Aparan yol kimi
Yüklə 382,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
Kuad Mammado* Kulturologiva cffektivli ha vat va faalivvata aparan vol metodlanna keçidə, mədəniyyətin mövcud sosial institutlarının dəyişdirilib, yenilərinin yaradılmasına yardım etməlidir. Dövlət mədəni siyasətinin praktik reallaşması mədəniyyəti idarə edən orqanlar sistemi ilə həyata keçirilir. Mədəni inkişafın idarə edilməsi ölkənin sosial-mədəni inkişafi naminə onun sistem və strukturlarının nizamlanması və təkmilləşdirilməsi, həyat fəaliyyətinin dəyər, norma, texnologiyaların ruhi və maddi istehsalının innovativ təminatı məqsədi ilə mədəniyyətə göstərilən elmi-praktik təsirdir. Proqressiv idarəetmə təfəkkürdə kök atmış doqma, ətalət və stereotiplərdən imtina edilməsinə istiqamətlənir. O, dünya mədəniyyəti təcrübəsi və elmdəki dialektik dəyişikliklərlə şərtlənən məsələlərin aydın dərk edilməsini, fəal tədqiqatçılıq və innovativ fəaliyyəti, yüksək proqramlaşdırma incəsənətini, vəzifə, məqsəd və prioritetlərin müntəzəm korrektəsini, mütəhərrik resurs təminatını nəzərdə tutur. Həyat təminatı sistemlərinin modernləşdirilməsi daxil olmaqla, innovativ həyatfəaliyyəti modellərinin hazırlanması, mədəniyyətin yaradıcı fəaliyyətinin təşkilinin effektiv koordinasiyası və onların məhsullarının keyfiyyətinə nəzarət də onun vəzifələrinə daxildir. Demokratik ölkələrin təcrübəsindən çıxış edərək. Azərbaycanda mədəniyyətin inkişafının idarə edilməsinin yeni mexanizminin əsas prinsiplərini aşağıdakı kimi müəyyənləşdirmək olar: • idarəetmə sisteminin polisentrikliyi; • mədəni fəaliyyətin iqtisadi model və formalarının rəngarəngliyi; • maliyyə sisteminin demonopolizasiya, desentralizm və demokratikləşdirilməsi, onun proqram-məqsədi i yanaşmaya istiqamətləndirilməsi; • dövlət və qeyri-hökumət təşkulatlan arasında, ümummilli maraqların prioriteti şərti və müqavilə üzrə, həmkarlıq və əməkdaşlıq münasibətlərinin təmin edilməsi. Demokratik ölkələrin təcrübəsi göstərdi ki, mədəniyyətin inkişafının mərkəzləşmuş yox, polisentrik prinsiplə idarə edilməsi daha effektiv nəticələr verir. Bu sistem mədəni siyasətin subyektləri rolunda çıxış edən dövlət və qeyri-hökumət təşkilatlarının məsuliyyət və müstəqilliyi prinsipinə əsaslanır. Mədəniyyətin inkişafının 2 9 8 Fuad Mammadov Kulturologiva cffektivli bayat va faaliyvala aparan yol idarəedilməsinin yeni texnologiyası kimi, o, proqramlı idarəetmədən istifadə edir. Dövlətin müvafiq qanunvericiliyi ilə tənzimlənən polisentrik sistem həm büdcədən, həm də büdcədənkənar maliyyə resurslarını, eləcə də yeni ictimai monitorinq və fəaliyyət nəticələrini qiymətləndirən digər formaları məqsədli cəlb etməklə, müxtəlif iqtisadi modellərin istifadəsini nəzərdə tutur. Demokratik modelləri təhlil edən alimlər, mədəniyyətin təşkilati-idarəetmə strukturlarının, müxtəlif iqtisadi mexanizmlərə əsaslanan, dörd tipini ayırırlar : dövlətin inzibati strukturları; iqtisadi struktur; dövlət-ictimai strukturları; ictimai özünüidarə stnıkturlan. Analoji qaydada qurulan regional idarəetmə mədəniyyətin inkişafının polisentrik idarəedilmə sisteminin mühüm tərkib hissəsidir. İdarəetmənin polisentrik sistemi sosial-mədəni fəaliyyətin monopoliya və mərkəzləşmədən azad edilib, demokratikləşdirilməsini,onun proqram-məqsədli yanaşmaya istiqamətlənməsini nəzərdə tutur. Bu yanaşmaya görə, fəaliyyətlərin strateji cəhətdən mühüm istiqamətləri məqsədli maliyyə sisteminə malik olmalı, məsuliyyət, vasitə və nəticələrin paylanması icraçılar arasında düzgün nizamlanmalıdır. Maliyyə resursları paylanmasının bu modeli çoxsəviyyəli səciyyə daşıyaraq, mərkəzi orqan və mədəni müəssisələr, yerli hakimiyyət, bələdiyyələr, qeyri-hökumət təşkilatlan və mədəni siyasətin digər subyektləri arasında mədəni inkişaf proqram və layihələrinin reallaşdmlmasını təmin edir. Bu zaman sosial-mədəni fəaliyyət üçün əlverişli iqtisadi və hüquqi şəraitin yaradılma prioritetləri mədəniyyət təşkilatının statusu ilə deyil, onlann fəaliyyət nəticələrinin keyfiyyət və sosial əhəmiyyəti ilə şərtlənir. Bu gün dövlət və cəmiyyətin, eləcə də mədəni irsin mühafizəsi funksiyasını yerinə yetirən institutların inkişafı üçün strateji əhəmiyyət daşıyan təhsil, tərbiyə, elm və texnologiyaların məqsədli maliyyələşdirilməsinin artırılması üzrə, ruhi mədəniyyət sistemi daxilində maliyyə axınının yenidən bölüşdürülməsi Azərbaycan üçün aktual məsələdir. Burada sahə və regional maraqlan, əsas prioritet olan, ümummilli maraqlarla uyğunlaşdırmaq vacibdir. Büdcə mənbələri, sahibkarlıq strukturlan və xeyriyyə təşkilatlan əsasında formalaşdınlan mədəniyyəti maliyyələşdirmə 2 9 9 >-4Hd M amniadov Kulturologiya cffektivli havat va faalivvata aparan vol fondlannın yaradılması, vergi siyasətində müvafiq dəyişikliklərin edilməsi mühüm praktik əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır. Azərbaycanda mədəniyyətin inkişafının idarə edilməsi sistemində hüquqi təminata mühüm əhəmiyyət verilməlidir. Ənənəvi idarəetmə vasitələri olan inzibati qərarlar yeni -müqavilə münasibətləri və qanunvericilik aktları ilə əvəz edilməli, idarəetmə fəaliyyətinin alətləri isə, tədbirlər əvəzinə, cəmiiyyət üçün qiymətli praktik nəticələr verən - sosial sifariş, proqram və layihələr olmalıdır. Mədəniyyət idarələri - mədəni fəaliyyətin əsas reallaşdırma forması, sosial-mədəni inkişafın məqsədi və problemlərin həlli vasitəsidir. Mədəniyyət müəssisələri fəal yaradıcı fəaliyyət, sosial- mədəni inkişafın strateji problemlərinin effektiv həlli vasitəsi olmalıdır. Azərbaycanda mədəniyyətin inkişafinın idarəedilmə sisteminin demokratikləşdirilməsi mobil və mütəhərrik strukturlu mədəniyyət idarələrinin optimal şəbəkəsinin yaradılmasına yardım etməlidir. Mədəni inkişaf prosesində cəmiyyətin müxtəlif sosial institut və sosial qruplarının, o cümlədən, ümumi maraqlar əsasında, onun əhali və sponsorlar kimi subyektlərinin geniş iştirakı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu, ictimai-faydalı fəaliyyət proqram və layihələrinin mədəniyyət yaradıcılan, onun idarəediciləri və istehlakçılan, bütün maraqlı dövlət və qeyri-hökumət təşkilatlan tərəfindən açıq müzakirə prosedurlan ilə müşayiət olunmalıdır. Müzakirələrin açıq, demokratik xarakteri mədəni fəaliyyət obyekt və subyektlərinin bütün spektrini nəzərə almalı, gəlinən qərarlann şəffaflığını təmin etməlidir. Bu və ya digər proqramlarda ictimai prioritet, məqsədəuyğunluq və gözlənilən nəticələrin strukturlanna verilən ekspert rəyləri qəbul olunmuş qərarlann əsaslandınlmasma təminat verəcəkdir. İctimai rifah artımı və cəmiyyətin həyat səviyyəsinin yüksəlməsi maraqlanndan çıxış edərək, mədəniyyətin inkişafının məhsuldar idarə edilməsi, statusundan asılı olmayaraq, ölıkənin mədəni təşkilatlannm fəaliyyəti üçün bərabər imkanlar yaradılmasına yardım etməlidir. Bu kontekstdə, müəyyən imtiyazlı təşkilatlara proteksionist siyasətini rədd edən, monopolizmin əksinə yönələn və mədəni fəaliyyət subyektləri arasında sağlam rəqabət təmin edən şəraitin formalaşdırılması mühüm prinsiplərdən biri olmalıdır. Başqa sözlə, 300 ı icraçı təşkilatın statusundan asılı olmayaq, mədəniyyətin strateji istiqamətlərini, mədəni fəaliyyətin sosial əhəmiyyətli növlərini dövlət özü müdafiə etməlidir. Monopoliyanın obyektiv təməli olan resursların və mülkiyyət hüquqlarının ciddi təşkilatçılıq, peşəkarlıq və intellektual potensiala malik sosial inkişaf əhəmiyyətli ərazi və qeyri- hökumət təşkilatlannm xeyrinə, yenidən bölünməsi - mədəniyyətin inkişafinın idarəetmə mexanizmlərinin təkmilləşdirmə üsullanndan biridir. Mədəniyyətin idarəedilməsinin milli sistemi öz forma və metodlanm vaxtlı-vaxtında və mütəhərrik dəyişərək, müxtəlif şəbəkələrin - elm, təhsil, incəsənət, informasiya, hüquq və ruhi mədəniyyətin digər sosial institutlan, Azərbaycanın dövlət və qeyri- hökumət idarələri fəaliyyətinin harmonizasiyasına. ölkənin proporsional sosial-mədəni inkişafını təmin edən məqsədyönlü koordinasiya və fəaliyyət vahidliyinə yardım etməlidir. Respublikada mədəniyyətin təşkilat formaları Azərbaycanın inkişaf layihələri, proqram, vəzifə və məqsədlərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Onlar dünya və xüsusilə də Azərbaycan mədəniyyətinin inkişaf tendensiyaları və qanunauyğunluqlarını nəzərə almalı, əhalinin mədəni tələbatlarını ödəməlidir. İdarəetmə sisteminin yenidənqurulması vətəndaş maraqlarının prioriteti əsasında, status və idarə tebeçiliyindən asılı olmayaq, mədəni siyasət və mədəni fəaliyyət subyektlərinin peşəkarlıq baxımından səriştəli dairələrinin geniş iştirakı, eləcə də vətəndaş maraqlarının prioriteti əsasında, həm “aşağıdan”, həm da "yuxandan" apanlmalıdır. Əfsus ki, Azərbaycanda indiyə qədər, vətəndaş cəmiyyətində mühüm rol oynayan, mədəniyyətin dövlət strukturlan ilə qeyri- hökumət təşkilatlannm konstruktiv həmkarlıq fəaliyyətini təmin edən, mədəniyyətin idarəedilməsinin yeni dövlət mexanizmi işlənməmişdir. Problem, hökumət və qeyri-hökumət mədəniyyət təşkilatlarının birləşdirilməsi və mədəniyyətin inkişafının idarə edilməsində qeyri- hökumət təşkilatlarının bərabərhüquqlu iştirakını təmin etməkdən ibarətdir. Mədəniyyətin inkişafının effektiv idarəedilməsinin mühüm şərtlərindən biri də mədəni fəaliyyət subyektlərinin iqtisadi və dünyagörüş maraqlannın daxili harmoniyasına nail olmaq, həmçinin, maraqların zaman baxımından dəyişmə dinamikasına nəzarət Fuad Mammadov____________Kulturologiva effcktitli havat уз faal_ivy.ua aparan yol 301 Yüklə 382,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|