Anadolu university journal of art & design cilt / volume sayi / number aralik / december 2016 issn: 2146-7692

187
SANAT & TASARIM DERGİSİ
liği, display clarity) açılarından gerçek kâğıt benzeri elektronik görüntüleme ve düşük enerji 
tüketimini amaçlayan teknolojilerinin ortak adıdır. Başlıca e-kâğıt teknolojileri olan e-ink, si-
pix, Bridgestone QR-LPD, Liquavista temelde birbirine benzeyen yöntemler ile görüntüleme 
sağlarlar. Bu teknolojilerin en popüleri ise Amazon’un Kindle’ının da aralarında bulunduğu 
birçok e-okuyucuda kullanılan e-mürekkep (e-ink) teknolojisidir (E-Ink-Info, 2015). Günü-
müzde e-kitap okuyucular ve tablet bilgisayarların her ikisi de okuma işi için diğer bilgisayar 
sistemlerine nazaran daha kolay taşınabilir birer alternatif gibi görünmektedirler. E-kitap oku-
yucular ve tablet bilgisayarlar okuma aracı olarak karşılaştırıldığında ise ikisinin de birbirlerine 
karşı üstün ve eksik yanları bulunmaktadır. Bunlardan ilki ve belki en önemlilerinden olan; 
elektronik mürekkep teknolojisi ile çalışan ekranından dolayı e-kitap okuyucuların verdiği oku-
ma hissi bilgisayar ekranları da dahil olmak üzere diğer elektronik ortamların verdiği okuma 
hissine nazaran gerçek kitaba daha yakındır. Bu teknolojiye sahip ekranları olan e-okuyucular 
hem dış mekanlarda ışığı tablet bilgisayarların ekranları gibi yansıtmadıkları için açık havada 
okuma konforu sağlamaları, hem de ekran yenilenmesinin tablet bilgisayarlardaki gibi sürekli 
yapılmaması sayesinde pillerini şarj etmeden bir ay gibi uzun bir kullanım süresi sağlamaları 
nedeniyle daha üstündürler. Sayfa yenilenmediği sürece enerji harcanmadığı için bir sayfa gö-
rüntülenirken cihazın gücü kapatılırsa yıllar sonra bile o sayfa olduğu haliyle okunabilir halde 
kalacaktır (Harris 2010, 748).
Tablet bilgisayarlar ile ilgili; dokunmatik ekranları diğer uygulamalarda etkileşimi ne ka-
dar kolaylaştırsa ve iç mekanlarda ne kadar kaliteli görüntü sağlasa da yapıları gereği e-kitap 
okuyucular kadar uzun kulanım sürelerine sahip olmaması, açık havada konforlu bir okuma 
için elverişsiz olması gibi bazı durumlar söz konusudur. Geleneksel ekranlar uzun süreli kulla-
nımda gözler için çok konforlu değildir. Bunun nedeni bu tür görüntülemede arkadan aydın-
latma kullanılıyor olmasıdır. E-mürekkep teknolojisi kullanan okuyucularda ise durum farklı-
dır. E-mürekkep teknolojisi arka aydınlatmaya ihtiyaç duymaz, basılı kâğıtta olduğu gibi ortam 
ışığının yansımasını kullanır (Harris, 2010, s. 748). Arka aydınlatmanın bir diğer dezavantajı 
da açık olduğu sürece devamlı bir enerji tüketiminin olmasıdır. Sınırlı pil ömrü bulunan mo-
bil cihazlarda güç tüketimi fazla olan bu tür ekranların kullanımı cihazın kullanım süresini 
sınırlamaktadır. E-mürekkep teknolojisinde ise herbiri birkaç mikrometre (saç telinin yarısı) 
kalınlığında ve içinde siyah/beyaz partiküller içeren mikro kapsüllerin iki boyutlu bir düzleme 
dizilmesi ile görüntü alanı oluşturulur. Bu partiküllerdeki beyaz için kâğıdın beyazı, siyah için 
ise mürekkep ile aynı pigmentler kullanılır. Görüntünün oluşacağı alandaki partiküller pozitif 
veya negatif elektrikle yüklenerek yüzeyde hangi rengin görüneceği belirlenir (Harris, 2010, s. 
748). Elektronik mürekkebi içeren parçacıklar durumlarını, mevcut görüntülemeyi değiştirmek 
için bir sinyal gelene kadar korurlar. Bu da okuyucuların aygıtı bırakıp birkaç saat sonra dön-
düklerinde kaldıkları sayfayı kaybetmedikleri ve herhangi bir enerji tüketimi olmadığı anlamı-
na geliyor. Erken dönem e-kitap okuyucuları sadece siyah beyaz görüntü verebilirken yeni nesil 
ürünlerde mikrokapsüllere renkli filtre uygulanması yöntemi ile renkli görüntü uygulayabilir 
hale gelmiştir (Harris, 2010, s. 748).

---

188
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
Şekil 2. Elektronik Mürekkep Mikrokapsüllerinin Kesit Görünümü (Navarra, Salvat, & Almirall, 2008, s. 392).
Şekil 3. Elektronik Mürekkep Mikrokapsüllerinin Kesit Görünümü (Visionect, 2015).
E-mürekkep ekranların okuma konforuna dair bu üstünlüklerine karşın, bu ekranların video 
yenileme performansları geleneksel LCD’lerinkinden fark edilir derecede yavaştır (Wong, 2009, 
s. 55). Arka aydınlatması olmadığı için karanlık ortamlarda basılı bir kitap gibi ek bir okuma 
ışığının aydınlatmasına ihtiyaç duyarlar. Ayrıca kullanıcı tablet bilgisayar ile sadece okuma işini 
değil, ihtiyaç duyduğu birçok işlevi bir arada yerine getirebilmektedir. Bu işlevlerin çeşitliliği 
dolayısı ile piyasaya çıktığından beri tablet bilgisayarlar oldukça yaygın kullanımdadır. Her ne 
kadar e-kitap okuyucular kadar okuma konforu veremese de tablet bilgisayarlar okuma işi için 
ayrıca bir e-okuyucu satın almak/taşımak yerine mevcut tablet bilgisayarlarını kullanmayı ter 
cih eden birçok kişi için önemli bir alternatif olduğu söylenebilir. Yeni nesil e-okuma cihazları 
dokunmatik ekran, daha hızlı ekran yenileme oranı, arka aydınlatma gibi özellikleri ile tablet 
bilgisayarlara yaklaşmışlardır.

---

189
SANAT & TASARIM DERGİSİ
TASARIM / KOLEKSİYON NESNESİ OLARAK KİTAP
Warde (1955) tipografik tasarımla ilgili pencere ve şarap kadehi metaforlarında tasarımın 
transparan olması gerektiğini vurgular. Bu metaforlardan birinde bir odadaki okuyucu ile yaza-
rın anlatımını temsil eden bir manzara arasındaki pencerenin nasıl inşaa edileceğini tartışmış-
tır. Birinci tür mükemmel güzellikte vitray bir pencereyi yoğun ama pencere görevini görmeyen 
bir tasarıma benzetmekte, ikinci tür ise çok fazla tasarımsal özelliği bulunmayan ancak man-
zarayı rahatlıkla izlemeye imkân veren bir pencereyi, transparan veya görünmeyen tipografik 
özellikleri olan bir tasarıma benzetmektedir (p.3-4). Benzer şekilde metnin şaraba tasarımında 
şarabı içinde tutan kadehe benzetildiği bir diğer metaforda; iyi bir şarap eksperinin şarabı, dışı 
gösterişli fakat içindeki şarabı az gösteren bir kristal kadehte değil köpük kadar ince ve içindeki 
malzemeyi çok daha iyi gösteren sıradan fakat transparan bir kadehten içmeyi tercih edeceğine 
vurgu yapar (p.1.). Bu iki metafora göre iyi kitap tasarımı içeriği ön plana çıkarırken tasarımı 
fark edilmeyecek kadar saydam olandır. Oysa Bülent Erkmen’e göre tek görevi içindekini okura 
taşımak ve onu korumak olmayan bir diğer kitap vardır. “…Bu yeni kitapta, kitap içindekini 
taşıdığı kadar kendisini de içindekine taşıtır…. içinde taşıdıklarına mahkum değildir. Bu kitap 
bağımsızlığına kavuşmuştur, içindekiler kitabın kendisi olmuştur, artık kitap yalnızca kendisini 
taşımaktadır” (Türe, 1993, s. 91). Four Corners Books yayınevinin Familiars serisi bu anlamdaki 
kitap tasarımının başarılı örneklerindendir (Barnbrook, 2015, s. 78).
Bir kitabın basılı ortamdan sayısal ortama geçişi için kitabın ruhu aynı kalsa da bedenini terk 
ederek sayısal ortama göç etmesi ve aslında kitabı o kitap yapan bedensel özelliklerini geride 
bırakması denebilir. Çünkü basılı kitap aslında okuyucunun okuma işinin ötesinde etkileşime 
girdiği tasarım nesnesinin kendisidir ve okunan/tüketilen artık metin değil kitabın kendisidir. 
Tasarımcı kitabın tüm fiziksel imkânlarını ve metnin içeriğini bütünlük içinde tasarlayarak 
bunu başarabilir (Taşçıoğlu, 2013, s. 131-139). Elektronik kitaplar ise tasarımcının, kitabı üç 
boyutlu nesne olarak tasarlama imkânını elinden alır. Nesnelliği ile var olan kitabı salt sayısal 
veriye dönüştürür. Dönüştüğü bu sayısal biçim, yeni imkânlar sunsa da bir okuma yüzeyindeki 
metnin okunmasının ötesinde, insan duyularına hitap eden kitabın gerek rafta gerekse eldeki 
hissini tasarım öğesi olarak kullanma imkânı bulunmayacaktır. Tasarımcı açısından ise kitaba 
dair elindeki çoğu tasarım malzemesi elinden alınmış olmaktadır. Özetle basılı kitabın daha 
hantal ve pahalı olmasına rağmen daha arzulanabilir olmasını aslında fiziksel varlığını kendi-
siyle taşımasına borçludur (Agresta, 2012, s. 69).

---