57
Hündürboylu hibrid xətlər (bitkinin boyu 111-140 sm)
15. Ruzi-84 (Azərb.) x 17
th
FAWWON-İR, P-4, N37 (SİMMİT),
48/5.2016
100
112±1,4
98,0
16. Əzəmətli-95 (Azərbaycan) x Lütessens-2656 (Rusiya), 46/6.2016
96,0
117±6,4
110
Bərk buğda hibridləri
Yarım karlik hibrid xətlər (bitkinin boyu 51-80 sm)
17. Rac-91 (Hindistan) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 59/1. 2016
128
72,6 ±4,2
94,0
18. Zatino (Fransa) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 60/2. 2016
94,0
78,2 ±0,1
94,0
Ortaboylu hibrid xətlər (Bitkinin boyu 81-110 sm)
19. Zatino (Fransa) x Qaraqılçıq-2 (Azərbaycan), 58/3. 2016
94,0
82,5 ±0,7
90,0
20. Zatino (Fransa) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 60/3. 2016
94,0
82,6 ±2,1
94,0
21. Zatino (Fransa) x Tərtər (Azərbaycan), 56/4. 2016
94,0
90,1 ±6,4
90,0
22. Zatino (Fransa) x Siraslan-23 (Azərbaycan), 53. 2016
94,0
90,5 ±1,4
92,0
23. Zatino (Fransa) x Siraslan-23 (Azərbaycan), 53. 2016
94,0
90,5 ±1,4
92,0
24. Zatino (Fransa) x Qaraqılçıq-2 (Azərbaycan), 58/2. 2016
94,0
91,1 ±8,4
90,0
25. Rac-91 (Hindistan) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 59/3. 2016
128
91,8 ±6,4
94,0
26. Siraslan-23 (Azərb.) x DKLDN N00-01 KN38 (SİMMİT), 55/2.
2016
92,0
92,7 ± 9,9
95,0
27. Siraslan-23 (Azərb.) x DKLDN N00-01 KN38 (SİMMİT), 55/1.
2016
92,0
92,8 ± 4,2
95,0
28. Zatino (Fransa) x Qaraqılçıq-2 (Azərbaycan), 58/1. 2016
94,0
94,5 ±0,1
90,0
29. Rac-91 (Hindistan) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 59/2. 2016
128
97,0 ±0,7
94,0
30. Qızıl buğda (Azərbaycan) x Qarabağ (Azərbaycan), 57/1. 2016
110
100 ±5,6
94,0
31. Bərəkət (Dağıstan) x Əlincə-84 (Azərbaycan), 54/1. 2016
135
108 ±2,8
92,0
Hündürboylu hibrid xətlər (bitkinin boyu 111-140 sm)
Qızıl buğda (Azərbaycan) x Qarabağ (Azərbaycan), 57/2. 2016
110
119 ±7,8
94,0
Kəhrəba (Azərbaycan) x Zatino (Fransa) (52/2.2016)
122
120 ± 2,1
94,0
Kəhrəba (Azərbaycan) x Zatino (Fransa) (52/1.2016)
122
128 ± 0,1
94,0
Kombinasiyaların valideyinlərindən bəzilərinin boylarının hündür olmasına (Fin
buğdası (Finlandiya)-118 sm; Sanzor-4 (Özbəkistan)-113sm) baxmayaraq, hibrid
xətlərin boyları 110 sm-dən artıq olmayaraq ortaboylu olmuşlar. Ruzi-84 x
17
th
FAWWON-İR,
P-4, N37 (SİMMİT), 48/5.2016-112sm; Əzəmətli-95
(Azərbaycan) x Lütessens-2656 (Rusiya), 46/6.2016-117sm və s. təşkil edərək,
hibridləşmədə istifadə edilən valideyinlərin boylarından (96,0-110sm) yüksək, orta
rəqəmdən kənarlaşma isə 1,4-6,4 sm arasında olmuşdur.
Hibridləşməyə cəlb edilən bərk buğda nümunələrində valideyin formalardan-
Bərəkətli-95, Qaraqılçıq-2, Tərtər (Azərbaycan), Zatino (Fransa), Bərəkət (Dağıstan)
və s. sortnümunələrin boyları 90-135sm olduğu halda, bu sortların iştirakı ilə alınmış
hibrid xətlərinin hündürlüyü orta hesabla 82,5-128sm arasında, orta rəqəmdən
kənarlaşma isə 0,1-9,9sm olmuşdur.
Bərk buğda hibridlərindən Rac-91 (Hindistan) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 59/1,
2016-72,6sm, orta rəqəmdən kənarlaşma 4,2 sm, Zatino (Fransa) x Bərəkətli-95
(Azərbaycan), 60/2, 2016-78,2sm, orta rəqəmdən kənarlaşma 0,1sm və s. xətləri
hündürlüyünə görə yarım karlik olmuşlar.
Ortaboylu hibrid xətlərdən Zatino (Fransa) x Qaraqılçıq-2 (Azərbaycan), 58/3,
2016-82,5sm; Zatino (Fransa) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 60/3, 2016-82,6sm; Rac-
91 (Hindistan) x Bərəkətli-95 (Azərbaycan), 59/3, 2016-91,8sm; orta rəqəmdən
58
kənərlaşma 0,7-9,9sm və s. hündürboylu xətlərdən Kəhrəba (Azərbaycan) x Zatino
(Fransa) (52/2.2016)-120sm; Kəhrəba (Azərbaycan) x Zatino (Fransa) (52/1.2016)-
128sm; orta rəqəmdən kənərlaşma 0,1-7,8sm və s. xətləri göstərmək olar.
Nəticə olaraq tədqiq edilən 93 yumşaq buğda xətlərindən 1-i karlik (35-50sm);
11-i (11,8%-i) yarımkarlik (51-80sm); 78-i (83,9%-i) ortaboylu (81-110sm); 3-ü
(3,2%-i) hündürboylu (111-140sm) olmuşdur. Tədqiq edilən 20 bərk buğda
xətlərindən isə 3-ü (15%-i) yarımkarlik; 13-ü (65%-i) orta; 4-ü (20%-i) isə
hündürboylu olmuşdur. Alçaqboylu sortların yaradılması məqsədi ilə tədqiqatlar
bölgələrdə davam etdiriləcəkdir.
ƏDƏBİYYAT
1.
Əkbərov Z., Əhmədov G., Mahmudov R. Mən deyən vaxt gəl Muğana, Bakı,
2003, 154 s.
2.
Musayev Ə.C, Hüseynov H.S, Məmmədov Z.A. Dənli-taxıl bitkilərinin
seleksiyası sahəsində tədqiqat işlərinə dair tarla təcrübələrinin metodikası,
Bakı, 2008, 87 s.
3.
N.X. Əminov, A.C.Əliyev, Mehdiyeva S.P. Cinsarası hibridləşmədən alınan
qısaboylu vaviloid xətlərin sitogenetik xüsusiyyətləri.//AMEA Genetik
Ehtiyatlar İnstitutu, Elmi əsərlər V cild, Bakı- “Elm” – 2015, s. 11-19
4.
Miralles D.J. and Slafer G.A. Yield, Biomass and yield components in dwarf,
semi dwarf and tall iso-lines, lines of spring wheat under recommended and
late sowing dates. 1995. //Plant Breeding 114: 392-396
5.
Villegas D., Aparicio N., Blanco R., et al. Biomass Accumulation and Main
Stem Elongation of Durum Wheat Grown under Mediterranean Conditions.//
Botany, October, 2001, p. 617-627
ИЗУЧЕНИЕ ВЫСОТЫ РАСТЕНИЙ У ГИБРИДНЫХ ЛИНИЙ
ПШЕНИЦЫ ЧЕТВЁРТОГО (F
4
) ПОКОЛЕНИЯ
С.К.Гаджиева
Научно-Исследовательский Институт Земледелия
В статье отражены результаты изучения высоты растений у 113
внутривидовых гибридных линий пшеницы четвёртого поколения в условиях
орошения Апшерона. Выделены и сгруппированы гибридные линии и
выявлены ценные комбинации по данному признаку.
STUDY OF F
4
GENERATION WHEAT HYBRID LINES PLANT HEIGHT
S.K.Hajiyeva
Research Institute of Crop Husbandry