Alisher navoiy nomidagi o‘zbek tili va adabiyot universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti
Adabiy ta’limni rivojlantirishda didaktik o‘yinlar orqali integrativ
Yüklə 1,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.2. Adabiy ta’limni rivojlantirishda didaktik o‘yinlar orqali integrativ yondashuv Didaktik o‘yinlar yordamida bir necha fanni adabiyot bilan bog‘lash mumkin. Integratsiya o‘yin texnologiyalari yordamida yanada oson amalga oshiriladi. Adabiyot fani istalgan fan bilan aloqaga kirisha oladi. Chunki badiiy asar hayotning hamma qatlamini qamrab oladi. Adabiyot darslari boshqa o‘quv predmetlaridan alohida, mustaqil yashay olmaydi. Aksincha, u ta’lim bosqichlarida o‘rganiladigan xilma-xil o‘quv predmetlari, xususan, adabiyot, matematika, fizika, informatika, xorijiy tillar bilan o‘zaro aloqadorlikda o‘rganilsa, o‘z samarasini beradi. Chunki ta’lim tizimida fanlararo aloqadorlik – integratsiya darslarini tashkil etish o‘quvchilarning mavzuni tez va oson anglashiga olib keladi. Adabiyot darslari asosida so‘z va matn turgani uchun ham bu imkoniyat yanada kengayadi. Chunki matn vazifasini istagan o‘quv fani materiali bajara oladi. Umuman olganda, fanlararo aloqalarni amalga oshirishning turli xil usullari mavjud. Adabiyot darslarida badiiy matnning til xususiyatlarini, uslublarini o‘rganish, shu orqali o‘quvchilarning nutq madaniyatini rivojlantirishda bajariladigan ish turlaridan biri undan biror til hodisasi yoki uslubini aniqlash va izohlash, bunda o‘quv fanlararo integratsiyalashdan foydalanishdir. Mazkur ish usuli mohiyatan hosil qilinayotgan bilimlarni mustahkamlash jarayonini ifoda etadi. Dastlab o‘qituvchi uslublar haqida umumiy ma’lumot beradi va o‘quvchilarga kerakli manbaalarni yozdirib o‘tadi. Mavzu tushuntirib berilgan keyin, bevosita boshqa fanlar bilan bog‘laydi. Ta’lim bosqichlarida, xususan, ona tili darsi jarayonida “Uslubiyat” mavzusini o‘tishda qo‘shimcha manbalardan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Buning uchun o‘qituvchi o‘quvchilar qo‘liga har-xil turdagi matnlar aks etgan tarqatma materiladan foydalanashi mumkin. Bu bilan o‘qituvchi darsning qiziqarli o‘tishi va shu bilan bir qatorda o‘quvchining faol bo‘lishiga imkon yaratadi. Masalan, quyidagi materiallardan foydalanishimiz mumkin: 1 . -Yaxshi ham boshqa bolalar bilishmadi, dedi Gulchehra xo‘rsinib . – bilishganda, bittasi emas, bittasi aytib qo‘yardi. -Ha, rozi bo‘ldi Abdulla, rosa to‘polon bo‘lardi. -Men amakidan qo‘rqaman. Ko‘zi yomon. Gulchehra Dadavoy amakining ko‘zlarini ko‘rsatmoqchi bo‘lib olaydi, o‘xshata olmadi. Abdulla kulib yubordi. (O‘.Umarbekov. “Odam bo‘lish qiyin” asaridan) 2 . Qalandarovning hovlisi kattagina ekan. Bir tomonda uncha did bilan solinmagan bo‘lsa ham, kattagina imorat, sirkor ayvon: uning ro‘parasida hovuz, chog‘roq shiypon, sim tortib ko‘tarilgan tok, bog‘cha, poliz… lekin bularning hammasi hovli egasining havasi zo‘ru, hafsala va didi yo‘qligini ko‘rsatib turar edi: tokning bir necha novdasi simga o‘z holicha tirmashibdi- yu, qolgani yerda yotibdi; meva daraxtlarining ostini, polizini sho‘ra va g‘umay bosib ketibdi. (A.Qahhor. “Sinchalak” qissasidan) 3 . -Vatan, istiqlol, ma’naviyat… bu so‘zlar inson ongidagi eng buyuk tushunchalarni ifodalashda pur hikmat so‘zlardir. Agar insonda shu so‘zlarning birortasi yo‘q bo‘lsa, hayotning qayeridir kemtik bo‘lib turaveradi. (Gazetadan) 4 . O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI QONUNI Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida Ushbu qonun O‘zbekiston Respublikasi Konsititutsiyasiga asoslanib va o‘zbek yozuvining lotin alifbosiga o‘tilgan 1929-1940-yillardagi ijobiy tajribasidan kelib chiqib, jamoatchilik vakillari bildirgan istak-xohishlari inobatga olingan holda respublikaning har taraflama kamol topishi va jahon kommunikatsiya tizimiga kirishni jadallashtiruvchi qulay sharoit yaratishga xizmat qiladi. Ozbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov Toshkent shahri, 1993-yil 2-sentabr 5 . Yomg‘ir-suyuq tomchi holidagi atmosfera yog‘ini. Tomchining diametri 0,5-0,6mm bo‘ladi.Yomg‘ir bulutlardagi mayda suv zarralarining qo‘shilib yiriklashuvidan hosil bo‘ladi. Yomg‘ir ikki xildir: jala yomg‘ir, shivalama yomg‘ir. Jala yomg‘ir to‘p-to‘p bulutlardan yog‘adi, ko‘p vaqt o‘tmay to‘xtaydi, tomchilari yirik bo‘ladi. (Darslikdan) Matnlardan ko‘rinib turibdiki, har bir uslubni o‘quvchiga tushuntirishda boshqa fanlar bilan bog‘langan. O‘quvchilar qo‘lidagi matnlar jamlanmasini o‘qituvchi bilan birgalikda kuzatib boradilar va bu uning ko‘z o‘ngida qolishiga yordam beradi. O‘qituvchi tushuntirishni boshlaydi: birinchi matn badiiy asardan olingan bo‘lib, so‘zlashuv uslibiga, aynan, badiiy so‘zlashuv uslubiga xosligini va so‘zlashuv uslubiga xos belgilarni ko‘rsatib o‘tadi. Ikkinchi gapda esa, badiiy uslub ishtirok etganini va bu uslubni yoritish uchun badiiy asarga yuzlanganini aytadi. Uchinchi gapda publitsistik uslubning yozma shaklini aytib, bu uslubning muhim xususiyati axborot berish va ta’sir etish bo‘lib, soddalilik, tushunarlilik, adabiy til me’yorlariga qattiy amal qilishi ekanligi eslatilib o‘tib ketiladi. To‘rtinchi matn rasmiy uslubida yozilganligini tushuntish bilan bir qatorda rasmiy uslub turlariga yana bir marotaba to‘xtab, quyida berilgan matn rasmiy uslubning sof qonunchilik uslubida yozilganligini sharhlab o‘tadi. Va nihoyat, beshinchi matnda o‘qituvchi ilmiy uslubni organish uchun fizika faniga murojat etganligini aytib o‘tadi va ilmiy uslubni yana bir bor takrorlab o‘tadi. O‘qituvchini bu usul, yani uslubiyat mavzusini boshqa predmetlarga murojaat etish yo‘li bilan o‘rganish o‘quvchi tez va oson organishini va mavzuni yana bir bor takrorlanishini ta’minlaydi. Integratsiya uslubidan foydalanib bo‘lgandan so‘ng o‘qituvchi quyidagi “Charxpalak” metodini qo‘llab, o‘quvchining mavzuni qay darajada o‘rganganligini tekshirish mumkin. CHARXPALAK Yüklə 1,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|