ĠAMĠl rəhmanzadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
145 Qabaqçöllülərin şikayət ərizəsi, habelə gürcü tərəfinin tələbləri 1924-cü ilin aprel ayının 24-də Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyətinin iclasında müzakirə olundu. İclasda Zaqatala və Sığnaq qəzaları arasında torpaq mübahisələrinin həlli üçün yeni bir xüsusi komissiyanın yaradılması haqqında qərar çıxarıldı. 41 1924-cü ilin mayın 17-də Azərbaycan tərəfindən ASSR XTK kollegiyasının üzvü Muxtar Hacıyevin, torpaq quruluşu mütəxəssisi M.Kondratyevin və torpaqölçən Molotkovun daxil olduğu xüsusi komissiya mübahisəli sahələrin təsbiti üçün Çiaur meşəliyinə ezam olundu. Komissiya mübahisəli ərazinin qabaqçöllülərin istifadəsində olduğunu, gürcülərin isə həmin rayonda torpaq paylarını əsasən 1923-cü ildə gerçəkləşdirilən aqrar islahatı gedişində aldıqlarını müəyyənləşdirdi. Belə bir fakt da bəlli oldu ki, gürcü kəndliləri şumluq torpaqlar əldə etmək üçün meşəni qıraraq, kötüklərdən təmizləməyə başlamış, lakin qabaqçöllülərin müqaviməti ilə rastlaşınca öz işlərini dayandırmalı olmuşdular. 42 Texniki komissiya mübahisəli sahələri müəyyənləşdirdikdən sonra əraziyə Tiflisdən Ağamalıoğlunun sədrliyi altında xüsusi komissiya təşrif buyurdu. Bu komissiya Qabaqçöl və qonşu Sığnaq kəndlərinə baş çəkdikdən sonra 1924-cü ilin mayın 26-da 4 maddədən ibarət qətnamə qəbul etdi: «1) Mübahisənin qəti surətdə həllinədək müvəqqəti olaraq əkin üçün meşənin qırılması və yandırılmasına ara verilir 2) Mübahisə edən tərəflərin komissiyanın gəlişinədək mövcud torpaq istifadəsi bu mübahisənin qəti həllinə qədər saxlanılmalıdır. Elan edilirdi ki, hər bir tərəfin hüququ müəyyənləşdirilərkən bu istifadənin əlamətləri əsas kimi qəbul edilməyəcək. Çünki onun həlli üçün hər iki tərəfin müvafiq kənd təsərrüfatının torpaqla təminatı nəzərə alınmalıdır; 3) Yiyələnmək məqsədi ilə yeni faktiki istifadə əlamətlərinin meydana çıxması ciddi surətdə qadağan olunur. 4)Hər iki qəzanın mübahisəni özləri bitirmək istəyini bildirdiklərini nəzərə alaraq, Sığnaq və Zaqatala qəza icraiyyə komitələrinə iki həftə ərzində yerindəcə barış razılaşmasına gəlmək təklif olunsun». 43 Qətnamə Balaxlinski-Varamaşvili protokolu kimi, mövcud status- kvonu təsdiqləyirdi və mübahisənin qəti həllini faktiki təxirə salırdı. Lakin bu sənəddə yer almış bir fraqment münaqişənin gələcək çözümünün ilkin konturlarını cızırdı. Qətnamənin 2-ci bəndində birmənalı şəkildə bəyan edilirdi ki, ixtilafın həlli zamanı «istifadənin əlamətləri», yəni torpaqların tarixən hansı kənd icmasının (bizim nümunəmizdə qabaqçöllülərin) təsərrüfat istifadəsində olması faktı deyil, tərəflərin torpaqla təminatı nəzərə alınacaq. Bu isə gürcü rəsmilərinə respublikalarında təsərrüfata yararlı torpaqlara böyük ehtiyacın olması faktından Azərbaycanla torpaq mübahisələrində spekulyativ məqsədlər üçün yararlanmasına meydan açırdı. 146 Qətnamənin 4-cü bəndinə uyğun olaraq, iyunun 2 və 3-də Laqodexdə Zaqatala və Sığnaq qəza rəhbərliyinin müşavirəsı keçirildi, lakin orada heç bir razılaşma əldə etmək mümkün olmadı. Müşavirə ilə bağlı onun işində iştirak edən Zaqatalanın rəhbər işçiləri - M.Qocayev (qəza icraiyyə komitəsi sədri), D.Nəsibov (torpaq şöbəsi müdiri) və Süleymanov (qəza icraiyyə komitəsinin katibi) Cənubi Qafqaz MİK-nə təliqə göndərmişdilər. 44 Oradan bəlli olurdu ki, bu və əvvəlki müşavirələrdə Sığnaq nümayəndələri Ulqam-su və Dərin-qobu çayları arasında kiçik bir sahənin Zaqatala qəzasına keçməsinə etiraz etmirdilər. Fəqət Dərin- qobudan şərqdə axan Çürülü çay və şimalda Daşkovo kəndi istiqamətində uzanan və qabaqçöllülərin binələrinin bulunduğu Çürülü-tala, Beşkən və Qarakişi-tala (Sitel-qora) adlı sahələrin güzəştinə qarşı qətiyyətlə çıxış edirdilər. Gürcü tərəfi qabaqçöllülərin torpaqla daha təminatlı olduqlarını iddia edərək, məsələnin Mərkəz, yəni Zaqfederasiyanın rəhbər orqanları tərəfindən öz xeyirlərinə çözüləcəyini inamla bildirirdilər. Halbuki bu sənəddən də aydın olurdu ki, Zaqatala qəzasının üçdə birini torpaqsız kəndlilər təşkil edirdi və gələcəkdə torpaqların bö- lüşdürülməsi zamanı Qabaqçöl kəndi normadan aşağı payla kifayətlənməli olacaqdı. Bu arada Cənubi Qafqaz MİK-in göndərdiyi texniki komissiya mübahisə edən tərəflərin torpaqla təminatını müəyyən etmək məqsədi ilə fəaliyyətini davam etdirirdi. O, Çiaur meşəliyində Qabaqçöl camaatının, habelə rus məskənlərinin yerində bərqərar olmuş 11 gürcü kəndinin sahələrinin ümumi planını tərtib edərək, iyul ayının 21-i üçün öz işini başa vurdu. 45 1924-cü ilin sentyabrın 29-da Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyəti Azərbaycan və Gürcüstan xalq torpaq komissarları Bünyadzadə və Gegeçkoriyə qısa müddət ərzində Zaqatala və Sığnaq qəzaları arasında torpaq mübahisələrini yoluna qoymağı həvalə etdi. 46 1924-cü ilin oktyabrın 15-də Tiflisdə Zaqatala və Sığnaq qəzaları arasında sərhəd mübahisələrinə baxmaq üçün müşavirə çağırıldı. Həmin müşavirədə Azərbaycan tərəfini Y.A.Balabanov (XTK katibi), M.Qocayev (Zaqatala QİK sədri) və Süleymanov (Zaqatala QİK katibi) təmsil edirdi. Gürcü heyəti 5 nəfərdən ibarət idi. Müşavirənin ilk iclasında «Çiaur meşəliyi» məsələsinə baxıldı. İştirakçılar texniki komissiyanın materialları ilə tanış olduqdan sonra qətnamə qəbul etdilər. 47 Ona əsasən, meşəlik inzibati cəhətdən Gürcüstana keçirdi. Lakin məsələnin hüquqi aspektini Gürcüstan lehinə çözən bu qərar, onun təsərrüfat tərəfinin həllində hər halda qabaqçöllülərin maraqlarını nəzərə almışdı. Məsələn, bu sənədin «Qeydlər» hissəsinin «a» bəndində şimal-qərbdən Abjit-su, şərqdən isə Laqodex-Qabaqçöl yolu ilə hüdudlanan meşə sahəsinin qırılması yasaqlanırdı. Bu, gürcü kəndlərinin həmin rayonda öz sahələrini artırmasını qismən əngəlləməli idi. Qətnamənin «b» bəndi ilə Abjit-su çayının sağ sahilində 30 desyatin sahə Qabaqçöl və Laqodex kəndlilərinin ümumi örüş sahəsi elan olunurdu. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|