Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Rusya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 236 237 güç dengesini devlet başkanı lehine değiştirmiştir. 166 Andre Kouwel, benzer argümanları kullanarak Rusya’yı başkanlık sistemi olarak tarif etmekte 167 ve 12 Orta ve Doğu Avrupa ülkesini dâhil ettiği karşılaştırmalı çalışmasında Rusya’yı üst seviyede başkanlık sistemine sahip ülke olarak değerlendirmektedir. 168 Yarı-başkanlığın ayrı bir model olarak takdim edilmesini pek inandırıcı bulmayan ve yarı-başkanlığı saf başkanlık sisteminin bir türü olarak kabul eden James Nichols da Rusya’daki siyasal sistemin yarı-başkanlık olarak yapılandığını ancak pratikte pek çok yönden saf başkanlık modeliyle uyumlu olduğunu belirtmektedir. 169 Yazara göre Rusya’da başkanlık sistemi; risklerine rağmen, yanılma, deneme veya halkın kandırılması şeklinde olmamış, bilakis sadece elitlerin değil, halkın da uzlaşı gösterdiği bir sistem olarak bilinçli şekilde tercih edilmiştir. Dolayısıyla, toplumsal aktörlerin birbirine güvenmediği, topluma güven verecek siyasi partilerin gerçek anlamda teşekkül etmediği, bölünmüş ve güvensiz toplumsal yapının yansıdığı parlamentonun kaotik ve korkutucu görüldüğü Rusya’da başkanlık sistemi, optimal bir seçenek olarak tercih edilmiştir. 170 7. SONUÇ Çok farklı etnik grupları içinde barındıran ve federal bir yönetime sahip Rusya’da Anayasa, halk tarafından sabit bir süre için seçilen devlet başkanı ve parlamentonun güvenoyuna tabi bir hükümet öngörmektedir. Rusya, anayasal özellikleri itibariyle yarı-başkanlık sistemine sahiptir. Kimi akademisyenler sistemi, kâğıt üzerinde bir hükümetin varlığını göz ardı ederek ve ülkedeki siyasi pratikleri dikkate alarak başkanlaşmış yarı-başkanlık veya başkanlık ve hatta süper/hiper başkanlık olarak tanımlamayı tercih etmişlerdir. Rusya’da anayasal olarak hiçbir erkin parçası olmayan devlet başkanı güçlü ve merkezi bir konuma sahiptir. Devlet başkanı altı yıllığına 166 Gerald M. Easter, “Preference for Presidentialism:Postcommunist Regime Change in Russia and NIS”, 1997, http://elib.ukma.edu.ua/E/easter_prefer_for_president.pdf, Erişim:24.02.2013, s.195-196. 167 Andre Krouwel, “Measuring Presidentialism and Parliamentarism: An Application to Central And East European Countries,” 2003, http://www.utexas.edu/law/journals/tlr/sources/Issue%20 89.7/Cheibub/fn011.Krouwel.Acta.pdf, Erişim:07.05.2013, s.353-354. 168 Krouwel, “Measuring Presidentialism and Parliamentarism…”, s.356. 169 Nichols, The Russian Presidency, Society and Politics in the Second Russian Republic, s. 199. 170 Nichols, The Russian Presidency, Society and Politics in the Second Russian Republic, s.15,16. Rusya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 236 237 halk tarafından seçilir. Başkan, yasama, yürütme ve yargı alanlarında önemli yetkilerle donatılmıştır. Başkan, Anayasa ile tanınan temel hak ve özgürlüklerin garantörüdür. Rusya’nın egemenliğini, bağımsızlığını ve bütünlüğünü korumak ve devlet organlarının uyumlu çalışmasını sağlamakla görevlidir. Devlet başkanı, kararname çıkarma, başbakan ve bakanları atama ve görevden alma, Duma’yı feshetme, kanun önerisi sunma ve kanunları veto etme yetkilerine sahiptir. Ayrıca yürütme ve yargı organlarına yapılan atamaların pek çoğu devlet başkanı tarafından yapılmaktadır. Devlet başkanı, hükümet ve parlamento arasında asimetrik bir ilişki bulunmaktadır. Anayasanın öngördüğü kurumsal dizayn, formel anlamda kuvvetler ayrılığı ilkesini benimsemektedir. Ancak, devlet başkanının sistem üzerinde egemenlik kurmasını engelleyecek fren ve denge mekanizmalarına Anayasada yeterince yer verilmemiştir. Başkan, olağanüstü yetkilerle sistemin merkezine yerleşmiştir. White’in ifadesiyle sistem, adeta “tek köşeli bir üçgen”i andırmaktadır. 171 Başbakan ve hükümet, hem parlamentoya hem de devlet başkanına karşı sorumlu olup her ikisi tarafından görevden alınabilmektedir. Ancak, parlamentonun hükümeti görevden alma yetkisi Anayasa’daki zorlaştırıcı hükümler nedeniyle tamamen teorik düzeyde kalmaktadır. Parlamento ile hükümet arasındaki bu ilişkinin sonucu devlet başkanı tarafından belirlenmektedir. Diğer taraftan, devlet başkanı, hiçbir gerekçe göstermeden hükümeti görevden alma yetkisine sahipken hükümet tek taraflı bir kararla istifa dahi edememektedir. Devlet başkanı, Duma’yı Anayasada yazılı durumlarda feshedebilirken parlamentonun devlet başkanını suçlandırma yoluyla görevden alması için oldukça karmaşık ve zor bir süreç öngörülmüştür. 1993 Anayasası ile kurgulanan bu asimetrik ilişki, güçlü bir kamuoyu ve parlamento çoğunluğunun desteğine sahip bir devlet başkanına, tüm sistem üzerindeki denetimini arttırma olanağı vermektedir. Yeltsin ve Putin dönemlerinde devlet başkanı-parlamento arasındaki ilişkilerin niteliği, parlamentoda Kremlin yanlısı bir çoğunluğun bulunup bulunmamasıyla bağlantılı olarak farklılık arz etmektedir. Başkanlığı 171 White, Understanding Russian Politics, s.334. Rusya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 238 239 döneminde muhalif bir parlamento kompozisyonuyla karşılaşan Yeltsin, istediği yasama önceliklerini hayata geçirmek, dilediği kişiyi başbakan olarak atamak için zaman zaman parlamentoyla pazarlık yapmak ve tavizler vermek zorunda kalmıştır. Muhalif bir parlamento kompozisyonu Yeltsin’i, kararname çıkarma yetkisini sıklıkla kullanarak parlamentoyu by-pass etmeye veya veto yetkisine başvurarak parlamentodan istemediği kanunların çıkmasını engelleyemeye sevk etmiştir. Yeltsin ’den görevi devralan Putin döneminde yaşanan şey; Kremlin’in siyasi partiler ve seçim kanunlarında yaptığı değişikliklerle ve siyasal alanda giderek güçlenen Birleşik Rusya Partisi aracılığıyla parlamento üzerinde hâkimiyet kurmayı başarmasıdır. Putin’in devlet başkanlığı ile birlikte yaşanan siyasal dönüşümün temel özelliği; merkezi iktidarın giderek güçlenmesi ve Kremlin yanlısı Birleşik Rusya’nın yükselişine paralel olarak parlamentonun yürütme karşısında zayıf kalmasıdır. Putin ’in göreve gelmesinden kısa bir süre sonra siyasi hayatı dizayn etme maksadıyla siyasi partiler rejimi ve seçim sisteminde önemli değişiklikler hayata geçirilmiş ve Yeltsin döneminde muhalif duruşunu korumayı başaran Duma ve Federasyon Konseyi zamanla kontrol altına alınmıştır. 2000 yılından itibaren, hem seçim sürecinde hem de yasa yapım sürecinde Kremlin’in denetimini arttıran ve dolayısıyla Duma’nın yürütmeye bağımlı bir organa dönüşmesiyle sonuçlanan bir dizi hukuki düzenleme yapılmıştır. Özellikle 2002’den itibaren Kremlin yanlısı bir parlamento çoğunluğu oluşturmayı başaran Putin, kendisini destekleyen ittifak sayesinde, gerek yasama faaliyetlerinde gerekse hükümet kurma sürecinde istediği sonucu elde etmekte zorluk çekmemiştir. Putin döneminde, devlet başkanı-parlamento ve devlet başkanı-hükümet ilişkileri, Yeltsin döneminin aksine, daha az çatışmacı bir hüviyet taşımaktadır. İstediği kanunları parlamentodan kolaylıkla geçirmeyi başaran Putin , gerek veto yetkisini gerekse kararname çıkarma yetkisini daha az kullanmıştır. Medvedev’in devlet başkanı, Putin’in başbakan olduğu dönemde (2008-2012) ise, devlet başkanının siyasi özerkliği, güçlü bir siyasi profile ve etkiye sahip Başbakan Putin karşısında oldukça kısıtlanmış, güçlü başkan-zayıf hükümet/başbakan görüntüsü tersine dönmüştür. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|