Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

 

227 

 

Cədvəl  

Bitkinin temperaturu və bitkinin temperatur depresiyası 

Genotiplər 

T

b

,

o

C 

14:00 

Th,

o

C  NR,%  BTD(S) 

BTD(D) 

Fərq 

S 

D 

Triticum durum Desf. 

Qaraqılçıq-2 

28,7±0,84  30,8±0,14 

35,6 

29,4 

6,99 

4,80 

2,19 

Vügar 

27,7±0,71  32,38±0,56 

35,6 

33,4 

7,92 

3,32 

4,6 

Şiraslan-23 

27,6±0,71  30,9±0,56 

33,6 

33,8 

6,0 

2,73 

3,26 

Bərəkətli- 95 

26,3±0,28  31,0±0,42 

33,4 

30,8 

7,13 

2,36 

4,76 

Əlincə- 84 

25,9±0,0 

30,2±0,14 

33,0 

31,2 

7,12 

2,84 

4,28 

Tərtər 

28,2±1,27  29,9±0,56 

35,4 

32,0 

7,16 

5,43 

1,73 

Şərq 

27,4±0,42  29,2±0,42 

38,7 

31,6 

11,26 

9,54 

1,73 

Qırmızı buğda 

28,0±0,28  29,85±0,25 

34,7 

32,7 

6,7 

4,85 

1,85 

Triticumaestivum L. 

Nurlu- 99 

30,5±0,56  33,8±0,56 

36,6 

28,0 

6,13 

2,18 

3,33 

Qobustan 

29,9±0,56  32,5±0,28 

36,5 

29,0 

6,56 

4,01 

2,55 

Əkinçi- 84 

27,9±0,28 

29,8±0,0 

37,6 

28,9 

9,7 

7,77 

1,93 

Qiymətli- 2/17 

28,8±0,28  32,08±0,70 

35,2 

33,1 

6,4 

2,8 

3,6 

Qırmızı gül-1 

28,9±0,42  31,5±0,98 

35,6 

33,2 

6,63 

4,04 

2,59 

Əzəmətli- 95 

27,7±0,56  31,0±0,14 

34,6 

33,8 

6,9 

3,57 

3,32 

Tale- 38 

27,5±0,14  31,6±0,28 

36,3 

31,4 

9,05 

4,64 

4,11 

Ruzi- 84 

28,9±0,14  32,6±0,14 

34,1 

34,8 

5,15 

1,47 

3,68 

Pirshahin-1 

28,5±0,28  31,8±0,71 

33,7 

35,9 

5,2 

1,9 

3,3 

12

nd

FAWWON97  28,9±0,14 

30,7±0,71 

33,8 

35,9 

4,86 

3,1 

1,76 

Günəşli 

29,1±0,84  31,9±0,56 

33,6 

35,3 

4,55 

1,68 

2,84 

4

th

FEFEWSN50 

27,9±0,98  30,2±0,42 

35,1 

37,6 

7,18 

4,19 

2,28 

Dağdaş 

27,3±0,56  29,3±0,28 

34,7 

36,6 

7,43 

5,42 

2,01 

Saratovskaya- 29 

28,7±0,42  29,6±0,71 

36,0 

32,3 

7,3 

6,4 

0,9 

Qeyd: T

b

-bitkinin temperaturu, T

h

-havanın temperaturu, S-suvarılan, D-dəmyə 

 

Sünbülləmə fazasından əvvəl flaq yarpağın tam formalaşdığı zaman (Feekes 

10 inkişaf fazası) daha böyük yarpaq sahə indeksi suvarılan şəraitdə Qaraqılçıq-2, 

Vüqar, Bərəkətli-95, Qobustan, Əkinçi-84, Qiymətli-2/17, Qırmızı gül-1, Tale-38, 

4

th

FEWFWSN№50  genotiplərində,  dəmyə  şəraitində  Qaraqılçıq-2,  Vüqar, 

Şiraslan-23,  Şərq,  Qırmızı  buğda,  Qobustan,  Qiymətli-2/17,  Qırmızı  gül-1, 

Əzəmətli-95,  Tale-38,  4

th

FEWFWSN№50  genotiplərində  müəyyən  olunmuşdur. 

Dənin su yeişməsi fazasında (Feekes 10.5.4) suvarılan və dəmyə şəraitlərində daha 

böyük  yarpaq  sahə  indeksi  Vüqar,  Şiraslan-23,  Şərq,  Qırmızı  buğda,  Qiymətli-

2/17,  Qırmızı  gül-1,  Əzəmətli-95,  Tale-38,  4

th

FEWFWSN№50,  Dağdaş, 

Saratovskaya-29 genotiplərində aşkar  olunmuşdur. Su stresi şəraitində yarpaq sahə 

indeksinin  bütün  genotiplərdə  azalması,  xüsusilə  Qaraqılçıq-2,  Bərəkətli-95, 

Əlincə-84, 

Tərtər, 

Qırmızı-gül-1,Tale-38, 

4

th

FEWFWSN№50, 

Dağdaş 

genotiplərində  daha  kəskin  azalması  baş  vermişdir.  Hesab  edirik  ki,  dənin  süd 

yetişməsi  fazasına  qədər  nisbətən  böyük  yarpaq  sahə  indeksinin  saxlanması 

genotiplərin daha sərin qalmasında mühüm rola malikdir.  

---

 

228 

 

 

Şəkil 2. Quraqlıq stresinin buğda genotiplərinin yarpaq sahə indeksinə təsiri  

(5 təkrarın orta qiyməti və ±standart kənarlaşması) 

 

Fikrimizcə,  genotiplərin  uzun  müddət  yaşıl  qalması,  böyük  yarpaq  sahə 

indeksi, daha sərin bitki temperaturu əlaqəli əlamətlər olub, əsasən gec sünbülləmə 

ilə  əlaqəlidir.  Bu  əlamətlər  gecikən  quarqlıq  stresi  şəraitində  kəskin  azalır  və  və 

məhsuldarlığa  müəyyən  qədər  təsir  göstərir.  Məhsuldarlığın  formalaşması  daha 

mürəkkəb proses olub, əsasən fotosintez hesabına biokütlənin müxtəlif orqanlarada 

toplanması,  daha  sonra  assimilyatların  yarpaq  və  gövdədən  sünbüldə  dənlərə 

translokasiyasının  səviyyəsi  ilə  müəyyən  olunur.  Stres  şəraitində  yarpaqların 

qocalmasının  sürətlənməsi  dənin  yetişmə  müddətinin  azalmasına,  assimilyatların 

dəndə kifayət qədər toplanmamasına səbəb olur. 

 

ƏDƏBİYYAT 

 

1.

 

Amani  I,  Fischer  R.A,  Reynolds  M.P  (1996)  Canopy  temperature 

depression  association  with  yield  of  irrigated  spring  wheat  cultivars  in  hot 

climate.//J.Agron.Crop Sci., 176: 119-129 

2.

 

Balota  M,  Payne  W.A,  Steven  R.E,  Peters  T.R  (2008)  Morphological  and 

Physiological  traits  associated  with  Canopy  Temperature  Depression  in  three 

related wheat lines.// Crop Science, 48: 1897-1910 

3.

 

Blum  A  (1988)  Plant  breeding  for  stress  environments.  Boca  Raton, 

Florida: CRC Press. 

4.

 

Blum  A. Shpiler L.  Golan  G.  and  Mayer  J  (1989)  Yield  stability  and 

canopy  temperature  of wheat genotypes  under  drought  stress. //Field  Crops  Res. 

22:289-296 

5.

 

Fischer  R.A,  Rees  D,  Sayre  K.D,  Lu  Z.M,  Condon  A.G,  Larque-Saavedra 

A (1998) Wheat yield progress is associated with higher stomatal conductance and 

photosynthetic rate, and cooler canopies. // Crop Sci., 38: 1467-1475 

6.

 

Gutierrez- Rodriguez M, Reynolds M.P, Escalante-Estrada J.A, Rodriguez- 

Gonzales  M.T  (2004)  Assosiation  between  canopy  reflectance  indices  and  yield 

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Q

ara

qı

lç

ıq-2

V

üqa

r

Şi

ra

sl

an-23

B

ərə

kə

tl

i-

95

 

Ə

li

nc

ə-

84

 

T

ərt

ər

 

Şə

rq

 

Q

ırm

ız

ı…

N

url

u-99

Q

obus

ta

n

Ə

ki

nç

i-

84

 

Q

iy

m

ət

li

-…

 

Q

ırm

ız

ı gül

-1

Ə

zə

m

ət

li

-95

 

T

al

e-38

Ruz

i-84

Pi

rş

ahi

n-1

12ndF

A

W

…

 

4t

hF

E

F

W

S

…

 

G

ünəş

li

 

D

ağda

ş

Sa

ra

tovs

ka

…

Y

arpa

q s

ahə

 inde

ks

i, 

m

2

\m

2

 

Feekes 10 S

Feekes 10 D

Feekes 10.5.4 S

Feekes 10.5.4 D

---