Alisher navoiy nomidagi o‘zbek tili va adabiyot universiteti o‘zbek tili va adabiyotini o‘qitish fakulteti

 
 
 
O‘quv vaziyatini modellashtirish bo‘yicha tadbirkorlik o‘yinlarini 
tayyorlashda murakkab amaliy vazifalarni (muammolarni) echishga qaratilgan 
kasbiy faoliyat mazmuni tanlanadi. Bunda mos vazifalarni tahlil qilib chiqish, uni 
echishda ishtirok etadigan rahbarlar va ijrochilarni, ularning vazifalari, o‘zaro 
munosabatlari tartibi, vazifani samarali echishning ibtidosi bosqichlari va 
me’yorlari, unga kerak bo‘ladigan texnik vositalar, me’yoriy, ehtiyoj 
(spravochnik), metodik va boshqa manbalarni aniqlash zarur. 
Oliy maktab amaliyotida 
tadbirkorlik o‘yinlari
ga alohida ahamiyat 
beriladi.Tadbirkorlik o‘yinlari nazariyasi umuman boshqa o‘yin faoliyati 
nazariyasi bilan bevosita bog‘langan. Tadbirkorlik o‘yinlari mashqur psixologlar 
L.S. Vigodskiy, A.N. Leontev, P.Y. Galperinlarning ishlarida nazariy asoslangan. 
Tadbirkorlik o‘yinlari o‘z xarakteriga ko‘ra insonning shaxsiy xislatlarini 
shakllantirishning amaldagi vositasi hisoblanadi. 
Tadbirkorlik o‘yinlari bilish va o‘qitishning vositasi sifatida XX asrning 20-
yillarida gurkirab rivojlandi. Tadbirkorlik o‘yinlariga taqlidiy (imitasion) o‘yinlar 
bilishning vositasi sifatida asos bo‘ldi. Taqlidiy o‘yinlarga o‘z navbatida harbiy va 
harbiy-siyosiy o‘yinlar asos bo‘lgan. 
A.A. Verbiskiy tadbirkorlik o‘yinlariga o‘qitishning ishoraviy-kontekst 
shakllari sifatida qaraydi. Uning fikricha, tadbirkorlik o‘yinlarida mashq qilish 
DIDAKTIK O'YIN TEXNOLOGIYASI 
DIDAKTIK O'YINLI DARSLARNING TURLARI 
SYUJETLI- 
ROLLI 
O'YINLAR 
IJODIY 
O'YINLAR 
ISHBILAR-
MONLAR 
O'YINI
KONFERENSIYAL
AR
O'YIN- 
MASHQLAR 
O'YIN 
SYUJETIGA 
MUVOFIQ 
O'QUV 
TOPShI-RIQLARI 
MUAMMOLI 
VAZIYATLARNI HAL 
ETISH 
O'YIN QOIDASIGA 
MUVOFIQ 
O'QUV 
TOPSHI-
RIQLARI 
TALABALARNING O'QUV-BILISH FAOLIYATINI O'YIN FAOLIYATI BILAN 
UYG’UNLASHTIRISH 

---

faoliyati va bo‘lajak kasbiy faoliyat model yoki uning prototipi, qaysidir suniy va 
tabiiy tizim sifatida o‘zaro nisbatlanadi. Shu tufayli tadbirkorlik o‘yinlari kasbiy 
faoliyatning ishoraviy modellari sifatida belgilanadi, uning konteksti (mazmuni) 
ishora vositalari, ya’ni tabiiy tilni ham hisobga olgan modellashtirish, taqlid 
(imitatsiya) va aloqa yordamida beriladi
14
. 
A.A. Verbiskiy oliy o‘quv yurtining vazifasini bunday o‘qitishda, ya’ni 
talabanibir etakchi faoliyatini (o‘quv)dan boshqa(kasbiy) tipgafaoliyatning 
predmeti, motivi, maqsadi, vositasi, usul va natijalarini maqsadga muvofiq 
yo‘naltirilgan (o‘zlashtirilgan) holda o‘tkazishni ta’minlash deb biladi. 
Tadbirkorlik o‘yini yangi texnologiya sifatida mohiyatan quyidagilarni 
bildiradi: 
ishlab chiqarish imitasion modeli sifatida taqdim etilgan o‘quv 
material mazmunining izchilligi; 
o‘yinli o‘quv modelida kelgusidagi kasbiy faoliyati tarkibiy qismlarini 
yaratish; 
o‘quv jarayoni tarzini bilimlarga ehtiyojlarni tug‘dirish va ularni 
amalda qo‘llashning real sharoitlariga yaqinlashtirish; 
o‘zinning ta ‘limiy va larbiyaviy samaradorligi yigindisi; 
o‘yinni olib boruvchi o‘qituvchining talabalar faoliyatini tashkil etish 
va boshqarishidan talabalarning o‘z xatti-harakatlarini tashkil etish va 
boshqarishga o‘tishini ta’minlashi. 
Tashkiliy o‘yin aslida tobora takomillashib boruvchi o‘qitishni ta’minlashi 
kerak. Shu maqsadda unda faoliyat rivojlanishining to‘liq davriyligi imitatsiyasi 
amalga oshiriladi, ya’ni qandaydir vaziyat yechimiga bo‘lgan yondashuvdan 
topilgan yechimning umumlashtirilgan bahosiga o‘tiladi. 
A.A. Tyukov o‘yin davriyligining quyidagi bosqichlarini qayd qiladi
15
: 
14
Вербицкий А. А. Активное обучение в высшей школе: контекстный подход. М.: "Высшая 
школа", 1991.