Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DƏNLİ-PAXLALI BİTKİLƏRDƏ İLKİN MATERİALIN SELEKSİYA MƏSƏLƏLƏRİNİN HƏLLİNDƏ ROLU K.B.Şıxəliyeva, L.Ə.Əmirov, S.Q.Həsənova
- E.Ə.HÜSEYNOVA, 3 Z.İ.ƏKPƏROV, 2 A.T.QAZIYEV, 3 Ə.Y.KƏRİMOV
- Açar sözlər
80
DƏNLİ-PAXLALI BİTKİLƏRDƏ İLKİN MATERİALIN SELEKSİYA MƏSƏLƏLƏRİNİN HƏLLİNDƏ ROLU
AMEA Genetik Ehtiyyatlar İnstitutu
Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, seleksiyanın əsas vəzifələrindən biri sort formalar arasında hündürdə, alt paxlaları hündərdə yerləşən, mexaniki üsulla yığıma yararlı, eyni vaxtda yetişən, açılıb tökülməyən, həmçinin göbələk, bakteriya və virus mənşəli xəstəliklərə davamlı məhsuldar formaları seçərək, yeni sortlar yaratmaqdan ibarətdir. Seleksiyanın aktual istiqamətlərinə əsaslanaraq yaradılmış noxudun yeni “Cəmilə” və mərciməyin “Jasmin” sortaları Dövlət Sortsınağı Komissiyasına təqdim edilmişdir.
Genetic Resources Institute ANAS
Studies have shown that one of the main tasks of breeding is the selection of suitable variety forms with high productivity and development, more suitable for mechanical harvesting - tall with high attachment of lower beans, maturing and nonshattering together, as well as resistance to fungal, bacterial and viral diseases. In the relevant areas of the selection we have created new varieties of chickpea "Jamila" and lentil "Jasmine", which submitted tow the State Variety Testing Komission.
E.Ə.HÜSEYNOVA, 3 Z.İ.ƏKPƏROV, 2 A.T.QAZIYEV, 3 Ə.Y.KƏRİMOV, 3 H.B.SADIQOV, 3 X.N.RÜSTƏMOV, 3 M.Ə.ABBASOV 1 Gəncə Dövlət Universiteti Ünvan 2 Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti 3 AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu
qliadin zülal markerlərinə görə Acid-PAGE üsulu ilə qiymətləndirilməsi işıqlandırılmışdır. Aparılan analiz nəticəsində alınmış elektroforeqramların spektrləri binar nömrələmə üsulu ilə işlənilmiş və sortların genetik yaxınlığını 81
müəyyənləşdirmək üçün SPSS kompyuter proqramı vasitəsilə dendroqram tərtib edilmişdir. Qurulmuş dendroqramda nümunələrin 7 klasterdə birləşməsi müşahidə olunmuşdur. Sortların qliadin elektroforeqramlarının ω-, γ-, β- və α- zonaları üzrə 38 spektr, 133 müxtəlif elektroforetik patterni alınmış və qliadin elektroforeqramalarının zonalar üzrə genetik müxtəliflik indeksləri (H-) hesablanmışdır.
analizi, genetik yaxınlıq
паттерн, кластерный анализ, генетическое сходство Key words: bread wheat, gliadin, electrophoretic band, pattern, cluster analysis, genetic similarity
Dünyada buğda bitkisinin məhsuldarlığının və dən keyfiyyətinin yüksəldilməsi ən prioritet istiqamətlərdən biridır. Respublikamızda aparılan tədqiqatlar nəticəsində bu problemin həll yolları tapılaraq kifayət qədər məhsuldar sortların yaradılmasına nail olunmuşdur. Bu baxımdan əhalinin ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək üçün yeni yüksək məhsuldar və keyfiyyətli buğda sortlarının yaradılması seleksiyaçılar qarşısında duran aktual məsələlərdan biridir. Bu problemin həllində qarşıya çıxan ən böyük çətinliklərdən biri də yüksək keyfiyyət göstəriciləri ilə məhsuldarlığın uzlaşdırılmasıdır. Digər tərəfdən isə, yeni yaradılmış sortların dən keyfiyyəti potensialının müxtəlif torpaq-iqlim şəraitində qorunub saxlanılması da aktual və vacibdir. Buğda dəni endosperminin əsasını təşkil edən ehtiyat zülalları qliadin və qlütenin keyfiyyət əlamətləri ilə birbaşa əlaqəli olduğundan bu zülalalların polimorfizminin öyrənilməsi vacibdir. Genetik şərtlənmiş zülal markerlərinin tədbiqi ilə genetik müxtəlifliyin öyrənilməsi elmi və praktiki cəhətdən aktual olmaqla, marker-əsaslı seleksiyada buğdanın dən keyfiyyətini xarakterizə etmək üçün bu universal genetik markerlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir [3]. Qliadin ehtiyat zülallarının, həmçinin komponentlərinin tam xarakteristikası bir çox tədqiqatlarda əks olunmuşdur. Buğdaların genetik müxtəlifliyinin, prolaminlərin polimorfizminə görə qiymətləndirilməsi və identifikasiyası keçən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq bu günə qədər müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. Hibridoloji analizlər və aneuploidiya metodlarının birgə tətbiqi və ehtiyat zülallarının elektroforetik analizi polimorf zülal formalarının aşkarlanmasına və bu zülalların müvafiq xromosomlarda yerləşən Gld 1A, Gld 1B, Gld 1D, Gld 6A, Gld 6B və Gld 6D lokuslarının allel genlərilə idarə olunması, onlardan marker kimi istifadə edilməsinə əsas vermişdir [6; 7; 8]. Dənli-taxıl bitkilərinin genetik müxtəlifliyinin qiymətləndirilməsi ndə protein markerlərinin tətbiqi əhəmiyyətli hesab edilir. Məlumdur ki, buğda dənində kleykovinanın (yapışqanlıq) əsasını təşkil edən qliadin və qlütenin ehtiyat zülalları buğdaların genetik müxtəlifliyinin qiymətləndirilməsinin ehtibarlı protein markerlərindəndir [1; 2; 4; 9]. Qliadin ehtiyat zülalları genetik şərtlənmiş olduğundan torpaq-iqlim və becərilmə şəraitindən asılı olmayaraq dəyişmir [12]. Belə ki, еhtiyat Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|