Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Rusya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 234 235 alınabilmektedir. 156 Shugart ve Carey’in tasnifini benimseyen Sedelius’a göre Rusya, başkanlı-parlamenter sisteme sahip bir ülkedir ve literatürde Rusya için kullanılan süperbaşkanlık veya saf başkanlık gibi tanımları reddetmektedir. 157 Anayasal çerçeveyi dikkate alarak ülkeyi yarı-başkanlık olarak tarif eden Elgie, siyasi gerçeklikten hareketle nüansları vurgulama ihtiyacı hissetmiştir. Elgie, Rusya’yı, devlet başkanının gücüne atıfla başkanlaşmış yarı başkanlık kategorisinde değerlendirmektedir. Başkanlaşmış yarı-başkanlık sistemini ise, kazananın her şeyi aldığı, başkanın kişisel özelliklerinin ön plana çıktığı ve kişisel çıkarları uğruna parlamentoyla mücadeleye girdiği ve bunu yaparken hukuk dışı yollara başvurduğu ve karşısında zayıf hükümetlerin bulunduğu sistemler olarak tanımlamıştır. 158 Sakwa da Rusya’yı teknik olarak yarı-başkanlık olarak tarif ederken başkanın anayasadaki güçlü yetkilerini hatırlatma ihtiyacı hissetmektedir. 159 Bazı akademisyenler ise Rusya’yı başkanlık veya süper başkanlık olarak tanımlamışlardır. Aşağıda da görüleceği üzere bu nitelemeler, Rusya’daki hükümet sistemini anayasal olarak tanımlamaktan çok Rusya’daki otoriter kurumsal kültüre ve Başkanın siyasi hayatta sahip olduğu gerçek ağırlığa vurgu yapmakta ve ülkenin demokratik standartlardan uzaklığını belirtmek için kullanılmaktadır. M. Steven Fish’e göre, Rusya formel anlamda yarı-başkanlık olsa da gerçekte Başkanın yönettiği bir sistemdir. 160 Başkanın sadece yürütme erki içerisinde değil tüm siyasal sistem üzerindeki etkisi ve denetiminin boyutunu dikkate alan Fish, Rusya’daki siyasi sistemi “süper başkanlık” 156 Kimberly A. Macquire, “President-Prime Minister Relations, Party Systems, and Democratic Stabi- lity in Semipresidential Regimes:Comparing the French and Russian Models”, 2012, http://www.tilj. org/content/journal/47/num2/McQuire427.pdf, Erişim:24.10.2013, s.43. 157 Sedelius, “The Tug-of-War Between President and Prime Ministers, Semi Presidentialism…”, s.242. 158 Robert Elgie, “A Fresh Look at Presidentialism, Variations on A Theme Variations on Theme”, 2005, http://www.stevendroper.com/elgie.pdf, Erişim:14.05.2013 s.103-104. 159 Sakwa, Russian Politics and Society, s.105,107. 160 M. Steven Fish, “Stronger Legislatures, Stronger Democracies, 2006”, Avrupa Parlamentosu İnternet Sitesi, http://www.europarl.europa.eu/pdf/oppd/Page_8/Stronger_legislature%20_Stronger_de- mocracies.pdf, Erişim:06.05.2013, s.6. Rusya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 234 235 olarak tarif etmektedir. 161 Fish’e göre, Anayasa zayıf bir parlamento öngörmüştür. Parlamento, hükümetin kurulmasında çok fazla söz sahibi değildir ve denetim yetkisi oldukça kısıtlıdır. Zayıf parlamento demokratikleşme sürecinde yaşanan trajedilerin temel kaynağıdır. Parlamentonun gözleri önünde devlet başkanları (Yeltsin ve Putin) temel hakların kısıtlanması, seçimlerin ayarlanması ve medyanın denetim altına alınması gibi uygulamalarla yetkilerini kötüye kullanmışlardır. 162 Oleg Zaznaev’e göre, Rusya, anayasal özellikleri itibariyle yarı- başkanlık sistemine sahiptir. Ancak yarı başkanlığın özelliklerinden olan iki başlı yürütme ve parlamentoya karşı sorumlu hükümetten pratikte bahsetmek oldukça zordur. Devlet başkanının kaynaklar üzerindeki denetimini ve parlamento ile siyasi partiler karşısındaki özerkliğini artırmasından hareketle Zaznaev, Rusya’da 1991’den itibaren yaşananları “başkanlaşma” olarak değerlendirmektedir. 163 Anayasa’da sahip oldukları yetkilere ilaveten, enformel pek çok yetkiyi kullan(a)mayan Yeltsin’in aksine, Putin döneminde federe birimler, parlamento, güvenlik konseyi, siyasi partiler, medya üzerinde devlet başkanının hakimiyeti artmıştır. 164 Başkanın siyasi partiler, hükümet ve parlamento karşısında özerkliği arttıkça kaynaklar üzerindeki hâkimiyeti de pekişmiştir. 165 Kimi akademisyenler ise Rusya’daki hükümet sistemini “başkanlık” olarak adlandırmaktadır. Örneğin, Easter’a göre, Rusya başkanlık sistemine sahiptir. Çünkü 1993 Anayasası, devlet başkanına veto yetkisi, Dumayı feshetme yetkisi, hükümeti atama yetkisi, kararname çıkarma yetkisi gibi önemli yetkiler vererek siyasi aktörler arasındaki 161 Fish’e göre, süper başkanlık, “tüm diğer organları hacim ve kaynak bakımından küçülten bir yürüt- me aygıtına; kararname çıkarma yetkisine sahip, hukuken veya fiilen kamu bütçesinin büyük bir kısmını kontrol eden bir devlet başkanına; başkanın kararnamelerini yürürlükten kaldıramayan, yü- rütme organını denetleyecek otorite ve kaynaklara yeteri kadar sahip olmayan görece zayıf bir yasa- ma organına; başkanın suçlandırılmasının imkânsız kılan hükümlere; tamamen veya kısmen yürüt- menin başındaki kişi tarafından kontrol edilen ve pratikte başkanın yetkilerini, hatta suistimallerini denetleyemeyen bir yargı sistemine sahip” bir rejimdir. Otokrasiden farklıdır çünkü yürütme, tüm gücü elinde tutmaz ve parlamento seçimlerinde periyodik olarak meydan okumaya tabidir (John T. Ishıyama & Ryan Kennedy, “Superpresidentialism and Political Party Development in Russia, Ukrai- ne, Armenia, and Kyrgyzstan”, Europe- Asia Studies, Cilt 53, Sayı 8 (2001), http://www.polsci.uh.edu/ faculty/rkennedy/publications_files/super%20presidentialism.pdf, Erişim:05.04.2013, s.1178). 162 Fish, “Stronger Legislatures, Stronger Democracies, 2006,” s.15. 163 Oleg Zaznaev, “The Presidentialization of a Semi-Presidential Regime:the Case of Russia,” Politics and the Ruling Group in Putin’s Russia içinde, Stephen White ed. (New York: Palgrave Macmillan, 2008), s.31,32. 164 Zaznaev, “The Presidentialization of a Semi-Presidential Regime:the Case of Russia,” s.34-36. 165 Zaznaev, “The Presidentialization of a Semi-Presidential Regime:the Case of Russia,” s.40. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|