Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Key words
- Ortaboylu hibrid xətlər (bitkinin boyu 81-110 sm)
55
spite of short plant height. On obtained results dry weight of stem parts unit was higher at genotypes Tale-38, Vostorg, Murov 2 and Zirva 85.
Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Az1098, Bakı ş., Pirşağı q., Sovxoz №2, tel.: (994 12) 5516130, e-mail: sevda.hajiyeva@mail.ru
sabitləşmiş növdaxili dördüncü nəsil (F 4 ) hibrid xətlərinin boylarının valideyinlərlə müqayisəli olaraq tədqiqinin nəticələri verilmişdir. Göstərilən əlamətə görə hibrid xətlər seçilərək qruplaşdırılmış və bu əlamətə görə qiymətli kombinasiyalar müəyyən edilmişdir. Açar sözlər: seleksiya, yumşaq buğda, bərk buğda, hibrid xətlər, valideyin forma, bitkinin boyu Ключевые слова: селекция,мягкая пшеница,твердая пшеница,гибридные линии, родительская форма, высота растения Key words: breeding, bread wheat, durum wheat, hybrid lines, parental form, plant height
İntensiv əkinçilikdə yatmaya davamlı, orta və alçaqboylu sortların rolu böyükdür. Hündürboylu sortlar yüksək aqrofonda yatır və bunun nəticəsində məhsuldarlıq, dənin ərzaq və toxum keyfiyyəti aşağı düşür. D.J.Miralles və b. öz əsərlərində göstərmişlər ki, müxtəlif morfofizioloji xüsusiyyətlərə malik olan buğda sortlarında cırtdanboyluluğu idarə edən genlər məhsuldarlığa əsaslı surətdə təsir edir. Son 20 ildə aparılan tədqiqatlara əsasən belə nəticəyə gəlmək olar ki, potensial məhsuldarlığın əldə edilməsi üçün bitkinin boyunun optimal hündürlüyü 70-100 sm arasında olmalıdır [3; 4; 5]. Akademik C.Ə.Əliyev tərəfindən aparılmış tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, yüksək məhsuldar sortların yaradılmasında alçaqboylu sortların böyük əhəmiyyəti vardır [1]. Araşdırılmış ədəbiyyat mənbələrindən aydın olur ki, alçaqboylu yumşaq və bərk buğdanın yeni sort və hibridlərinin yaradılması aktualdır. Bu məqsədlə Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun Abşeron Yardımçı Təcrübə Təsərrüfatında suvarma şəraitində 2014-2015-ci vegetasiya ili üçün buğdanın sabitləşmiş 150 növdaxili dördüncü nəsil (F 4 ) hibrid kombinasiyalarının boyları valideyinlərlə müqayisəli olaraq tədqiq edilmişdir. Vegetasiya müddətində təcrübə sahəsində qulluq işləri bölgə üçün müəyyən edilmiş aqrotexniki qaydalara uyğun şəkildə həyata keçirilmiş, səpinlə birlikdə
56
hektara 100 kq kompleks gübrə (nitrofoska), erkən yazda kollanma fazasında hektara təsiredici maddə hesabı ilə 90 kq azot gübrəsi (NH 4 NO 3 ) verilmişdir. Vegetasiya dövründə iki dəfə suvarılma (sünbülləmə mərhələsinin başlanğıcı və dənin formalaşması mərhələsində) aparılmışdır. Bitki boyunun müəyyən edilməsi-“Dənli taxıl bitkilərinin seleksiyası sahəsində tədqiqat işlərinə dair tarla təcrübələrinin metodikası” əsasında aprılmışdır [2]. Hibridləşmədə istifadə edilən valideyin formalarının boyları müxtəlif olduğu üçün, dördüncü nəsil (F 4 ) hibridlərin də boyları fərqli olmuşdr (Cədvəl). Yumşaq buğda nümunələrində valideyin formalardan; Qobustan, Əzəmətli-95, Murov 2, Ruzi- 84 (Azərbaycan), SH Morg (İngiltərə), Lütessens-2656 (Rusiya), 17 th FAWWON-İR, P-4, N15 (SİMMİT) və s. sortların boyu 92-118sm olduğu halda, bu sortların iştirakı ilə alınmış hibrid xətlərinin hündürlüyü orta hesabla 60,7-117sm arasında dəyişmişdir. Hibrid xətlərdə orta rəqəmdən kənarlaşma 0,2-13,4sm arasında olmuşdur və bu da onu göstərir ki, hibrid xətlərin boylarının hündürlüyü o qədər də fərqli deyildir (Cədvəl). Yumşaq buğda kombinasiyalarından; SH Morğ (İngiltərə) x Qobustan (Azərbaycan), 44/4.2016; Əzəmətli-95 (Azərbaycan) x Lütessens-2656 (Rusiya), 46/3.2016-60,7sm; SH Morğ (İngiltərə) x Qobustan (Azərbaycan), 44/2.2016-62,5sm və s., orta rəqəmdən kənarlaşma 0,2-0,7sm arasında olmaqla yarımkarlik (5,3%-i), hibridləşmədə istifadə edilən validyinlərin hündürlüyündən 34,3-49,3sm aşağı olmuşdur. Murov 2 (Azərbaycan) x 17 th FAWWON-İR, P-4, N15 (SİMMİT), 20/2.2016-87,4sm; Pamyat (Krasnodar) x Uğur (Azərbaycan), 38/2.2016-90,9sm, Sanzor-4 (Özbəkistan) x Azəri (Azərbaycan), 2/2.2016-108,7sm və s., orta rəqəmdən kənarlaşma 5,6-13,4sm arasında olmuşdur. Cədvəl
s./s. Hibrid kombinasiyalar Bitkinin boyu ♀ F 4 ♂
1.
Əzəmətli-95 (Azərbaycan) x TSXA.PUAN (Dərbənd) 96,0
50,0±6,4 90,0
2. SH Morg (İngiltərə) x Qobustan (Azərbaycan), 44/4.2016 95,0 60,7±0,7 98,0 3.
Əzəmətli-95 (Azərbaycan) x Lütessens-2656 (Rusiya), 46/3.2016 96,0 60,7±0,7 110
4. SH Morg (İngiltərə) x Qobustan (Azərbaycan), 44/2.2016 95,0 62.5±0,2 98,0 5.
SH Morg (İngiltərə) x Qobustan (Azərbaycan), 44/3.2016 95,0
68.8±0,7 98,0
6. SH Morg (İngiltərə) x Ruzi-84 (Azərbaycan), 41/3.2016 95,0 70.9±4,2 100 7.
17 th FAWWON-IR, P-4, N37 (SİMMİT) x Əzəmətli-95 (Azərb.), 35/2.2016 98,0
75.4±5,6 96,0
8. SH Morg (İngiltərə) x Ruzi-84 (Azərbaycan), 41/4.2016 95,0 79.1±7.1 100 Ortaboylu hibrid xətlər (bitkinin boyu 81-110 sm) 9.
Murov-2 (Azərb.) x 17 th FAWWON-IR, P-4, N15 (SİMMİT), 20/2.2016 92,0
87,4±5,6 100
10. Pamyat (Krasnodar) x Uğur (Azərbaycan), 38/2.2016 100
90.9±5,6 100
11. Lütessens-2656 (Rusiya) x Murov-2 (Azərb.), 27.2016 110
102±5,1 92,0
12. Fin buğdası (Finlandiya) x Uğur (Azərbaycan), 14/5.2016 118
107±4,2 100
13. Sanzor-4 (Özbəkstan) x Azəri (Azərbaycan), 2/2.2016 113
108.7±13.4 102
14. Sanzor-4 (Özbəkstan) x Azəri (Azərbaycan), 2/1.2016 113
110±7,1 102
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|