Aparan yol kimi
Yüklə 382,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
Fuad Mommadov Kulturotogiva cffcktivli harm >a foalivvjto aoaran vol istehsalının effektivliyi elmin, elmi texnologiyaların nailiyyətləri , təhsil və tərbiyə sisteminin effektivliyi ilə düz mütənasibdir, o İnsanın mədəniyyət yaradıcısı və daşıyıcısı insan olduğu üçün, mədəni insanın formulunu da bilmək vacibdir.O, insanın imkanlarını, özünütəkmilləşdirmədə və ətraf aləmin tərəqqipərvər- humanist dəyişdirilməsi prosesində aşkar edir (şak. №7). o Nəhayət, insan, cəmiyyət və dövlətin sosial-mədəni inkişafının əsas istiqamət, şərt və prioritetlərinin düzgün müəyyənləşdirilməsi üçün mədəni inkişafın başlıca faktor və qanunlarını, eləcə də kulturoloji metodologiyanı bilmək vacibdirfşək. №8). Mədəniyyətin inkişafında mədəni siyasətin rolu mühümdür, çünki, mədəniyyət siyasi faktorlardan, ölkənin mədəni inkişafını ya stimullaşdıran, ya da buxovlayan dövlət siyasi sistemindən asılıdır. Buna görə, hər şeydən əvvəl, mədəni siyasətin mahiyyətinə müraciət etmək vacibdir. Mədəniyyət sahəsində siyasət - xalqın mənəvi sağlamlığını və rifahını möhkəmləndirən, millətin ruhi, iqtisadi, sosial inkişafını təmin edən siyasətdir. Onun başlıca vəzifəsi ölkə üçün zəruri olan ruhi və maddi dəyər və normaların istehsalı, qorunması, həmçinin inkişafı üçün şərait yaratmaq, xalqın mədəni irsini, sosial-mədəni inkişaf təcrübəsini və insan dühasının yeni nailiyyətlərini məhsuldar istifadə edib, yeni nəsillərə ötürməkdir. Sivil dövlətin mədəni siyasəti kütlələrin mədəni diletantizmi və mədəni səbatsızlığının aşağı düşməsinə, insan və cəmiyyətin mədəni inkişafında qeyri- bərabərliklərin aradan qaldırılmasına yardım edən tənzimləmə və əlaqələndirmə yolu ilə cəmiyyətin düzgün elmi əsaslarla təşkil və idarə edilməsi əsasında ölkənin harmonik inkişafına nail olmağa istiqamətlənməlidir. O, hər bir şəxsin və bütün xalqın mənafeyini ifadə etməli, insan hüquqlarının azadlığını, müstəqil inkişafını, cəmiyyətin müxtəlif sosial qruplan maraqlarının düzgün tarazlığını təmin etməlidir. Onun effektivlik şərtləri - kulturologiya elminə, mədəniyyətin milli və bəşəri dəyərlərinə istinad; siyasətçi və jurnalistlərin yüksək təhsilliliyi və peşəkar səriştəliliyi; cəmiyyətin inkişafının real tələblərinə cavab verən idarəetmə; tərəqqipərvər dünya təcrübəsindən yaradıcı istifadədir. Uyğun hüquqi təminata istinad edən düşünülmüş mədəni siyasət hadisələri nəinki milli, həm də dünya 286 Fund Mammadov KuUurokıiilva tffckıM I I wyhi foallı aparan \<>1 miqyasında qabaqlamalıdır. Bütün bunlar, eyni dərəcədə, planetin müxtəlif xalqlarının mənafelərinin tarazlığını və mədəni müxtəlifliyini, sülhü və harmonik inkişafı təmin etməli olan qlobal mədəni siyasətə də aiddir. Mədəni siyasət - inkişaf və rifah artımı siyasətidir. Onun mahiyyətini anlamaq üçün, istehsalın effektivliyinin elm və elini texnologiyaların, eləcə də insanın ümumi mədəniyyətinin inkişaf səviyyəsi ilə müəyyən edildiyini göstərən, iqtisadi inkişafın kulturoloji formulunu bilmək vacibdir. Belə siyasətin əsasım təşkil edən, başlıca motiv insan həyatının qorunması və yaxşılaşdırılması qayğısına qalmaq təşkil edir. Belə ki, o, xalqın həyat və mədəni səviyyəsinin dönmədən yüksəlməsi, sosial inkişafı naminə intellektual potensialının şüurlu istifadəsi və qabaqlayıcı inkişafının təmin edilməsinə yönəlir. Vətəndaş cəmiyyəti mədəni siyasətinin başlıca məqsədi “yüksək" mədəniyyətə malik, özündə milli, sosial və bəşəri dəyərləri birləşdirən şəxsiyyətin formalaşmasına yardım etməkdir. Burada, mədəniyyətin inkişaf etdirilməsiməqsədi ilə maddi və hüquqi baza yaradılması, vətəndaşlar tərəfindən mədəni dəyər, etik norma və mədəni standartları müstəqil seçib mənimsəməsi, eləcə də ziyalıların və bütün xalqın sərbəst yaradıcı fəaliyyəti üçün əlverişli şəraitin yaradılmasını təmin edən, monitorinq və mütəhərrik tənzimləmə mühüm yer tutur. Vətəndaş cəmiyyətinin mədəni siyasəti, eyni zamanda, dövlət strukturları və qeyri-hökumət təşkilatları qüvvələrinin, ölkənin sosial- mədəni inkişafının vahid proqramları əsasında, kooperasiyasını nəzərdə tutur. O, dövlət strukturları və qeyri-hökumət təşkilatlarının bərabərhüquqlu əməkdaşlığı əsasında həyata keçirilirıdövlət institutları səviyyəsində “yuxandan" idarəetmə (“Voltcr üzrə”), qeyri- hökumət təşkilatlan səviyyəsinda“aşağıdan"(“Russo üzrə”) idarəetmə ilə tamamlanmalıdır. Belə yanaşma vətəndaşlann yaradıcı qüvvə və qabiliyyətlərinin inkişafı üçün əlverişli iqtisadi, təşkilati və mənəvi- psixoloji şəraitin yaradılmasına yardım edəcəkdir. Belə mədəni siyasət ictimaiyyətə istiqamətlənərək, həm ölkədaxili ham də beynəlxalq sahədə ictimai münasibətlərin plüralizm və polisentrizm prinsipləri əsasında harmonizasiyasına yardım edir. O, vətəndaş cəmiyyətinin idarəedilməsində qeyri-hökumət təşkilatlannın iştirakına geniş şərait və bərabər imkanlar yaradır. Vətəndaş cəmiyyətlərində 287 Kuad M.-ımmadov Kulturojflgiya cffektitli hayat »э faaliwat? aparan vol mədəni siyasət dövlətin məqsədləri və cəmiyyətin həyati maraqlarının ölkənin sosial-mədəni inkişaf prioritetləri, sürəti və istiqamətinə uyğunluğuna və mədəni imperativlərə riayət edilməsinə sosial nəzarətin həyata keçirilməsini təmin etməlidir. Tərəqqipərvər mədəni siyasət üç əsas prinsip üzərində qurulmalıdır. Birinci - elm, təhsil və yüksək texnologiyaların qabaqlayıcı inkişaf prioritetlərini təmin edən azad intellektual fəaliyyət üçün əlverişli şəraitin yaradılması. İkinci - xalq kütlələrinin novasiyalı mədəniyyəti yüksək mənimsəmə səviyyəsini təmin edən effektiv dövlət maarifçilik fəaliyyətinin təşkili. Üçüncü - tərəqqipərvər demokratik ölkələrlə fəal mədəni mübadilənin həyata keçirilməsi. Bu prinsiplərin uğurla reallaşdırılması və kütlələrin elmi maarifləndirilməsi üçün, dövlət quruculuğu və idarə edilməsinə, dünya mədəniyyətinin ən yeni nailiyyətlərinin tarixi-nəzəri təhlilinə kulturoloji metodologiyanın tətbiqi həyata keçirilməli, kulturoloji elm və təhsilin inkişafı təmin edilməlidir. Kulturologiya vətəndaşların elmi və siyasi biliklərinin inkişafı, praktik imkanlarının genişlənməsi, onların həyat fəaliyyət keyfiyyətinin yüksəlməsi, ictimai münasibətlərin inkişafına pozitiv təsir göstərən prinsip, dəyər və normalarının təkmilləşməsi üçün ilkin şərait yaradır. Belə siyasətin effektivlik meyarı cəmiyyətion yüksək rifah və davamlı inkişafını təmin edən vətəndaşların sosial aktiv fəaliyyəti olur. Bu məqsədə çatmaq üçün, bütövlükdə dünya mədəniyyəti inkişaf təcrübəsinin tendensiya, xüsusiyyət və qanunauvğunluqlannı nəzərə almaqla, vətəndaş cəmiyyəti dəyərləri əsasında xalqın maraq və həyati tələbatlarının təmin edilməsinə istiqamətlənmək lazımdır. Dövlət mədəni siyasətinin effektivliyi ideoloji, texnoloji və təşkilati səviyyədə ruhi mədəniyyət sahəsinin idarə edilmə sisteminin effektivliyindən çox asılıdır. Müasir “ruhi istehsalın” nüvəsini təşkil edən təhsil, elm və incəsənət mədəniyyətin bütün sahələrinin harmonik və qarşılıqlışərtləndirici inkişafına nail olmağa yardım edir. Mədəniyyətin idarə edilməsi dünya sivilizasiyasının inkişafi kontekstində ölkənin mədəni inkişafi haqqında obyektiv informasiyanın sistemləşdirilməsi və təhlili əsasında proqramların hazırlanması və mədəniyyətin inkişafının nəzəri modellərinin kulturoloji baxımdan qurulmasını nəzərdə tutur. Mədəniyyətin idarə 288 K u a d М эшп Ы оу Kulturologiya cffckıMI haval ta haliyyala aparan vol edilməsinin üç mərkəzi problemini ayırmaq lazımdır. Birincisi, dövlətin sosial-mədəni prioritetlərinin qurulması və strateji istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi ilə, - İkinci, ruhi və maddi mədəniyyətin müxtəlif sahələri üzrə mütəxəssislərin hazırlığı və tərbiyəsi, onların fəaliyyəti üçün maddi-texniki şəraitin yaradılması, - Üçüncü, mövcud mütəxəssislərin, ocümlədən, onların fəaliyyəti nəticələrinin sosial-mədəni və iqtisadi tərəqqi naminə effektiv istifadəsi ilə əlaqədardır. Ölkənin yeni dövlət siyasətində öz əksini tapan sosial-mədəni texnologiyaların inkişafi və tərəqqipərvər mədəni islahatların həyata keçirilməsi demokratik ictimai münasibətlərin təkmilləşməsinə imkan verəcəkdir. “Simürğ”AKA-nm mədəmi siyasət konsepsiyası, tərəfimizdən əldə edilmiş elmi nəticə və tövsiyələr demokratik ölkələrin sosial- mədəni inkişaf təcrübəsi, əhalinin sosioloji sorğularının nəticələri və kulturoloji ekspertlərin fikri ilə təsdiqlənmişdir. Dünya kulturoloji fikrinin, aparıcı kulturoloqların mülahizələrinin təhlili göstərir ki, dünya inkişafının müasir mərhələsində mədəni siyasətin ən mühüm vəzifələri həm də aşağıdakılardır: mədəni müxtəliflik, mədəni kapital və mədəni resursların inkişafi və qorunmasına yardım, müxtəlif xalqların mədəniyyətlərinin ənənəvi olaraq dirçəldilməsi prinsipindən, modernləşdirilməsi və harmonizasiyası prinsipinə keçid. Azərbaycanda mədəni siyasətin formalaşdınlmasının ən dəyərli mənbəyi kimi - BMT, YUNESKO, Avripa Şurası və digər beynəlxalq təşkilatlar, eləcə də, dövlətin ruhi və maddi rifahının artması, onun keyfiyyətinin yüksəldilməsi, cəmiyyət və şəxsiyyət həyatının təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə yardım edən, təhsil, elm və incəsənətdən ibarət başlıca “ruhi istehsal” komponentləri çıxış edir. Fikrimizcə, milli, regional və planetar səviyyədə bəşəriyyətin sosial-mədəni inkişaf prosesinin təşkil və tənzimlənməsində qeyri- hökumət təşkilatlarının fəallaşdınlmış rolunu nəzərdə tutan, yeni beynəlxalq mədəni siyasət, müasir şəraitdə bəşəriyyətin inkişafına düzgün və perspektivli yanaşmalardan biridir. “Ruhi istehsalın “ qabaqlayıcı inkişafi belə siyasətin özəyini təşkil edir. Cəmiyyətin demokratik inkişafi, insanın həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsi ruhi 289 Yüklə 382,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|