Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 1 Sünbüldə formalaşma yerindən asılı olaraq payızlıq arpa sortlarının toxum keyfiyyəti Sort/ Variant
- Toxumların cücərmə enerjisi,% Toxumların cücərməsi, % Toxumların
63
yuxarı hissəsindəkilər isə (Y) ən yüngül olmuşdur. Qarabağ 7 və Qarabağ 33 arpa sortlarında sünbülün aşağı hissəsindən olan toxumlar isə orta və yuxarı hissədən olanlar arasında aralıq mövqe tutmuşdur. Ozonlaşdırılmış variantda Qarabağ 7 və Qarabağ 33 arpa sortlarında toxumların cücərmə sürətini səciyyələndirən cücərmə enerjisi 88,7-94,7% arasında dəyişmişdir. Sünbülün orta hissəsində formalaşan toxumların cücərmə enerjisi (93,0%-94,7%)ən yüksək olmuşdur. Sünbülün yuxarı və aşağı hissəsindən olan toxumların cücərmə enerjisi isə kəskin fərqlənməyərək müvafiq olaraq, 88,7%-88,9% və 89,3%-91,0% təşkil etmişdir. Nəzarət variantında bu göstəricilər hər iki sortda sünbülün orta hissəsində formalaşan toxumlarda 84,5-86,2%, yuxarı və aşağı hissədən olan toxumlarda isə 82,0% və 82,5-83,0% təşkil etmişdir. Bu onu göstərir ki, orta hissədə formalaşan toxumlar daha yetkindir və bu səbəbdən onlar sünübülün digər hissəsindən olan toxumlara nisbətən daha tez cücərir. Ozonlaşdırılmış variantda hər iki arpa sortunda (Qarabağ 7 və Qarabağ 33) sünbülün orta hissəsində formalaşan toxumlar laborator cücərməsinə görə daha yüksək göstəriciyə (96%-97,0%) malik olmuşlar. Sünbülün yuxarı hissəsindən olan toxumların cücərməsi 92,3%-93,0%, aşağı hissəsindən olan toxumların cücərməsi isə 93,4%-94,0% təşkil etmişdir. Sünbülün yuxarı və orta hissəsindən olan toxumların cücərməsi arasında fərq 3,7%-4,0% olmuşdur ki, bu da sünbülün eyni hissələrindən olan toxumların cücərmə enerjisi arasındakı fərqdən (4,3-5,8%) azdır (Cədvəl 1).
Ozonlaşdırılmış Qarabağ 7 Y 32,20
88,7 92,3
81,0 Qarabağ 33 Y 33,40 88,9
93,0 83,0
Qarabağ 7 O 44,0
93,0 96,0
95,0 Qarabağ 33 O 46,5 94,7
97,0 98,0
Qarabağ 7 A 38,33
89,3 93,4
88,0 Qarabağ 33 A 41,0 91,0
94,0 90,0
Nəzarət Qarabağ 7 Y 31,18 82,0
84,8 80,0
Qarabağ 33 Y 33,40
82,0 85,9
82,0 Qarabağ 7 O 44,0 84,5
87,3 87,0
Qarabağ 33 O 46,5
86,2 88,2
89,0 Qarabağ 7 A 38,33 82,5
86,2 81,0
Qarabağ 33 A 41,0
83,0 86,7
83,0 Qeyd: Y-sünbülün yuxarı hissəsində formalaşan dənlər; O-sünbülün orta hissəsində formalaşan dənlər; A-sünbülün alt hissəsində formalaşan dənlər. 64
Sünbülün orta hissəsindəki toxumlardaha yaxşı formalaşmış və yetişkin olduğuna görə digərlərinə nisbətən daha tez cücərirlər. Bu eksperimental nəticələr sünbülün yuxarı hissəsindən olan toxumların cücərmə surətinin az olması qanunauyğunluğunu təsdiqləyir. Yəqin ki, bu sünbülün yuxarı və aşağı hissəsindən olan toxumların daha dərin və uzunmüddətli sükunətdə olması ilə bağlıdır. Cücərmə enerjisi və cücərmə faizi arasındakı fərq - toxumların yetişkənliyi göstəricisinə görə (10%-ə qədər olduqda yetişmiş, 10%-dən çox olduqda isə fizioloji olaraq yetişməmiş) tədqiq edilən toxumların normal yetişmiş olduğu təsdiqlənir.Toxumların səpin keyfiyyəti tez, birgə cücərmə və cücərtilərin intensiv böyüməsi xüsusiyyəti - böyümə gücü ilə daha tam ifadə olunur. Böyümə gücünə dənin iriliyi, formalaşma və saxlanma şəraiti böyük təsir göstərir. Səpin üçün böyümə gücü 80%-dən az olmayan toxumlar istifadə olunur. Böyümə gücü laborator cücərməsi ilə müqayisədə sahə cücərməsi ilə daha sıx müsbət korrelyasiya təşkil edir. Aqronomik təlabatlara uyğun olaraq səpinə yararlı toxumların böyümə gücünün80%-dən az olmamasını nəzərə alaraq tədqiqat nəticələrinə əsasən payızlıq arpanln bütün hissələrindən olan toxumların bu təlabata uyğun olması müəyyən edilmişdir. Eyni zamanda sünbülün müxtəlif hissələrindən olan toxumlar müxtəlif böyümə gücünə malik olduğu kimi onların digər səpin keyfiyyətləri də fərqlənir. Ozonlaşdırılmış variantda hər iki arpa sortunda (Qarabağ 7 və Qarabağ 33) sünbülün orta hissəsindən olan toxumlar böyümə gücünün maksimal qiyməti (95%-98%), aşağı hissədən olan toxumlar isə xeyli aşağı qiyməti (88%-90%) ilə səciyyələnir. Nəzarət variantında hər iki sortda sünbülün orta hissəsindən olan toxumlarda böyümə gücü 87%-89%, aşağı hissədən olan toxumlarda isə 81%-83%təşkil etmişdir. Ozonlaşdırılmış variantda hər iki arpa sortunda (Qarabağ 7 və Qarabağ 33) müxtəlif hissələrdən olan toxumların böyümə gücündə maksimal fərq (7-8%) toxumların cücərmə fərqinə (3%) görə müqayisədə artmışdır. Bu nəticələr göstərir ki, payızlıq arpanın sünbülü həddində toxumların bioloji dəyərliliyinin differensasiyası onların cücərmə şəraitinin çətinləşməsi zamanı yüksəlir. Sonrakı tədqiqatlar göstərir ki, payızlıq arpanın sünbülü həddində toxumlar yalnız cücərmə və cücərtilər formalaşdırmaqda fərqli xüsusiyyətlərə malik olmayıb, həmçinin qeyri bərabər keyfiyyətli cücərtilər yaradırlar. Cücərtilərin uzunluğu və kütləsi, sayı, köklərin uzunluğu -və kütləsi sünbülün müxtəlif hissələrindən olan toxumlarda fərqlənir. Ozonlaşdırılmış vatiantda Qarabağ 7 və Qarabağ 33 arpa sortlarında sünbülün orta hissəsindən olan toxumların zoğlarının uzunluğu 10,0sm- 10,7sm, yuxarı hissədən olanlarda isə 9,0sm-9,5sm, kökün uzunluğu isə müvafiq olaraq, 15,3sm-16,0sm və 13,7sm-14,6sm təşkil etmişdir. Nəzarət variantında isə uyğun olaraq 8,2sm-8,9sm; 7,0sm-7,6sm, kökün uzunluğu isə 12,4sm-13,6sm və 12,5sm-13,2sm təşkil etmişdir. Lakin sünbülün orta hissəsindən olan toxumlar digər hissədən olan toxumlara nisbətən daha çox ilkin köklər yaratmışdır. Belə ki, ozonlaşdırılmış vatiantda Qarabağ 7 və Qarabağ 33 arpa sortlarında sünbülün orta hissəsindən olan toxumlarda bir cücərtidə kökcük sayı 4.2-4,9 ədəd, sünbülün yuxarı hissəsindən olan toxumların cücərtisində isə 3,9-4,4 ədəd olmuşdur. Nəzarət
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|