Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari

5-6-sinflarda gyeomyetriya
bo’yicha bilimlar byerishning kuyidagi maksadlari mavjud: 
-
o’kuvchilarni asosiy gyeomyetrik tushunchalar xakida ma’lumotlar bilan tanishtirish; 
-
o’kuvchilarni sistyematik gyeomyetriya kursini o’rganishga tayyorlash; 
-
ularda gyeomyetrik yasash malakalarini shakllantirish. 
Bu sinflarda kuyidagi 
gyeomyetrik bilimlar
byeriladi: 1-4-sinflarda o’rganilgan 
gyeomyetrik shakllar va ularning xossalari xakidagi tasavvurlar chukurlashtiriladi; yangi 
gyeomyetrik mikdorlar o’rganiladi (aylana uzunligi, burchak kattaligi); shakllar orasidagi 
farklar ko’rsatiladi (kyesma uzunligi va kyesma, burchak va burchak kattaligi); gyeomyetrik 
yasashlar ko’payadi va unda ko’llaniladigan asboblar xam ko’payadi (chizgich, sirkul, 
trasportir). Gyeomyetriya elyemyentlari asosan induktiv ravishda bayon etiladi. Bunda 
ko’pgina bilimlar ulchash va yasashlarni umumlashtirish, modyellashtirish yordamida bayon 
etiladi. 
5-6-sinflarda o’kuvchilarning gyeomyetrik bilimlar saviyasi ma’lum darajada tyekis 
bo’lishiga xamda sistyemali bilimlarga boshlangich kadamlar ko’yishga erishiladi. Birinchi 
boskichda, to’gri chizik, tyekislik, kyesma, kyesma uzunligi, pyerpyendikulyar va parallyel 
to’gri chiziklar karaladi. Ayniksa, bunda atamalar kiritilishiga e’tiborni karatish lozim: to’gri 
chizikning o’z-o’ziga parallyelligi, bir to’gri chizikda yotgan kyesmalar parallyel. 

---

113
Gyeomyetrik yasashlarni bajarishga o’rgatishda yasash asboblaridan chizgich, sirkul, 
uchburchakli chizgich va transportirlardan foydalanishga o’rgatish mumkin. Sirkulni ko’llash 
chyegaralangan bo’lib, aylana va doirani tasvirlash uchun ko’llaniladi. 
5. 
7-9 -sinflar gyeomyetriya
o’kuv dasturida bu fanning xayot va amaliy faoliyat bilan 
mustaxkam alokasini o’rnatish uchun ulchash va yasashlarga doir tushunchalarni 
shakllantirish, xususan, konus, shar, sirt yuzalarini xisoblash, piramida va aylanish jismlari 
xajmlarini xisoblash kiritilgan. O’kuvchilar fazoviy tasavvurlarini rivojlantirish va fazoviy 
konstruksiyalarda taxlil kilish ko’nikmalarini shakllantirish uchun 9-sinf gyeomyetriya kursi 
to’la shu masalalarini o’rganishga bagishlangan. 
Mazkur sinflarda planimyetriya ko’prok va styeryeomyetriya ma’lum xajmda o’kitilishi 
ko’zda tutilgan. Bu kurs o’kuvchilarga dyeduktiv isbotlashlar xakida, gyeomyetrik 
muloxazalar orasidagi boglanishlar xakida tushunchalar byeradi. Avvalgidyek, 8-sinf 
gyeomyetriya kursiga to’gri burchakli uchburchaklarda tomonlar bilan uchburchaklar 
orasidagi munosabatlar kiritilgan. Trigonomyetrik munosabatlar gyeomyetrik masalalar 
yechishning yangi usulini byeradi va amaliy kullanishlarda katta axamiyatga ega.
Matyematika o’kuv dasturi bo’yicha