227
Cədvəl
Bitkinin temperaturu və bitkinin temperatur depresiyası
Genotiplər
T
b
,
o
C
14:00
Th,
o
C NR,% BTD(S)
BTD(D)
Fərq
S
D
Triticum durum Desf.
Qaraqılçıq-2
28,7±0,84 30,8±0,14
35,6
29,4
6,99
4,80
2,19
Vügar
27,7±0,71 32,38±0,56
35,6
33,4
7,92
3,32
4,6
Şiraslan-23
27,6±0,71 30,9±0,56
33,6
33,8
6,0
2,73
3,26
Bərəkətli- 95
26,3±0,28 31,0±0,42
33,4
30,8
7,13
2,36
4,76
Əlincə- 84
25,9±0,0
30,2±0,14
33,0
31,2
7,12
2,84
4,28
Tərtər
28,2±1,27 29,9±0,56
35,4
32,0
7,16
5,43
1,73
Şərq
27,4±0,42 29,2±0,42
38,7
31,6
11,26
9,54
1,73
Qırmızı buğda
28,0±0,28 29,85±0,25
34,7
32,7
6,7
4,85
1,85
Triticumaestivum L.
Nurlu- 99
30,5±0,56 33,8±0,56
36,6
28,0
6,13
2,18
3,33
Qobustan
29,9±0,56 32,5±0,28
36,5
29,0
6,56
4,01
2,55
Əkinçi- 84
27,9±0,28
29,8±0,0
37,6
28,9
9,7
7,77
1,93
Qiymətli- 2/17
28,8±0,28 32,08±0,70
35,2
33,1
6,4
2,8
3,6
Qırmızı gül-1
28,9±0,42 31,5±0,98
35,6
33,2
6,63
4,04
2,59
Əzəmətli- 95
27,7±0,56 31,0±0,14
34,6
33,8
6,9
3,57
3,32
Tale- 38
27,5±0,14 31,6±0,28
36,3
31,4
9,05
4,64
4,11
Ruzi- 84
28,9±0,14 32,6±0,14
34,1
34,8
5,15
1,47
3,68
Pirshahin-1
28,5±0,28 31,8±0,71
33,7
35,9
5,2
1,9
3,3
12
nd
FAWWON97 28,9±0,14
30,7±0,71
33,8
35,9
4,86
3,1
1,76
Günəşli
29,1±0,84 31,9±0,56
33,6
35,3
4,55
1,68
2,84
4
th
FEFEWSN50
27,9±0,98 30,2±0,42
35,1
37,6
7,18
4,19
2,28
Dağdaş
27,3±0,56 29,3±0,28
34,7
36,6
7,43
5,42
2,01
Saratovskaya- 29
28,7±0,42 29,6±0,71
36,0
32,3
7,3
6,4
0,9
Qeyd: T
b
-bitkinin temperaturu, T
h
-havanın temperaturu, S-suvarılan, D-dəmyə
Sünbülləmə fazasından əvvəl flaq yarpağın tam formalaşdığı zaman (Feekes
10 inkişaf fazası) daha böyük yarpaq sahə indeksi suvarılan şəraitdə Qaraqılçıq-2,
Vüqar, Bərəkətli-95, Qobustan, Əkinçi-84, Qiymətli-2/17, Qırmızı gül-1, Tale-38,
4
th
FEWFWSN№50 genotiplərində, dəmyə şəraitində Qaraqılçıq-2, Vüqar,
Şiraslan-23, Şərq, Qırmızı buğda, Qobustan, Qiymətli-2/17, Qırmızı gül-1,
Əzəmətli-95, Tale-38, 4
th
FEWFWSN№50 genotiplərində müəyyən olunmuşdur.
Dənin su yeişməsi fazasında (Feekes 10.5.4) suvarılan və dəmyə şəraitlərində daha
böyük yarpaq sahə indeksi Vüqar, Şiraslan-23, Şərq, Qırmızı buğda, Qiymətli-
2/17, Qırmızı gül-1, Əzəmətli-95, Tale-38, 4
th
FEWFWSN№50, Dağdaş,
Saratovskaya-29 genotiplərində aşkar olunmuşdur. Su stresi şəraitində yarpaq sahə
indeksinin bütün genotiplərdə azalması, xüsusilə Qaraqılçıq-2, Bərəkətli-95,
Əlincə-84,
Tərtər,
Qırmızı-gül-1,Tale-38,
4
th
FEWFWSN№50,
Dağdaş
genotiplərində daha kəskin azalması baş vermişdir. Hesab edirik ki, dənin süd
yetişməsi fazasına qədər nisbətən böyük yarpaq sahə indeksinin saxlanması
genotiplərin daha sərin qalmasında mühüm rola malikdir.
228
Şəkil 2. Quraqlıq stresinin buğda genotiplərinin yarpaq sahə indeksinə təsiri
(5 təkrarın orta qiyməti və ±standart kənarlaşması)
Fikrimizcə, genotiplərin uzun müddət yaşıl qalması, böyük yarpaq sahə
indeksi, daha sərin bitki temperaturu əlaqəli əlamətlər olub, əsasən gec sünbülləmə
ilə əlaqəlidir. Bu əlamətlər gecikən quarqlıq stresi şəraitində kəskin azalır və və
məhsuldarlığa müəyyən qədər təsir göstərir. Məhsuldarlığın formalaşması daha
mürəkkəb proses olub, əsasən fotosintez hesabına biokütlənin müxtəlif orqanlarada
toplanması, daha sonra assimilyatların yarpaq və gövdədən sünbüldə dənlərə
translokasiyasının səviyyəsi ilə müəyyən olunur. Stres şəraitində yarpaqların
qocalmasının sürətlənməsi dənin yetişmə müddətinin azalmasına, assimilyatların
dəndə kifayət qədər toplanmamasına səbəb olur.
ƏDƏBİYYAT
1.
Amani I, Fischer R.A, Reynolds M.P (1996) Canopy temperature
depression association with yield of irrigated spring wheat cultivars in hot
climate.//J.Agron.Crop Sci., 176: 119-129
2.
Balota M, Payne W.A, Steven R.E, Peters T.R (2008) Morphological and
Physiological traits associated with Canopy Temperature Depression in three
related wheat lines.// Crop Science, 48: 1897-1910
3.
Blum A (1988) Plant breeding for stress environments. Boca Raton,
Florida: CRC Press.
4.
Blum A. Shpiler L. Golan G. and Mayer J (1989) Yield stability and
canopy temperature of wheat genotypes under drought stress. //Field Crops Res.
22:289-296
5.
Fischer R.A, Rees D, Sayre K.D, Lu Z.M, Condon A.G, Larque-Saavedra
A (1998) Wheat yield progress is associated with higher stomatal conductance and
photosynthetic rate, and cooler canopies. // Crop Sci., 38: 1467-1475
6.
Gutierrez- Rodriguez M, Reynolds M.P, Escalante-Estrada J.A, Rodriguez-
Gonzales M.T (2004) Assosiation between canopy reflectance indices and yield
0
1
2
3
4
5
6
7
8
Q
ara
qı
lç
ıq-2
V
üqa
r
Şi
ra
sl
an-23
B
ərə
kə
tl
i-
95
Ə
li
nc
ə-
84
T
ərt
ər
Şə
rq
Q
ırm
ız
ı…
N
url
u-99
Q
obus
ta
n
Ə
ki
nç
i-
84
Q
iy
m
ət
li
-…
Q
ırm
ız
ı gül
-1
Ə
zə
m
ət
li
-95
T
al
e-38
Ruz
i-84
Pi
rş
ahi
n-1
12ndF
A
W
…
4t
hF
E
F
W
S
…
G
ünəş
li
D
ağda
ş
Sa
ra
tovs
ka
…
Y
arpa
q s
ahə
inde
ks
i,
m
2
\m
2
Feekes 10 S
Feekes 10 D
Feekes 10.5.4 S
Feekes 10.5.4 D
Dostları ilə paylaş: |