Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
59
The article presents results of a study of plant height of 113 intraspecific hybrid wheat lines of the fourth generation in irrigated conditions of Absheron. Hybrid lines grouped according to this sign, valuable combination on this triat have been determined.
1400 ppm х 20 dəq. dozada ozonla işlənilməsinin cücərməni stimullaşdırması müəyyən olunmuşdur. Açar sözlər: ozon, arpa, sünbül, toxum, doza, stimullaşdırma, cücərmə, səpinqabağı işlənilmə Ключевые слова: озон, ячмень, колос, семена, доза, стимуляция, всхожесть, предпосевная обработка Key words: ozone, barley, spike, seeds, doze, stimulation, germination, pre sowing treatment K/t istehsalında toxumçuluq kimi bəzi texnoloji proseslərin effektliliyinin artırılması üsullarından biri ozon-hava qarışığından istifadədir. Bu ozonun kənd təsərrüfatı bioloji obyektlərində maddələr və enerji mübadiləsinin əsası olan əksər biokimyəvi peoseslərdə iştirakı ilə şərtlənir [1; 2]
. Ozon təsiri ilə toxumların cücərməsi, bitkilərin böyüməsi və rizogenez proseslərinin aktivləşməsi ilə stimullaşma inkişafın ilkin mərhələlərindən müşahidə edilir. Toxumların cücərməsi bitki orqanizmləri həyatında yalnız bu və ya digər növün mövcudluğunu deyil, həmçinin k/t bitkiləri məhsulunun miqdarını da təmin edən ilk kritik mərhələdir. Cücərmə dənin sükunət halından aktiv fəaliyyətə keçməsi prosesində baş verən fiziki və bioloji dəyişikliklərin cəmi olaraq, yalnız morfologiya və biokimyaya görə mürəkkəb olmayıb ətraf mühitdən güclü dərəcədə asılıdr [3]. Hər bir toxum onun cücərməsi dövründə meydana çıxan morfoloji və fizioloji fərqliliyə, individuallığa (fərdiliyə) malikdir. Hətta öz-özünə tozlanan bitkilərin yüksək dərəcədə eyniləşmiş sortu həddində hər bir toxum bu sortun əsas əlamətləri və maddələr mübadiləsi xüsusiyyətlərini qoruyub saxlasa belə ümumilikdə, bioloji
60
cəhətdən digərlərindən fərqlənir. Bu fərqliliklərin çətinliklə nəzərə çarpmasına baxmayaraq, onlar yeni davamlı sortların yaradılmasının əsasını təşkil edə bilər. K/t bitkiləri əkinlərində yüksək məhsulun formalaşması üçün zəruri şərtlərdən biri səpin üçün yüksək keyfiyyətli toxumların istifadəsidir. Toxum materialının keyfiyyəti toxumların sahə cücərməsi, ilkin inkişaf, bitkilərin sağ qalması və son nəticədə bitki sıxlığını şərtləndirir. Bundan başqa k/t bitkilərinin becərilməsinin digər texnoloji əməliyyatlarının effektivliyi də əsasən səpilmiş toxumun keyfiyyətindən asılıdır [4]. Bu baxımdan toxumların səpin qabağı işlənilməsi bitkinin maksimal potensialının reallaşmasında ilkin addım olub, toxumların cücərməsi, birkilərin böyüməsinin stimullaşması, böyümə enerjisinin artması və məhsuldarlığın yüksəlməsi məqsədi ilə aparılır. Toxum materialının eyni tayı (partiyası) adətən müxtəlif keyfiyyətli toxumlarla təmsil edilir. Toxumlar bir birindən fiziki parametrləri, fizioloji xüsusiyyətləri və kimyəvi tərkibləri ilə fərqlənir [5]. Toxumların müxtəlif keyfiyyətliliyinin üç növü ayırd edilir - ekoloji, genetik və matrikal. Ekoloji müxtəlif keyfiyyətlilik ana bitkinin böyümə və inkişaf mühitinin dəyişkənliyi nəticəsində baş verir. Ekoloji amillərlə şərtlənən toxum keyfiyyəti dəyişkənliyi fenotyipik dəyişkənlik də adlanır. Genetik müxtəlif keyfiyyətliliyə ayrı- ayrı tozcuq dənələrinin, yumurtalıq və rüşeym kisələrinin tərkib və xüsusiyyətlərindəki fərq səbəb olur. Genetik müxtəlif keyfiyyətlilik bir qayda olaraq irsidir. Toxumların daha güclü ifadə olunan müxtəlif keyfiyyətliliyi matrikal müxtəlif keyfiyyətlilikdir. Toxumların müxtəlif keyfiyyətliliyinin bu növü toxumun ana bitkidə müxtılif yerdə yerləşməsi nəticəsində baş verir ki, bu da fərqli qidalanma rejimi və toxmun digər fomalaşma şərtlərinə səbəb olur [3; 5; 6; 7]. Muxtəlif keyfiyyətliliyin bu 3 forması bir-birilə əlaqədardır. Bunların aradan qaldırılması və yaxud azalması ucun seleksiya, toxumculuq və aqrotexniki usul və metodlardan istifadə olunur. Toxumların müxtəlif keyfiyyətliliyi bütov populyasiyada bitkilərin polimorfizminə – cücərtilərin müxtəlif vaxtlarda əmələ gəlməsi, qeyri-bərabər böyümə və inkişafı, fərqli məhsuldarlığa səbəb olur. Toxum tayının (partiyasının) düzgün qiymətləndirilməsi və bioloji olaraq daha çox yararlı toxumların seçilməsi üçün toxumların keyfiyyətinin dəyişkənliyi, onun bitkilərin böyümə və inkişafının intensivliyinə təsiri haqda elmi informasiyanın olması zəruridir. Bəzən eyni laborator cücərməsi olan toxumlar səpindən sonra müxtəlif sahə cücərməsinə malik olur. Xüsusilə bu müxtəlif toxum fraksiyasının səpilməsi zamanı müşahidə edilir. Bu onunla izah olunur ki, fraksiyalar bir çox digər göstəricilərə görə (kütlə, zədələnmə, irilik, sıxlıq və s.) fərqlənir. Toxumların ozonla işlənilməsinin cücərmə enerjisinin artırılması hesabına toxumların cücərməsini sürətləndirməsinə, tez cücərən toxumların sayını artırmasına, bütün inkişaf mərhələlərinin daha tez başlaması və davametməsinin qısalmasına səbəb olması, toxumların müxtəlif keyfiyyətliliyinin öyrənilməsinin, onların fərdi Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|