Adilxan bayramov səMƏd vurğUN
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
136 1933-cü ildə Almaniyada faşistlərin hakimiyyət başına gəlməsi ilə müharibə təhlükəsi xeyli yaxınlaşmışdı. Görkəmli ictimai xadimlər, dövlət adamları, alimlər, şair və yazıçılar bu təhlükəni hiss edir, bəşəriyyətin taleyi üçün narahat olur və bunu hamıya bildirməyə çalışırdılar. Faşizmə qarşı mübarizə Azərbaycan ədəbiyyatında da müharibədən əvvəl öz əksini tapmışdı. Böyük Vətən müharibəsi və Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri ilə bağlı geniş tədqiqat aparmış akademik Bəkir Nəbiyev müharibə ərəfəsi şerimiz haqqında belə yazmışdır: «Poetik həssaslıq və siyasi sayıqlıq nümunəsi göstərən şerimiz 30-cu illərin sonlarında faşizm toxumunun çox sürətlə yayıldığını bildirir və onun qarşısını almağa çağırırdı».(119, 21). Bu dövrdə S.Vurğun da öz əsərlərində faşizmin mürtəce və antihumanist mahiyyətini ifşa edir və bildirirdi ki, faşizm dünyanın bütün xalqlarının birgə səyi ilə məhv ediləcəkdir. Şairin həmin mövzuda qələmə aldığı «Rot-Front», «Ölüm kürsüsü» kimi əsərləri xüsusi əhəmiyyətə malik idi. Bu əsərlərdə faşizmin bütün dünya xalqlarının, o cümlədən alman xalqının qəddar düşməni olduğu göstərilirdi. Şairin «Cəbhədə», «Vətən ordusu», «Qızıl əsgər» və s. şerlərində dövrün ümumi əhval-ruhiyyəsinə uyğun olaraq Vətənin müdafiəsi, qəhrəmanlıq, vətənpərvərlik ön plana çəkilir, sayıq olmaq çağırışı güclü verilirdi. 1936-cı ildə ölkənin Müdafiə Komissarının Bakıya gəlişi münasibətilə şair ona ünvanladığı məktubunda yazırdı: Bu ağ günümə göz dikənlər var, Hələ dövrəmizdə durur yağılar... Dağlara bir daha duman gələndə Sənin hər əmrinə hazıram mən də... (131, 226) 1938-ci ildə qələmə alınmış «Qızıl əsgər» şerində bu hiss da- 137 ha da konkretləşdirilmişdir. Şair göstərir ki, ölkəmizdə yaşayan xalqlar arasındakı birlik düşmənin silahından güclüdür. Azərbaycanın mərd oğulları da gələcək mübarizələrə hazırdırlar: Düşmən çox da güvənməsin öz topuna, tüfənginə, Bizdə qardaş insanların bir-birinə köməyi var. Bir qıy vursam bu gün dünya düşmənlərə dar kəsilər, Azərbaycan dağlarında Koroğlunun ürəyi var. (132, 22) S.Vurğuna xas olan uzaqgörənlik bu şerdə öz konkret ifadəsini tapmışdır: Qaqqıldaşıb güləcəyik faşistlərin vay gününə, Günəş bir boy göstərəndə qaranlığın ölməyi var. (132, 22) 1931-ci ildə «Biz hərb istəmirik, hərbə hazırıq» deyən S.Vurğun 1941-ci il iyunun 22-də müharibənin ilk günündə belə yazdı: Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən, Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən. Bu gün bir süngüdür əlimdə qələm, Mənim bayrağıma göz dikir aləm. (132, 66) «Vətənin keşiyində» adlanan bu şer şairin Vətən və xalq qarşısında müqəddəs andı idi. Bu misralar bütün Azərbaycan xalqının ümumi əhvalını ifadə edirdi. Bu qanlı savaşı «Böyük Vətən müharibəsi» yox, «rus-alman müharibəsi» adlandıranlara xatırlatmaq yerinə düşərdi ki, faşistlər təkcə Rusiya üzərinə deyil, SSRİ adlanan bir ölkənin üzərinə hücum etmişdilər. Ona görə də faşistlərə qarşı yalnız ruslar deyil, Sovet İttifaqında yaşayan bütün xalqlar, o cümlədən azərbaycanlılar vuruşurdular. 1994-cü il noyabrın 28- də ümumxalq toplantısında Azərbaycanın xalq şairi Qabil öz çıxışında belə dedi: «Mənim yadıma 1941-ci ildə 138 müharibənin birinci günü böyük şairimiz Səməd Vurğunun öz səsi ilə radiodan eşitdiyim şeri düşdü: Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən, Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən!.. S.Vurğun bu şerini o dövrün, o tarixin hökmünə görə tamamilə düzgün olaraq, qanuni olaraq Stalinə müraciət ilə bitirirdi: Əzizim Stalin, arxayın ol sən, Sənin hər əmrinə hazırdır Vətən».(23). Bu fikrə biz də şərikik. Həmin illərdə Azərbaycan ədəbiyyatında yeni keyfiyyətlər meydana gəldi. Qələmə alınan əsərlərdə vətənpərvərlik duyğuları ön plana keçdi, Vətənin müdafiəsi, birlik, düşmənə nifrət və s. hisslər şerdə mühüm yer tutmağa başladı. Bu da təbii idi. Çünki «...Azərbaycan şairlərinin əsərlərində sıx-sıx işlədilən «Vətən» məfhumu təkcə mənsub olduğu yurddan, diyardan, Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasından ibarət deyildi. Əksər hallarda böyük hərflə yazılan, bununla da qüdrət və əzəməti bir daha bariz şəkildə qeyd olunan «Vətən» məfhumu şerimizdə Arazın sahillərindən Şimal Buzlu Okeanınadək, qədim Belorus torpaqlarından Kamçatkayadək bütün Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqını əhatə edir, xalq deyəndə isə bütün millətlərdən olan sovet xalqı nəzərdə tutulurdu».(119). Vətənpərvərliyi tərənnüm edən şairlərimiz xalqlar dostluğuna da geniş yer ayı- rırdılar. Bu, müharibə dövrü ədəbiyyatının qarşısında duran əsas vəzifələrdən idi. Faşistlər belə hesab edirdilər ki, müharibə başlanan kimi SSRİ-də yaşayan ayrı- ayrı millətlər arasında ixtilaf baş verəcək və beləliklə də ordunun özü dağılacaqdır. Faşist ideoloqları bu istiqamətdə geniş təbliğat da aparırdılar. Ədəbiyyat xadimlərinin əsas vəzifələrindən biri də bu təbliqatı puça çıxarmaq, öl- 139 kədə yaşayan müxtəlif millətlər arasında birliyin möhkəmləndirilməsinə nail olmaqdan ibarət idi. Məhz bu yöndə aparılan iş müharibədə qələbənin əsl amillərindən oldu. Səməd Vurğunun müharibə dövründə həm əməli fəaliyyəti, həm də bədii yaradıcılığı xüsusi qeyd edilməlidir. Bu illərdə şair tez-tez döyüşən orduda və arxada cəbhədə olur, döyüşçülər və əməkçilər qarşısında çıxış edir, onları ruhlandırırdı. S.Vurğunla birlikdə ön cəbhədə olmuş xalq şairi Rəsul Rza onun döyüşçülərlə görüşlərini belə xatırlayırdı: «Əsasən azərbaycanlılardan ibarət olan hərbi hissələrdə keçirdiyimiz bütün görüşlərin mərkəzində Səməd dururdu. Onu hər yerdə tanıyırdılar (bu, heç də asan deyildi, çünki hamımız qulaqlı papaq, sırıqlı gödəkcə, uzunboğaz çəkmə geymişdik, günlərlə üzümüzü qırxa bilmirdik, bir sözlə, çox alabəzək görkəmimiz vardı), «Şairimizə eşq olsun! Vurğuna salam!» sözləri ilə salamlayırdılar. Səməd çıxışına adətən şerlə başlamırdı. O, ən adi şeylər - ailə, qeyrət haqqında danışır, yeri gəldikcə Azərbaycanın şəhər və kəndlərində xalqın necə yaşadığından, cəbhəyə necə kömək etdiyindən söhbət açırdı. O, söhbətinin həyəcanını, gərginliyini getdikcə artırır, Azərbaycan xalqının zəngin qəhrəmanlıq tarixindən misallar gətirir, onun dostluğa sədaqəti, beynəlmiləlçilik ənənələri haqqında danışırdı... Səmədin çıxışları hər yerdə əsgərlər arasında böyük ruk yüksəkliyi doğururdu».(97, 209-210) Müharibə illərində S.Vurğunun şerləri ilə birlikdə məqalələri, mitinq və yığıncaqlardakı çıxışları da geniş yayılmışdı. Onun 1941-ci il iyul ayında Ümumbakı ziyalılarının mitinqində çıxışı, 1942-ci ilin fevralında Ümumittifaq radiosu ilə «Koroğlu nəsillərinə bizim salamımız» və noyabr ayında Moskvada ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin mitinqində «Qafqazın mədəniyyəti ölməzdir» adlı çıxışları, «Taqanroq qəhrəmanlarına eşq olsun», «Müharibə və poeziya», «Faşizmin dəhşətləri», «Müharibə dövrü Azərbaycan yazıçılarının fəaliyyəti haqqında» və s. çıxışlarında milli qürur və qələbəyə inam hissləri ifadə edilmişdir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|