Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- CHROMOSOMAL LOCALIZATION OF THE GENES CONTROLLING SOME MORPHOLOGICAL TRAITS AND GENETIC CERTIFICATION OF VARIETIES OF COMMON WHEAT
- Açar sözlər
- Key words
48
морфологические признаки и дан генетический паспорт генотипам сортов мягкой пшеницы по визуально выраженным свойствам.
SOME MORPHOLOGICAL TRAITS AND GENETIC CERTIFICATION OF VARIETIES OF COMMON WHEAT E.B.Aliev Phd elxan-aliyev00@rambler.ru
In present article results of genetic analyses F 2, on chromosomal localization of the genes, controlling some morphological traits are resulted and the genetic passport genotypes of varieties of common wheat on visually expressed properties is given.
2 , C.M.TƏLAİ 1 , H.N.HƏMİDOV 2 , A.A.CAHANGİROV 2 1 Əkinçilik ET İnstitutu, Az 1098, Bakı, Sovxoz №2, talai_akinchi@box.az 2 Az.ETƏİ, Qobustan BTS, AZ 3700, Qobustan rayonu, Qobustan şəhəri, a.cahangir@hotmail.com . Nəmliklə təmin olunmamış quraq dəmyə şəraitində payızlıq yumşaq buğdanın 21 genotipinin gövdə hissələrinin parametrləri tədqiq edilmişdir. Sünbül altlığı, 3-cü və 2-ci buğumaralarının uzunluğunun, ortadan diametrinin və vahid uzunluğunun, quru çəkisinin ölçülməsi bu parametrlərə görə genotiplər arasında statistik önəmli fərqlərin olduğunu göstərmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, gövdənin ayrı-ayrı hissələrinin uzunluğu ilə bitki boyu arasında müsbət əlaqə vardır. Bununla yanaşı bəzi genotiplərdə bitki boyunun kiçik olmasına baxmayaraq sünbül altlığının uzunluğu digərlərindən çox olmuşdur. Gövdə hissələrinin vahid uzunluğunun quru çəkisi Tale-38, Vastorq, Murov-2 və Zirvə-85 genotiplərində digərlərinə nisbətən çox olmuşdur. Açar sözlər: quraq dəmyə şəraiti, payızlıq yumşaq buğda, gövdə parametrləri Ключевые слова: необеспеченная богарная условия, озимая мягкая пшеница, параметры стебля Key words: arid conditions, winter bread wheat, stem parametrs
Azərbaycanda torpaq iqlim şəraitinin zənginliyinə və aparılan arxeoloji qazıntıların nəticələrinə görə buranı buğdanın mənşəyi hesab oluna biləcək 49
mərkəzlərdən biri kimi ehtimal etmək olar [1]. Eyni zamanda hazırda da Azərbaycanın bütün bölgələrində taxıl bitkiləri və əsasən buğda geniş ərazilərdə əkilir. Akademik Cəlal Əliyev Azərbaycanda buğda yetişdirilən əraziləri torpaq iqlim xüsusiyyətlərinə görə əsasən doqquz bölgəyə ayırmışdır [1]. Həmin bölgələrdə torpaq iqlim xüsusiyyətləri ümumiləşdirilmiş və bölgə üçün tələb olunan buğda sortlarının cavab verməli olduğu biotik və abiotik stres amilləri qeyd olunmuşdur. Beləliklə, buğda yetişdirilən bölgənin özünün təbii torpaq və iqlim xüsusiyyətlərinin nəzərə alınmasıyla hər bir bölgə üçün özünə uyğun sortun yaradılmasının önəmi vurğulanmışdır. Azərbaycanın əsas taxılçılıq bölgələrindən biri də Dağlıq Şirvan bölgəsidir. Torpaq iqlim xüsusiyyətlərinə görə çox mürəkkəb olan bu bölgədə taxılçılıqla səmərəli şəkildə məşğul olunaraq ondan yüksək məhsul alınması həmin bölgə üçün uyğun olan düzgün aqrotexnikanın tətbiqini və sortların düzgün seçilməsini tələb edir. Payızın qeyri stabil, qışın sərt, bəzən quru şaxtalı, yaz yay aylarının isə çox illərdə quraq keçməsi bu bölgənin qısa xarakteristikası kimi verilə bilər. Belə bir həssas bölgədə payızlıq buğdadan yüksək məhsul alınması həmin bölgəyə uyğun sortların yaradılmasını tələb edir. Akademik Cəlal Əliyevin qeyd etdiyi kimi sortun yaradılması üçün həmin bölgəyə uyğun morfofiozioloji xüsusiyyətlərin öyrənilməsinin və bu əlamətlərin praktiki seleksiya işində tətbiqinin mühüm əhəmiyyəti vardır [2; 3]. Qeyd edək ki, taxıl bitkilərində gövdə əsas funksiyası ilə yanaşı həm də reproduktiv fazaya qədər əmələ gələn və strukturu təşkil etdikdən sonra artıq qalan assimilyatların depolandığı bir orqandır. Ona görə də gövdə hissələrinin parametrlərinin tədqiqi və onun payızlıq yumşaq buğdanın məhsuldarlığının formalaşmasında rolunun müəyyən edilməsi elmi və praktiki əhəmiyyətə malikdir. Tədqiqatlar 2013-2014-cü vegetasiya ilində Dağlıq Şirvanın nəmliklə təmin olunmamış dəmyə şəraitində aparılmışdır. Təcrübələr Əkinçilik ElmiTədqiqat İnstitutunun Qobustan Bölgə Təcrübə Stansiyasının əkin sahələrində qoyulmuşdur. Əkin ərazisi dəniz səviyyəsindən 780 m yüksəklikdə yerləşir. Bölgənin torpaq örtüyü açıq şabalıdı torpaq tipinə mənsub olmaqla karbonatlıdır. Əkin qatında ph=8,6, humusun miqdarı 1,25-2,17%, asan mənimsənilən azot 1kq torpaqda 42,7 mq, fosfor 23,4 mq, K 2 O 100 qr torpaqda 17,5 mq təşkil edir. Göründüyü kimi, təcrübə yerinin torpağı zəif qələvi mühitə malik olmaqla humus baxımından orta, fosfor baxımından zəif, kalium baxımından isə normal xarakterlidir. Gövdənin parametrləri olaraq sünbül altlığı, üçüncü və ikinci buğumaralarının (buğumaraları bitkidə aşağıdan yuxarıya doğru nömrələnmişdir) uzunluğu, ortadan diametri və vahid uzunluqdakı quru çəkisi təyin edilmişdir.Tədqiqata yumşaq buğdanin 21 sort və xətti daxil edilmişdir. Ölçmələr bitkilər inkişafını tamamladıqdan sonra, yəni dənin formalaşması fazasının əvvəlində aparılmışdır. Bunun üçün həmin fazada təcrübə bölməsindən 5 ədəd əsas bitki götürülərək hissələrə ayrılmışdır. Sünbül altlığı, üçüncü və ikinci buğumaralarının uzunluqları xətkeşlə, ortadan diametrləri isə elektron ştangenpərgarla ölçülmüşdür. Sonradan həmin hissələr termostatda 80ºC-də sabit çəkiyə gələnə qədər qurudulmuş və elektron tərəzidə çəkilmişdir. Hər bir hissə üçün quru çəkinin uzunluğa bölünməsiylə vahid Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|