Aparan yol kimi

Fuad  Mammadov
KulturQİQgiya effştajvli hayat 
уэ
 fəallyyjo aparan уд]
yəni,bu  və  ya  digər  problemlər  üzrə 
“sifarişçinin” 
maraqlarına uyğun
ictimai  fikrin  formalaşdırılması sistemi.
©  
M illi (dövlət) ideologiya  və təbliğat sistem i
■  Əhalinin  siyasi  və  ideoloji  baxışlarının  nəzarətini  həyata 
keçirən,  onların  şüurunu  hakim  dairələrin  marağına  uyğun 
istiqamətləndirən,  insanların siyasi  səbatlılığını  və arzu edilən 
elektoral  davranışını  təmin  edilməsi  üzrə  cəmiyyətin 
mobil 
hazırlığını təmin edən  vətənpərvərlik tərbiyəsi sistemi.
©  
K ütləvi so sia l m ifologiya
■  Mürəkkəb mədəni dəyər, fakt və hadisələr arasında səbəb və 
nəticə  əlaqələrinin  təhlili  əvəzinə,  infantil  təzahürlü  neqativ
emosiyalar
yaradan,  insanları  irqi,  etno-milli,  dini,  təşkilat  və  digər 
əlamətlərinə görə
qarşı-qarşıya  qoyub,  qarşıdurmaya  səbəb  olan  fantastik 
izahatlar verən
millətçi şovinist ideologiya və sosial demaqogiya.
©  
K ütləvi siyasi hərəkat
■ 
Əhalinin  böyük hissəsinin hakim  və ya müxalifətçi  siyasi 
elita tərəfindən
kütləvi  siyasi  aksiyalara  cəlb  edilməsi 
məqsədi  ilə 
keçirilən  siyasi-ideoloji,
partiya 
və 
gənclər 
təşkilatlan, 
kütləvi-siyasi 
manifestasiyalar, nümayişlər  və 
siyasi kompaniyalar.
©  
K ütləvi  istehlak  ehtiyacının 
stim ullaşdırılm ası  və  təşkili  ə 
sistem i
•  İctimai  şüurda  prestij  maraq  və tələbatlar, obraz və həyat 
tərzininin
standartlannı  formalaşdırmaqla,  “Elitar”nümunə  formalı 
modellərin  uyğun  quymətlə  kütləviləşdirilməsi  yolu  ilə 
sıravi  istehlakçının  maraqlannı  idarə  etmək  və  onu 
müxtəlif sosial  nemətlərin  fasiləsiz  istehlakı  prosesinə 
cəlb etməklə həyatının məqsədinə çevirmək..
78
Fuad
Kulturologiva effektivli hoyat v» faalivvata aparan vol
■  Əşya,  ideya,  xidmət  və  s.  ətrafında  marağı  yaradan 
reklam,  moda,  dəb  və  digər  vasitələrdən 
istifadə 
edilməsinə əsaslanır.
©  Fərdin  fiziki  imkanlarının  yaxşılaşdırılması  və  imicinin 
formalaşdırılması sənayesi
■ 
İnsanın 
fiziki  imkanlannı  hakimiyyətin 
ideoloji 
istiqamətinə,  gender  ehtiyacına və  ya  aktual  dəbə  uyğun 
standartlaşdıran  ümumi  xidmət  sənayesinin 
xüsusi 
sahəsi.
• 
Kütləvi fiziki hazırlıq hərəkatı
• 
Kulturizm
• 
Aerobika
• 
İdman turizmi
• 
Fiziki reabilitasiya üzrə  xidmət sənayesi
• 
Tibbi  xidmət  və  dərman  vasitələri  ilə  xarici 
görünüşün dəyişdirilməsi
sahəsi və s.sahəsi
©   Kütləvi bədii mədəniyyəti əks etdirən  asudə vaxt sənayesi
■  Müasir  informasiya  vasitələrindən  istifadə  etməklə, 
əhalinin asudə vaxtının
əyləncəliliyini  nəzərdə  tutan  məhsulların  istehsalı  və 
tirajlaşdınlması  sistemi. 
Adi  mədəniyyətin
daşıyıcısı  olan 
geniş  kütləni 
elitar  mədəniyyəti 
anlayıb  mənimsəməyə  uyğunlaşdırmaq  yolu  ilə 
əhalinin  inkulturasiya  və  akkulturasiyasına  yardım 
edir.
• 
Macəra, fantastik və “bulvar” ədəbiyyatı
• 
Kinonun əyləncəli janrları
• 
Təsviri incəsənətdə  karikatura və komikslər
• 
Operetta
• 
Estrada, rok və -pop musiqi
• 
Estrada xoreoqrafiyası və səhnəqrafiya
• 
Konferans və səhnənin digər qiraət janrları
• 
Şou sənayesinin  sintetik növləri
• 
Bədii kiç
79

---

Kuad  Mammadov
Kulturologiva cffektivli haval 
у д
 
faalivvota aparan Yol
İncəsənətin  müxtəlif  növlərində  siyasi  təşviqat  və 
ideoloji razılaşdırılmış  əsərlər 
Peşəkar idman tamaşaları
*Mədəniyyətin tarixi tipləri
MƏDƏNİYYƏTİN TARİXİ  TİPLƏRİ
Mədəniyyət tarixi  aşağıdakılarla təqdim  olunur:
ф  İlahi  ədəbiyyatda  (Avqusyin  və  Bossyue)  xristian  tarixinin 
əhəmiyyətli  mərhələləri 
və  ya  peyğəmbərlərin  xronologiyası 
kontexstində
t.  Elmi yanaşma bəşəriyyət tarixini  iki dövrə bölür:
У  Müasir insan  genotipinin  formalaşması  ilə əlaqədar olan 
antropogenez.Antropogenez 
dövrü  2,5-1,7  milyon  ildən  40- 
50 min il əvvəl olan tarixi zaman kəsiyi ilə  qeyd olunur.
У  “Homo  sapiens” tipli  insanın  sosial  inkişafı  ilə  əlaqədar 
olan sosiogenez. Morqan və
Engelsin  konsepsiyalarına  görə  sosiogenez  və  ya  insanın 
mədəni  inkişaf dövrü  üç dövrə
bölünür:  vəhşilik,barbarlıq və sivil dövr.
■ 
Vəhşilik  dövrü 
b.e.ə.8-9-cu  minillikdə 
dulusçuluq 
dairəsinin  kəşf edilməsi  və bişmiş qidaya keçidlə  tamamlanır.
■ 
Barbarlıq  dövrü,  şərti  olaraq, 
b.e.ə.  IV  minilliyin 
sonunda  ilk sivilizasiyaların yaranması ilə tamamlanır.
■ 
Sivil  dövr  b.e.ə. IV  və  III  minilliyin  əvvəllərinə  aid 
olub,  Şumer  və  Misirdə  ilk  şəhər-dövlətlərin  yaranması  ilə 
əlaqədardır.
80
Fuad  Mammodo*
KulturologiYa effektivli haval  »a faalivvata aparao vol
DÜNYA  MƏDƏNİYYƏTİ  TARİXİNİN 
DÖVRLƏŞDİRİLMƏSİ
1.  ibtidai icma  cəmiyyəti mədəniyyəti -  b.e.ə.IV minilliyin sonuna 
qədər:
2.  Quldarlıq  cəmiyyəti  mədəniyyəti  (qədim  sivilizasiyalar və  antik 
dövr)  - b.e.V əsrinə qədər;
3.  Feodalizm mədəniyyəti -  b.e. XIII əsrinə qədər;
4.  İntibah  və  İslahatlar  dövr  mədəniyyəti  -   b.e.  XVII  əsrinin 
əvvəlinə  qədər;
5.  Yeni  Dövr  Mədəniyyəti  və  ya  buıjua  cəmiyyəti  mədəniyyəti  -  
b.e. XVII -  XIX əsrlər;
6.  XX  və  XXI  əsrin  əvvəllərində  müasir  dünya  mədəniyyəti  ( 
müxtəlif tarixi mədəniyyət tiplərinin  sintezi).
MƏDƏNİYYƏT  NÖVLƏRİNİN 
TARİXİ, SOSİAL  VƏ  SİYASİ  TİPLƏRİ
>  ibtidai icma mədəniyyəti 
s»  Quldarlıq mədəniyyəti
2
»  Feodal mədəniyyəti 
2
»  Monarxiya mədəniyyəti 
2
*  Buıjua mədəniyyəti
>  Aristokrat mədəniyyəti
>  Xalq mədəniyyəti
>  Elitar mədəniyyət 
2
>  Kütləvi mədəniyyət
>  Etnik mədəniyyət 
2
>  Milli mədəniyyət
>  Dini mədəniyyət
>  Dünyəvi mədəniyyət
>  Şəhər mədəniyyəti 
2
-  Kəndli mədəniyyəti
>  Fərdi mədəniyyət
>  Korporativ mədəniyyət 
2
-  Kapitalist mədəniyyəti
81

---