Анатом- меш

. Muskullar hayvonot olamining taraqqiyoti 
jarayonida tabaqalana borib, sut emizuvchi hayvonlarda ancha rivojlangan. 
Odam embrionida muskullar mezodermaning orqa-chetki qismidagi 
somitlardan hosil. Bo`lib bunda avval hayot uchun eng zarur muskullar: til, lab, 
diafragma, qovurg'alararo, so'ngra qo'l, gavda va oyoq muskullari rivojlanadi. 
Bola tug'ilganda barcha muskullari mayda va rivojlanmagan bo'ladi. Ular 
bolaning hayoti davomida rivojlana borib,25 yoshda to'liq shakllanadi. Muskullarning 
rivojlanishi skeletning taraqqiy etishiga va bola qad-qomatining shakllanishiga sabab 
bo'ladi. Yangi tug'ilgan bola muskullarining vazni tanasi vaznining 23,3% ni, 8 
yoshda-27,2%ni, 12 yoshda- 29,4%ni 15 yoshda-32,6%ni, 18yoshda-44,2%ni tashkil 
etadi. Bir yoshda yelka kamari, qo'l muskullari yaxshi rivojlangan bo'ladi. Bola yura 
boshlashi bilan orqadagi uzun muskullar, dumba muskullari tez o'sadi,6-7 yoshdan 
boshlab qo'l panjasining muskullari tez rivojlanadi.Bolalarda bukuvchi muskullarning 
tarangligi yuqoriroq bo'lib,yozuvchi muskullariga nisbatan tez rivojlanadi.12-16 
yoshda yurish-turish uchun zarur muskullar rivojlanadi. Yosh ortib borishi bilan 
muskullarning ximyaviy tarkibi, tuzilishi ham o'zgaradi. Bolalar muskulda suv ko'p 
bo'ladi.Muskullarning rvojlanishi bilan ulardagi qon tomirlar va nerv tomirlari soni 
ortadi. Umuman, katta odamlarda 50yoshdan boshlab muskullar sust rivojlanadi. 
Keksayganda vazni 15-20% kamayadi. 

---

24
Muskullarning ishi
Muskulldarning qisqarishi bilan tanada ma'lum bir 
funktsiya bajariladi. Sklet muskullarning ishi ikki xil bo`ladi: statik va dinamik 
muskulning statik ishi natijasida odam tanasi va uning ayrim qismlari ma'lum vaqt 
davomida zarur bo`lgan vaziyatni saqlagan masalan: tik turish, qo`lni oldinga yoki 
orqasiga ko`tarib turish kabilar misol bo`laoladi. Muskul dinamik ish bajarganda esa 
odam tanasi va uning ayrim qisimlari turlicha ish bajaradi. Masalan: yurish, yugurish, 
gapirish va h.k. bajaradi. Muskullarnnig ishi ergograf asbobida aniqlaniladi. 
Muskullarning ishi va kuchi uzunligiga bog'liq. Muskul kuchi shu muskul tolalari 
yig'indisining ko'ndalang kesigi diametriga to'g'ri proporsional bo'ladi. Boshqacha
aytganda, muskul ko'ndalang kesigining diametri qancha katta bo'lsa, muskul 
shuncha kuchli bo'ladi. Muskul ishi yuk og'irligi yetarli bo'lganda juda yuqori bo'ladi, 
yuk ma'yoridan og'irlashganda esa muskulning ish qobiliyati pasayib ketadi. Jismoniy 
mehnat va sport bilan shug'ullanib turilganda muskul tolalarining yo'g'onligi va kuchi 
orta boradi.8-9 yoshda muskul kuchi ancha tez ortadi.9yoshdan 12 yoshgacha bir 
qadar sekinlashadi. O'smirlarda balog'atga yetish davrida muskullar kuchi tez ortadi 
va turlicha rivojlanadi. 5-6yoshda yelka va bilak muskullari, 6-7 yoshda panja 
muskullari, 9yoshdan boshlab boshqa barcha muskullar kuchi ortib boradi. Muskullar 
kuchining ortib borishi mashq qilishga jinsga bog'liq. Qizlarda muskullar kuchi 
birmuncha kam bo'ladi.Mashqlar ta'sirida muskullar massasi ham orta 
boradi,moddalar almashinuvi, ayrim organla (yurak, o'pka, me'da va boshqalar) 
faoliyati kuchayadi, natijada organizm yaxshi o'sadi va rivojlanadi.