Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 

38 

 

2.

 

Əmirov  L.Ə.,  Mirzəyev  R.S.  Dənli-paxlalı  bitki  nümunələrinin  respublikanın 

müxtəlif  dəmyə  bölgələrində  öyrənilməsi.//  Azərb.  MEA  xəbərləri  (Biologiya 

elmləri seriyası), N 2, s 197-201 

3.

 

Əkpərov Z.İ., Babayeva S.M., Müxtəlif mənşəli mərcimək nümunələrinin tarla 

şəraitində  quraqlığa  davamlılığının  qiymətləndirilməsi.//Azərbaycan  Aqrar 

Elmi, Bakı, 2007, s. 47-49 

4.

 

Babayeva  S.M.  Mərcimək  nümunələrində  quraqlığa  tolerantlıqla  bəzi 

mahsuldarlıq  elementləri  arasındakı  əlaqə.  //AMEA  Botanika  İnstitunun  Elmi 

Əsərləri, Bakı, 2008, s. 272-275 

5.

 

Кушниренко  М.Д.  Физиология  водообмена  и  засухоустойчивости 

растений. Кишинев. «Шитница», 1991, 307 с. 

6.

 

Saxena  M.  C.  Aqronomy  of  chickpea  Ş,  In    M.C.  Saxena  and  K.B.  Singh, 

eds,The chickpea C.A.B/ International, Wallingford, UK p. 207-232  

 

ИССЛЕДОВАНИЕ ГЕНОФОНДА НУТА И РЕЗУЛЬТАТЫ СЕЛЕКЦИЯ 

 

Л.А.Амиров

1-2

, Р.С.Мирзоев

1,

, Г.М.Гасанова

1

, Х.И.Мамедов

1

, 

А.А.Джахангиров

1

, К.Б.Шихалиева

2

, С.М.Бабаев

2

, С.Г.Гасанова

2

 

1-НИИ  Земледелия; 2-НАНА,  Институт Генетических  Ресурсов; 

3. Гобустанский ЗОС НИИ Земледелия 

 

В  статье  приводятся  морфобиологические      данные    интродуцированных  

образцов  нута  из  генобанка  ИКАРДА. Выделены  генотипы  отличающиеся 

хозяйственно-ценными  признаками.  Определены  физиологические  параметры: 

интенсивность 

фотосинтеза, 

водопроводимость 

устиц, 

транспирация, 

абсолютная  масса  листа  и    междуклеточная    концентрация    СО

2

.    Методом  

индивидуального    отбора    выведены    новые  высокоурожайные  сорта  нута 

«Назрин»  и  «Джамиля»  отличающиеся  зимостойкостью,  пластичностью  а  так 

же  устойчивостью к засухе. Эти сорта переданы в  Государственную комиссию 

по  сортоиспытанию. 

 

Evaluation of Chick pea genofund and results of breeding 

L.А.Аmirov

1-2

, R.S.Мirzoyev

1,

, G.М.Hasanova

1

, H.I.Мammadov

1

, А.А.Jangirov

1

, 

К.B.Shikhaliyeva

2

, S.М.Babayev

2

, S.G.Hasanova

2

 

1-Research Institute of Crop Husbandry; 2-ANAS, Genetic Resources Institute; 

3-Gobustan RES Research Institute of Crop Husbandry.  

 

The  article  deal  with  information  on  morphobiological  features  of  introduced 

from  ICARDA  Chick  pea  accessions.    Genotypes  with  economically  valuable  

features  were  selected.  Physiological  datas:  photosinthesis  intensity,  water 

conductivity of stomata, transpiration, absolute mass of leaves and  intercellular СО

2 

concentration. By single plant selection methods realized new high yieldingchick pea 

varieties “Nazrin” and “ Jamila” differ with winter resistance, palstisity and drought 

resistance have which have submitted to the State Komission on Variety testing. 

---

 

39 

 

UOT 547.9;577.101 

 

YUMŞAQ BUĞDALARDA  BƏZİ  MORFOLOJİ ƏLAMƏTLƏRİ İDARƏ 

EDƏN GENLƏRİN XROMOSOM LOKALİZASİYASI VƏ SORTLARIN 

GENETİK PASPORTLAŞDIRILMASI 

 

E.B.ƏLİYEV, b.ü.f.d. 

Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutu, Bakı -1098, Pirşağı q., Sovxoz  №2` 

                                    E-mail [e-mail] 

 

Açar sözlər:  yumşaq buğda, gen, genotip, sort, əlamət, xromosom, lokalizasiya 

Ключевые  слова:  мягкая  пшеница,  ген,  генотип,  сорт,  признак, 

хромосома, локализация 

Key  words:  common  wheat,  gene,  genotype,  variety,  trait,  chromosome, 

localization 

 

Son  illər  müxtəlif  səviyyələrdə  təşkil  olunmuş  canlı  orqanizmlərin  genetik 

pasportlarının tərtib edilməsi mühüm nəzəri və praktiki əhəmiyyət kəsb edir və xüsusi 

olaraq  vurğulanır  ki,  hazırda  bu  istiqamətdə  tədqiqat  işləri  artıq  laboratoriya 

hüdudlarından  kənara  çıxaraq,  bir  çox  dövlətlərin  Milli  Təhlükəsizlik  və  Müdafiə 

Nazirlikləri səviyyəsində, ölkə ərazisinin bioloji müxtəlifliyinin qorunub saxlanması  

və əhalinin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması məqsədi ilə həyata keçirilir,  İSTA 

və İPQRİ kimi nüfuzlu Beynəlxalq Təşkilatlar tərəfindən dəstəklənir. 

Bu  gün  mütəxəssislərin  fikrincə  orqanizmlərin  genetik  pasportlaşdırılması 

anlayışı, onların fərdi və ya qrup şəklində əlamət, xüsusiyyət və xarakteristikalarının 

morfoloji və ya molekulyar markerlərin köməyi ilə genetik cəhətdən təyin olunmasını  

bildirir.  Seleksiya  materiallarının  morfoloji  xüsusiyyətlərə  görə  təsvir  olunması 

klassik  genetik  analizlərin  və  seleksiya  skrininqinin  (yəni  seleksiya  baxımından 

materialların  aşkarlanması)  bir  elementi  kimi  qiymətləndirilir  və  bu  istiqamətdə 

aparılan işlər genetik pasportlaşdırma prosesinin birinci mərhələsi kimi hesab olunur. 

Bu  mərhələdə  əsas  morfoloji  əlamətləri  və  xüsusiyyətləri  idarə  edən  genlər, 

marker  genlər  qismində  genetik  analizlərə  cəlb  edilərək  istifadə  olunur.  Bunlara 

qılçıqsızlıq-qılçıqlılıq, sünbülün, qılçığın, dənin, erkəkciklərin, gövdənin, cücərtilərin, 

yarpaq  ayəsinin  rəngi,  sünbülün  tük  örtüyü,  hibrid  nekrozu  və  hibrid  cırtdanlığını 

yaradan letal genlər və s. vizual görünən əlamətləri idarə edən genləri göstərmək olar 

(cədvəl 1). 

Artıq  ikinci  mərhələdə  aparılan  tədqiqat  işləri  bilavasitə  biokimyəvi  və 

molekulyar  genetik  markerlər  əsasında  işlənib  hazırlanan    və  istifadə  olunan 

metodların köməyi ilə  həyata keçirilir. Hazırda bu qəbildən olan və ən çox istifadə 

edilən  markerlərə:  RAPD  —  Random  Amplified  Polymorphic  DNA;  AFLP  — 

Amplified  Fragment  Length  Polymorphism;  SSR  —  Simple  Sequence  Repeats, 

микросателлиты;  ISSR  —  Inter  Simple  Sequence  Repeats;  SNP  —Birnukleidli 

polimorfizm; IRAP — Inter Retrotransposone Amplified Polymorphism; REMAP — 

Retrotransposone Microsatellite Amplified Polymorphism. RFLP (ПДРФ- markerlər) 

---