Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
78
79
ancak cumhurbaşkanlarının onaylaması yada referanduma  sunmayı 
uygun  görmesiyle  mümkün  olabilmektedir.  Cumhurbaşkanının  bu 
konudaki reddi kesin veto niteliğindedir. 
•  Parlamentonun  olağanüstü  toplantıya  çağrılması  daveti  ancak 
Cumhurbaşkanı tarafından yapılabilir. Başbakanın ya da parlamento 
çoğunluğunun  bu  yöndeki  talebini  Cumhurbaşkanı  reddedebilir. 
Bu  karar  Cumhurbaşkanının  tek  taraflı  alabileceği  bir  karardır  ve 
kesin  veto  niteliğindedir.  Olağanüstü  durumlarda  Parlamentonun 
desteğini almak isteyen hükümeti zor durumda bırakabilir. 
Anayasa  değişikliği  olmamakla  birlikte  sistemin  işleyişini  etkileyen 
en önemli gelişmelerden birisi de 1986 yılında yaşanan ilk kohabitasyon 
tecrübesidir.  Bir  sosyalist  olan  François  Mitterrand’ın  görev  süresinin 
bitmesine  iki  yıl  kala  1986  seçimlerini  Genel  Başkanlığını  Jacques 
Chirac’ın yaptığı Neo-De Gaulle’cü sağ parti kazandı. Beşinci Cumhuriyette 
ilk kez cumhurbaşkanı Millet Meclisini kontrol edecek çoğunluğa sahip 
olmadığında ortada iki ihtimal görünüyordu. Ya Fransa’nın eski hastalığı 
immobilizm
127
  ortaya  çıkacak  ve  sistem  kilitlenecekti  ya  da  sağcı  bir 
127
 Kelime anlamı olarak “hareketsizlik” demek olan kavram, siyasi literatürde, “tarafların birbir-
lerini kilitleyerek çalışamaz hale getirmeleri”
ne denir. 

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
78
79
cumhurbaşkanı seçilmesine imkân tanımak için Mitterrand istifa etmek 
zorunda  kalacaktı.  Cumhurbaşkanı  Mitterrand,  sağcı  Cumhuriyetçi 
Birlik (Rassemblement pour la République, RRP) lideri Chirac’ı başbakan 
olarak atamıştır. Böylece solcu cumhurbaşkanı ile sağcı başbakan iktidarı 
paylaşarak birlikte yaşama zorunluluğuyla karşı karşıya kalmıştır. Ancak 
Mitterrand  kendisinin  cumhurbaşkanı  olarak  kalmasını  sağlayacak 
bir  bekle-gör  politikası  izlemeyi  tercih  etmiştir.  Bu  süre  zarfında  da 
cumhurbaşkanlığı yetkilerini asgari düzeyde kullanarak Chirac’ın kendi 
programını  uygulamasına  saygı  göstermiş;  sadece  çok  önemli  gördüğü 
bazı noktalarda müdahale etmeyi tercih etmiştir.
128
 
Aşağıdaki tabloda Beşinci Cumhuriyet Dönemi’nde cumhurbaşkanları 
ve ilgili başbakanlara dair bilgi verilmektedir.
Tablo 2. Fransa’da Cumhurbaşkanları ve Hükümetler
129
128
 Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri, s. 126. Mitterrand, kendisini seçen çoğunluğa vaat etmiş olduğu 
siyasal programa aykırı olduğu gerekçesiyle çok önemli üç konuda (kamu işletmelerinin özelleşti-
rilmesine, çalışma sürelerinin yeniden planlanmasına ve seçim bölgelerinin yeniden düzenlenmesine 
ilişkin)
 KHK’leri imzalamayı reddetmiştir. Chirac Hükümeti bu konularda, kanun çıkarmak zorunda 
kalmıştır. Bkz. Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru”, s. 143.
129
 “Premiers ministres et gouvernements”, France Politique İnternet Sitesi, http://www.france-poli-
tique.fr/gouvernements.htm, Erişim: 15.01.2014. Tabloda koyu renkli yazılan hükümetler, kohabi-
tasyon dönemleridir. 
Cumhurbaşkanı
Başbakan
Başbakan
Başbakan
Başbakan
Başbakan
Charles De Gaulle
 
1959-1966
Debré 
1959-1962
Pompidou 
(1) 
1962-1962
Pompidou (2) 
1962-1966
Charles De Gaulle
 
1966-1969
Pompidou (3) 
1966-1967
Pompidou 
(4) 
1967-1968
Couve de 
Murville 
1968-1969
Georges Pompidou
 
1969-1974
Chaban-
Delmas 
1969-1972
Messmer (1) 
1972-1973
Messmer (2) 
1973-1974
Messmer (3) 
1974-1974
Valéry Giscard 
d’Estaing
 
1974-1981
Chirac (1) 
1974-1976
Barre (1) 
1976-1977
Barre (2) 
1977-1978
Barre (3) 
1978-1981
François 
Mitterrand
 
1981-1988
Mauroy (1) 
1981-1981
Mauroy (2) 
1981-1983
Mauroy (3) 
1983-1984
Fabius 
1984-1986
Chirac (2)* 
1986-1988

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
80
81
Cumhurbaşkanı
Başbakan
Başbakan
Başbakan
Başbakan
Başbakan
François 
Mitterrand
 
1988-1995
Rocard (1) 
1988-1988
Rocard (2) 
1988-1991
Cresson 
1991-1992
Bérégovoy 
1992-1993
Balladur* 
1993-1995
Jacques Chirac
 
1995-2002
Juppé (1) 
1995-1995
Juppé (2) 
1995-1997
Jospin* 
1997-2002
Jacques Chirac
 
2002-2007
Raffarin (1) 
2002-2002
Raffarin (2) 
2002-2004
Raffarin (3) 
2004-2005
Villepin 
2005-2007
Nicolas Sarkozy
 
2007-2012
Fillon (1) 
2007-2007
Fillon (2) 
2007-2010
Fillon (3) 
2010-2012
François Hollande 
2012-…
Ayrault (1) 
2012-2012
Ayrault (2) 
2012-2014
François Hollande 
2012-…
Valls (1) 
2014-2014
Valls (2) 
2014-2016
François Hollande 
2012-…
Cazeneuve 
2016-...
Cumhurbaşkanı,  ekonomiye  ve  iç  politikaya  ilişkin  konularda 
aktif  taraf  olmayarak  parlamento  çoğunluğunun  siyasal  programını 
gerçekleştirmesine  engel  çıkarmamış,  buna  karşın  silahlı  kuvvetlerin 
başkomutanı  olarak  savaş  ve  barış  ile  dış  politika  konularında  inisiyatif 
sahibi  olmaya  çalışmıştır.
130
  Özellikle,  De  Gaulle’ün  kişisel  kariyerinin 
ve  karizmasının  etkisiyle  bu  iki  alan  başbakanlar  tarafından  genellikle 
cumhurbaşkanına rezerve alanlar
 (domaines reserves)
131
 olarak görülmüş ve 
De Gaulle’den sonra da bu teamül devam etmiştir.
132
 Başbakanlar savunma 
ve  dışişleri  bakanlarını  seçerken  başkanın  onay  verebileceği  kişileri 
seçmeye özen göstermiştir. Böylece farklı siyasi görüşleri olan yürütmenin 
iki kanadının ülke yönetiminde çatışma çıkarmadan uyumu sağlanmıştır.
133
1958 Anayasası’nın Mitterrand tarafından bu şekilde yorumlanması ve 
uygulanması bundan sonraki kohabitasyon dönemleri için de emsal teşkil 
ederek bir teamül oluşturmuştur. Nitekim 1986’dan itibaren Fransa’da 
130 
Cemil Oktay, “Çoğunlukçu Kurumsallaşmış Yarı-Başkanlık Rejimi: Fransa,” Karşılaştırmalı Siyasal Sis-
temler
 içinde, Ersin Kalaycıoğlu ve Deniz Kağnıcıoğlu ed. (Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 
2012), s. 78.
131 
Rezerve alanlar
 ifadesi, De Gaulle’ün başbakanlarından Jacques Chaban-Delmas’a aittir. 
132 
Savunma alanının Cumhurbaşkanına özgülenmiş bir alan olarak tanımlanması özellikle 1964 yılında 
bir bakanlar kurulu kararıyla nükleer silah kullanma yetkisinin cumhurbaşkanına verilmesinden son-
ra daha da önem kazanmıştır. Bkz. Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 145.
133 
Yavuz, Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi, s. 233. 

---