ĠAMĠl rəhmanzadə
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
141 142 143 Qafqaz MİK-i qarşısında vəsatət qaldırdı. 32 Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyəti özünün noyabrın 5-də olmuş iclasında həmin vəsatəti təmin etdi: qərara alındı ki, məsələ torpaq mübahisələrinin həlli üzrə komissiyaya verilsin. Komissiyanın mübahisəli əraziyə ezam olunmasına qədər isə mayın 14-dək olan vəziyyət saxlanılmalı idi. 33 Gürcü hakimiyyətinin mübahisəli torpaqlara münasibətdə fəallığının artması əvvəlki illərdə olduğu kimi, bu dəfə də Gürcüstanda həyata keçirilən aqrar islahatla əlaqədar idi. Menşevik hökumətinin aqrar tədbirləri Gürcüstanda torpaq məsələsini həll etməmişdi. 20-ci illərin əvvəllərində bu respublikada aqrar vəziyyət böhran həddinə çatmışdı. Gürcü kəndlisi torpaq azlığından son dərəcə məhrumiyyətlər içərisində yaşayırdı. Məsələn, 1921-ci ildə Gürcüstanda adam başına düşən əkinəyararlı torpağın orta ölçüsü 0,7 desyatini keçmirdi. 34 «Заря Востока» qəzetində İ. Jvaniya adlı müəllifin gətirdiyi bilgilərə əsasən, bu respublikada hətta 20-ci illərin ortalarında belə 322328 desyatin şum torpaq çatışmazlığı mövcud idi. Özü də bu zaman 64465 kəndli evi torpaqdan tamamilə məhrum idi. 35 Torpaq qıtlığı üzündən Gürcüstanda 87695 ailənin başqa rayonlara köçürülməsi zərurəti meydana çıxmışdı. Yeri gəlmiskən, o zaman qonşu respublikada mövcud 16 qəzadan yalnız üçündə - Axalkələk, Sığnaq və Borçalı qəzalarında torpaq bolluğu qeydə alınmışdı. Elə torpaqsız kəndlilərin də miqrasiyasını, ilk növbədə bu qəzalara yönəldirdilər. Bəllidir ki, Axalkələk və Borçalı qəzalarının 20-ci illərdə əhalisinin mütləq əksəriyyətini türklər təşkil edirdilər. Deməli, torpaqsız gürcü kəndlilərinin bu ərazilərdə yerləşdirilməsi sosial- iqtisadi səciyyəli vəzifələrin həlli ilə yanaşı, həmin bölgələrin əhalisinin etnik balansını da dəyişdirmək məqsədi güdürdü. Sığnaq qəzasına gəlincə isə, qeyd etdiyimiz kimi, orada Çiaur meşəliyi və xüsusən də Şirək düzü kimi qonşu Azərbaycan kəndlilərinin sərəncamında olan nəhəng torpaq massivləri mövcud idi; aqrar islahat gedişində də məhz həmin tor- paqların gürcü miqrantlarının xeyrinə yenidən bölüşdürülməsi planlaşdırılırdı. Jvaniyanın hesablamalarına görə, gürcü maldarlarının təminatı üçün 60000 desyatin qış, 50000 desyatin yay otlaqları tələb olunurdu ki, bu da qeyd etdiyimiz ərazilərin əhəmiyyətini artırırdı. Bu müəllifin « Заря Востока» qəzetinin elə həmin sayında getmiş bir başqa məqaləsində köçürülmə fondu üçün ilkin olaraq 35000 desyatinədək torpaq ayrılacağı bildirilirdi. 36 1923-cü ildə Gürcüstanda aqrar məsələnin inqilabi həllinə başlanıldı. Gürcüstan rəhbərliyi qısa bir müddət ərzində mülkədarlardan 150000 desyatin torpaq müsadirə edərək, kəndlilərə payladı. 37 Müsadirələrlə yanaşı, kənd təsərrüfatı dövriyyəsinə əlavə torpaq sahələri daxil etmək üçün digər mənbələrin axtarışına təşəbbüs edilirdi. Gürcüstanın torpaq komissarlığında mühüm vəzifələr tutan, 1924-cü ilin oktyabr sazişlərinin hazırlanmasında önəmli rol oynayan Jvaniyanın 144 yuxarıda söhbət açdığımız məqaləsi də məhz həmin axtarışların nəticəsindən xəbər verirdi: gürcü hökuməti izafi kənd əhalisini torpaqların nisbətən bol olduğu rayonlara, o cümlədən «mübahisəli ərazilərə» köçürmək niyyətində idi. 1920-ci illərin ortalarında Azərbaycan SSR XTK kollegiyasının üzvü Ali Torpaq Məhkəməsinin sədri vəzifələrində çalışan Muxtar Hacıyev bununla əlaqədar qeyd edirdi ki, «Gürcüstan köçürmə siyasəti ilə məşğuldur və Zaqatala kəndlilərinin - hansılarının ki, özlərinin [torpağa] ehtiyacı var - torpaq istifadəsini azaltmaq istəyir... orada («Çiaur» məntəqəsində və Şirəkdə-Ş.R.) köklü sakinlər deyil, fəqət gürcü hakimiyyəti tərəfindən köçürülənlər var; bu, təfsilatı ilə müəyyən olunmuş və protokolda qeyd edilmişdir». 38 20-ci illərin sonlarında, «Çiaur meşəliyi» və Alazanyanı vadinin Gürcüstan tərəfindən özününküləşdirilməsinin hüquqi tərəfinin artıq həll edildiyi, iqtisadi cəhətdən mənimsənilməsinin isə sona yaxınlaşdığı bir dövrdə müşavirələrdən birində bir gürcü səlahiyyətlisi həmin ərazilərin təsərrüfat əhəmiyyətini belə təsvir edirdi: «Bu torpaqların Gürcüstana gərəksizliyi haqqında bəhs edilərkən, bu yanaşma vəziyyəti bilməməkdən irəli gəlir. Şirək çölündən qoyunçuluq məqsədi ilə istifadə edən gürcülər... ya tamam torpaqsız, ya da az torpaqlıdırlar... Burada hazırki şəraitdə maldarlıq təsərrüfatı müstəsna səciyyə daşıyır». 39 Beləliklə, Balaxlinski - Varamaşvili komissiyası tərəfindən əldə olunmuş və 1923-cü ilin mayın 14-də Cənubi Qafqaz MİK Rəyasət Heyəti komissiyası tərəfindən təsdiqlənmiş razılaşmalar zaqatalalıların ciddi güzəştlərini nəzərdə tuturdu: qeyd etdiyimiz kimi, Şirəkdə 6000 desyatindən artıq torpaq rəsmən Sığnaq qəzası tərkibində təsbit olunurdu. Həmçinin «Çiaur meşəliyində» də bəzi önəmli sahələr gürcü kəndlilərinin sərəncamına keçirdi. Lakin gürcü hökuməti üçün bu saziş yalnız ilk addım idi: gündəlikdə mübahisəli torpaqların inzibati planda tamamilə özünə tabe etdirilməsi vəzifəsi dururdu. 2. Bünyadzadə - Gegeçkori saziĢi (1924-cü il 15 və 17 oktyabr) ġirək çölündəki və «Çiaur meĢəliyindəki» torpaqların Gürcüstana verilməsinin hüquqi bazası kimi 1923-cü ilin dekabrın 27-də Qabaqçöl kənd icması nıüvəkkilləri (Muhuma Cəgərçi oğlu, Muhuma Tinov Ömər oğlu, Həmzət Xəlilov və başqaları) Zaqatala qəza icraiyyə komitəsinə müraciət etdilər. 40 Müraciətdə son dövrlərdə Çiaur meşəliyinin guya Sığnaq qəzasına mənsub olduğu bəhanəsi ilə gürcülərin qabaqçöllülərə öz əzəli torpaq və meşələrindən istifadələrini yasaqlamalarından şikayət edilirdi. Belə bir məqam xüsusi vurğulanırdı ki, 10 min kənd sakini gürcü hökumətinin siyasəti nəticəsində böhran vəziyyətindədir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|