Aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 7,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qeyd: I
233
tutumunun (TRT) 70-80% tərtibində olaraq, vegetasiya ərzində 2-3 dəfə suvarma aparılmışdır. Onu da qeyd etmək olar ki, suvarılmayan variantda (quraqlıq) suvarma aparılmamış və torpaqda nəmlik 35-55% olmaqla, süni quraqlıq yaradılmışdır. Tez yetişən buğda genotipləri Qaraqılcıq-2, Əlincə-84, Nurlu-99, Qobustan olmuşdur. Tezyetişən buğda genotipləri üzərində müxtəlif inkişaf fazalarında əsas fizioloji parametrlərin dəyişməsinə quraqlığın təsiri müəyyən olunmuşdur. Tədqiq edilən müxtəlif bərk və yumşaq buğda genotiplərinin əsas fizioloji parametrləri Lİ-6400-səyyar fotosintez ölçən sistemindən (4I-COR) istifadə etməklə öynənilmişdir. Bunun köməkliyi ilə tədqiq edilən yetişmə müddətlərinə görə fərqlənən bərk və yumşaq buğda genotiplərinin eyni zamanda müxtəlif fizioloji parametrləri (fotosintez intensivliyi, yarpaq hüceyrələrində ağızcıqların keçiriciliyi, hüceyrələrarası sahələrdə CO 2 qatılığı və transipirasiya intensivliyi) vegetasiyanın müxtəlif fazalrında ölçülmüşdür. Ölçmələr tədqiq edilən tezyetişən buğda genotiplərinin 8-ci və 7-ci yarus yarpaqlarda eyni vaxtda aparılmışdır. Ölçmələr zamanı fotosintez intensivliyinin zəifləməsi ilk növbədə ağızcıqların keçiriciliyinin azalması nəticəsində baş verir. Tarla şəraitində transpiyasiyanın agızcıqlarla tənzimlənməsi bitkilərin su qıtlığına ilk reaksiyası olaraq, yarpaqlar vasitəsilə udulan CO 2 –nin azalmasına gətirib çixarır. Ölçmələrin nəticələri cədvəl-1-də verilmişdir. Cədvəl 1-ə nəzərən qeyd etmək olar ki, tezyetişən buğda genotiplərində öyrənilən müxtəlif fizioloji parametrlərin dinamikası müəyyən ontogenetik gedişə malikdir.
Cədvəldə verilənlərdən göründüyü kimi, tədqiq edilən tezyetişən bərk və yumşaq buğda sortlarının hamısında müxtəlif yarus yarpaqlarda vegetasiyanın əvvəlində variantlar arası fərq bir-birinə yaxın olsa da, vegetasiyanın sonuna dogru bu fərq daha da artmışdır. Müşahidə olunan fərq onunla izah olunur ki, ölçülən yaşıl yarpaqlarda ağızcıqların keçiriciliyi, quraqlıq amili fotosintez və transpirasiyanın intensivliyini güclü tənzimləyir. Fotosintezin sürəti artdıqda hüceyrələrarası sahələrdə CO 2 qatılığı azalır. Quraqlıq faktorunun daha da kəskinləşməsi, suvarılan və suvarılmayan variantlar arasındakı fərqin daha da dərinləşməsinə gətirib çıxarır. Öyrənilən parametrlərin hamısının bir-biri ilə əlaqəli olması (fotosintezedici orqanda) vegetasiyanın sonuna doğru bunların azalmasına gətirib cıxarır. Cədvəldə ölçmələr üçün daha əlverişli olan inkişaf fazası olaraq boruya çıxma, sünbülləmə, çiçəkləmə və dən dolma fazaları verilmişdir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi ölçmələr əsasən buğda bitkisinin əsasən 8-ci və 7-ci yarpaqlarında aparılmışdır. Aparılan ilkin ölçmələrin nəticəsinə əsasən vegetasiyanın əvvəli boruya cıxma fazasında bərk buğda genotipi olan Qaraqılçıq-2 sortunda 8-ci və 7-ci yarpaqlarda müxtəlif fizioloji parametrlərin variantlar arasındakı fərqi aşağıdakı ardıcıllıqla verilmişdir.
Belə ki, fotosintez intensivliyi-F i (µ mol CO 2 m
-2 S -1 )-13%:17.6%, yarpaq hüceyrələrində ağızcıqların keçiriciliyi- A k (mol H
2 O m
-2 S -1 ) –14%:15.6%, 234
ağızcıqlarda karbon qazı qatılığı-CO 2 q (µ mol CO 2 mol
½ )-33%:28% və yarpaqlarda transpirasiya intensivliyi- T i (mol H 2 O m
-2 s -1 ) -25%:6.6% təşkil edir. Digər tezyetişən bərk buğda sortu olan Əlincə-84 sortunda vegetasiyanın boruya çıxma fazasında analoji olaraq fizioloji parametrlərin göstəricilərinin variantlar arasındakı fərqi aşağıdakı nisbətdə qeyd olunur
235
Cədvəl 1.
Tezyetişən buğda genotiplərinin fizioloji parametrləri
S/s Genotipin adı T əc rü b ə var ian tı Yar p aq lar İnkişaf fazaları Boruya çıxma Sünbülləmə Çiçəkləmə Dən dolma F i A k CO 2q T i F i A k CO 2q T i F i A k CO 2q T i F i A k CO 2q T i 1 Qaraqılçıq-2 I 8 11,2 0,386
341 4,35
22,6 0,431
365 6,25
20,5 0,388
388 8,35
18,6 0,450
410 12,6
7 10,3
0,441 368
4,41 18,5
0,430 401
6,13 16,7
0,375 433
7,15 13,7
0,333 430
7,14 II
8 12,5
0,335 228
3,25 14,8
0,421 325
6,32 14,5
0,384 375
5,83 10,6
0,301 320
8,21 7 9,7 0,372 265
4,12 12,3
0,392 385
6,18 14,3
0,355 401
5,76 11,2
0,275 406
5,25 2 Əlincə-84 I 8 11,8 0,376
358 4,35
23,2 0,481
368 6,62
19,7 0,386
377 7,21
15,8 0,410
403 10,5
7 11,5
0,455 367
4,96 16,2
0,440 396
5,96 13,7
0,381 401
6,35 10,2
0,355 408
5,65 II
8 10,2
0,333 224
3,26 21,4
0,395 300
6,13 10,9
0,356 325
5,83 9,7
0,283 296
7,31 7 9,2 0,366 253
3,82 10,3
0,325 371
5,26 13,2
0,255 301
4,38 8,2
0,255 318
4,8 3 Nurlu-99 I 8 11,2 0,358
318 3,81
18,5 0,544
316 5,55
16,2 0,353
322 6,33
12,2 0,385
355 8,23
7 12,7
0,413 326
3,55 9,8
0,427 358
4,65 9,1
0,393 392
4,96 5,82
0,276 395
4,33 II
8 10,4
0,320 227
2,92 16,5
0,482 296
5,53 11,3
0,358 300
5,85 9,25
0,283 298
4,95 7 8,33 0,338 261
3,15 6,3
0,275 258
4,35 7,2
0,213 295
3,57 4,83
0,195 312
2,56 4 Qobustan I 8 11,22 0,455
303 3,55
20,4 0,535
287 5,32
13,9 0,385
312 6,25
10,2 0,475
343 7,13
7 12,3
0,465 306
3,54 11,2
0,398 328
4,31 9,3
0,387 352
4,85 6,12
0,207 348
3,22 II
8 9,4
0,355 223
2,84 17,5
0,525 223
5,13 10,5
0,376 272
5,25 8,15
0,282 323
4,55 7 9,15 0,345 259
3,14 5,32
0,243 331
3,43 6,5
0,173 290
2,35 3,63
0,128 312
2,84
1. F i – Fotosintezin intensivliyi (mmol CO 2 m
s -1 );
2. A k - Ağızcıqların keçiriciliyi (mol H 2 O m
-2 s -1 );
3. CO 2q – hüceyrələrarası sahələrdə CO 2 qatılığı (mmol CO 2 mol1/2);
i – transpirasiyanın intensivliyi (mol H 2 O m
-2 s -1 ).
Yüklə 7,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|