Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bəzi sortlarda hibrid cirtdanlığı və hibrid nekrozu yaradan gen sistemlərinin təyin edilməsi
44
Beləliklə, alınan nəticələrə əsasən tədqiq olunan bütün monogen sortların sünbülün rənginə görə genetik pasportları Rg1 rg2, Strela sortu üçün – Rg1 Rg2 kimi yazıla bilər (Cədvəl 4.) Bəzi sortların qilçiqsizliq əlamətinə görə genetik pasportlarının təyin edilməsi
Məlumdurki, yumşaq buğdalarda qilçiqların inkişafının qarşısının alınmasında müvafiq olaraq 4B, 5A və 6B xromosomlarında yerləşən Hd, B1 və B2 dominant inhibitorlar iştirak edir [2; 8; 9; 11]. Lakin dominant genlərin sayından və ekspressiyalarından asılı olaraq sortlarda bu əlamət müxtəlif dərəcədə özunu göstərir. Qılçıqsız sortlar arasında, o cümlədən Bezostaya 1 sortunda çox geniş yayılan B1 geni digər genlərə nisbətən daha güclü effektivliyi ilə xarakterizə olunur. Bu qəbildən olan sortların sünbüllərinin yuxarı sünbülcüklərində xarakterik qısa qilçıq çıxıntıları inkişaf edir ki, onlarında uzunluğu genotiplərdən asılı olaraq xeyli fərqlənir. Çoxlu sayda, o cümlədən Uğur, Qiymətli 2/17, Tərəqqi, Aran, Azəri, Səba, Murov1, Murov2, Şəki 1, Arzu, Qiymətli 80, Pərzivan 1, Saratovskaya29, Diamant qılçıqsız sortların iştirakı ilə aparılan genetik analizlərin nəticələri onlarda 5A xromosomunda yerləşən B1 geninin və ehtimal olunan müxtəlif sayda modifikator genlərin (A1 – A15 ) mövcudluğunu göstərdi. Tədqiq olunan zəngin kolleksiya sortları arasında çox az sayda genotiplərə rast gəlinirdi ki, onlarda, nəinki qısa uzunluqda olan qılçıqlar, hətta ən kiçik ölçülü qılçıq çıxıntıları belə inkişaf etməmiş olsun. Bu cür genotiplərin tipik nümayəndələrinə Federation və Chinese Spring sortları aid edilə bilər. Ədəbiyyat mənbələrindən məlumdur ki, Federation sortunda qılçıqların inkişafının qarşısının tam alınması iki dominant inhibitor – hd B1B2, Chinese Spring sortunda isə digər iki – Hd b1B2 genləri ilə təmin olunur. Eksperimentlərdə öyrənilən qilçiqsız Kometa sortu fenotipik cəhətdən yuxarıda adı çəkilən sortlardan fərqlənmirdi və qılçıqlı sortlarla F 2 hibrid analizlərdə bu əlamətə görə ikigenli irsiyyət xüsusiyyəti ilə səciyyələnirdi. Bu sortun daşıdığı iki dominant gendən birinin hansı genə məxsus olduğunu aşkar etmək məqsədi ilə o, yeganə B1 genini daşıyan 10 monogen qılçıqsız testlərin iştirakı ilə aparılan genetik analizlərə cəlb olunmuşdu. Tədqiq olunan F 2 hibrid kombinasiyalarının nəticələri Kometa sortunun iki dominant gendən birini, məhz, B1 inhibitorunu təyin etməyə imkan verdi. Öyrənilən 10 hibrid kombinasiyaların hamısında bütün F 2 hibrid bitkiləri ya Kometa sortu kimi tam qılçıqsızlıqla, ya da digər valideyn formaları kimi yuxarı sünbülcüklərdə qısa uzunluğa malik qılçıq çıxıntıları ilə xarakterizə olunurdular. Hibrid bitkilər arasında bir dənə də olsun qılçıqlı formanın yaranmaması Kometa sortunda B1 geninin mövcudluğunu tam əminliklə sübut edirdi. Beləliklə, B1 geninin mövcudluğunu təyin edib, Kometa sortunun ikinci geninin digər məlum olan hansı genlə, Hd və ya B2 geni ilə allellik təşkil etdiyi böyük maraq doğururdu. Bu məqsədlə ikigenli sortlar arasında mümkün olan bütün F 2 hibrid populyasiyaları üzrə – Kometa x Chinese Spring, Chinese Spring x Kometa; Kometa x Federation, Federation x Kometa; Chinese Spring x Federation; Federation x Chinese Spring - genetik analizlər aparılmışdır.
45
Nəzəri cəhətdən Kometa x Chinese Spring, Chinese Spring x Kometa F 2 hibrid
kombinasiyalarında Chinese Spring sortu B1 geninin resessiv- b1 allelini daşıdığindan burada qısa uzunluqlu qılçıq çıxıntılarına malik bitkilərin əmələ gəlmə ehtimalı gözlənilirdı. Aparılan müşahidələr həqiqətən də bu hibrid kombinasiyalarda müəyyən hissə bitkilərin qisa qılçıq çıxıntılarına malik olduğunu göstərdi ki, bu da nəzəri gözlənilən nəticələri faktiki olaraq tam təsdiq etdi. Nəzəri gözlənilən nəticələr eyni ilə müəyyən sayda bu tip bitkilərin Chinese Spring x Federation; Federation x Chinese Spring F 2 hibrid kombinasiyalarında müşahidə edilməsi ilə də sübuta yetirildi. O ki qaldı Kometa x Federation, Federation x Kometa F 2 hibrid kombinasiyalarına, əgər bu populyasiyalarda müəyyən hissə bitkilər qisa qılçıq çıxıntıları ilə səciyyələnsəydilər, onda haqlı olaraq Kometa sortunun ikinci dominant inhibitorunu Hd geni saymaq olardı. Ancaq müşahidələr göstərdi ki, hər iki kombinasiyada əmələ gəlmiş bitkilərin heç biri qılçıq çıxıntısına malik olmamış, fenotipik cəhətdən öz valideynləri ilə öyrənilən əlamətə görə eynilik təşkil etmişlər. Alınan nəticələr ona dəlalət edir ki, Kometa sortunun sünbülünün tam qılçıqsızlığı 5A və 6B xromosomlarında yerləşən müvafiq B1 və B2 dominant inhibitorlarının fəaliyyəti ilə idarə olunur, bu əlamətə görə onun genetik pasportu Federation sortu ilə tam oxşarlıq təşkil edir və belə yazıla bilər: hd B1 B2 (cədvəl 4).
təyin edilməsi Buğda bitkisinin fərdi genetikasının tədqiqi sahəsində ən mühüm məsələlərdən biri hibrid letallığı yaradan gen sistemlərinin, o cümlədən, hibrid cırtdanlığı və hibrid nekrozu əmələ gətirən genlərin aşkar edilməsidir. Tədqiqatlarla məlum olmuşdur ki, hər iki əlamətin fenotipik təzahürü ən azı 2, 3 və hətta 4 komplementar dominant genlərinin qarşılıqlı təsiri ilə çox zaman qısa gün uzunluğunda müşahidə edilir. Eyni zamanda məlum olmuşdur ki, hibrid cırtdanlığı əlaməti müvafiq olaraq 2DS, 2BL, 4AL, 2DL xromosomlarının müvafiq çiyinlərində yerləşən D1,D2,D3 və D4 genləri ilə idarə olunur. Həyata keçirilən genetik analizlər nəticəsində Saratovskaya 29, Diamant, Pavlovka, Ranq, Qabo, Lütessens 55 /11, T.Dirk (Vrn1), Asteca, Intensivnaya və Lermo Rojo sortlarının bu genlərin müvafiq allellərini daşıdıqlarını göstərdi və test sortların köməkliyi ilə onların genotip pasportlarını aşağıdakı kimi tərtib etməyə imkan verdi: Saratovskaya 29, Lütessens 55 /11 – D1d2d3d4; Diamant, Pavlovka, Asteca, İntensivnaya, T.Dirk (Vrn1) – d1D2d3d4; Qabo, Lermo Rojo – D1D2d3d4 (cədvəl 5).
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|