Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Parlamento Gündemini Belirleme Yetkisi
- 6 . SİYASAL SİSTEM HAKKINDAKİ TARTIŞMALAR
Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 86 87 yasama yılında bir kez de diğer kanun tasarı ya da tekliflerinden biri için kullanabilir.” Bu usul, özellikle Millet Meclisinde sağlam ve kararlı bir çoğunluğa sahip olmayan hükümetler tarafından sıklıkla kullanılmıştır. 1958 Anayasası döneminin ilk başbakanı Michel Debre bu yöntemi dört, ikinci başbakan Georges Pompidou altı, Raymond Barre yedi kez kullanmıştır. Muhalefetteyken bu yetkinin kullanımını acımasızca eleştiren Pierre Mauroy da bu yetkiyi sıklıkla kullanmıştır. Bu yetkinin kullanımı giderek sıklaşırken, 12 Ocak 1977’de Anayasa Konseyi, “üçüncü fıkranın sıklıkla kullanılmasının anayasanın ruhuna aykırı olacağına” karar vermiştir. 143 Ancak Anayasa Konseyinin bu kararı, bu yetkinin kullanılmasını engellememiştir. Örneğin, hepsi de çok önemli kanun tasarılarına ilişkin olmak üzere, 2 Nisan 1988 ilâ 14 Mayıs 1988 tarihleri arasında dokuz defa, Mayıs 1988 ilâ Ocak 1990 arasında 18 defa kullanılmıştır. 144 Nihayet, ilk halinde, hükümetler bu yöntemi konu ve sayı bakımından herhangi bir kısıtlama olmadan sıklıkla kullanırlarken, 2009 yılında konu bakımından sosyal güvenliğin finansmanına ve maliyeye ilişkin olma şartı getirilmiştir. Sayı bakımından da yukarıda sayılan iki konu dışında bir yasama yılında sadece bir kanun tasarı/teklifinin bu yöntemle geçirilebileceği kabul edilmiştir. Parlamento Gündemini Belirleme Yetkisi Rasyonelleştirilmiş parlamentarizmin Fransa uygulamasındaki önemli düzenlemelerden birisi, hükümetin parlamento gündemine istediği konuyu istediği sırada getirebilme yetkisidir. Anayasa’nın 48’inci maddesine göre, “Aylık oturumların ilk iki haftasında, öncelikle ve Hükümetin saptadığı sıraya göre, Hükümet tarafından verilen yasa tasarıları ve Hükümetin kabul ettiği yasa teklifleri görüşülür. Ayrıca, Maliye yasa teklifleri, Sosyal Güvenliğin finansmanına ilişkin yasa teklifleri ve aşağıdaki hükümlere tabi olarak, diğer Meclisin en az altı hafta önce sunacağı diğer yasa metinlerinin yanı sıra olağanüstü hallerle ilgili yasa teklifleri ve silahlı kuvvetler kullanımına ilişkin yetki talepleri, Hükümetin 143 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru”, s. 166-167. 144 Dmitri Georges Lavroff, Le droit constitutionnel de la Ve République (Paris: Dalloz, 1995), s. 743’ten aktaran Gözler, “Türkiye’de Hükümetlere Nasıl İstikrar ve Etkinlik Kazandırılabilir?”, s. 36. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 88 89 talebi üzerine, öncelikli olarak Meclisin gündemine alınır.” 2009 yılından önceki düzenlemelerde hükümetin bu yetkisi sınırsızken hâlihazırda ayda iki haftaya indirilmiştir. Milletvekillerinden Gelen Kanun Tekliflerine İlişkin Konu Sınırlaması Parlamento-hükümet ilişkilerini belirleyen önemli düzenlemelerden birisi de milletvekillerinden gelecek kanun tekliflerine karşı getirilen konu sınırlamasıdır. Anayasa’nın 40’ıncı maddesine göre, “Parlamento üyeleri tarafından getirilen kanun teklifleri, kabul edilmeleri durumunda kamusal kaynakların azalması, yeni bir kamusal yükümlülük yaratılması ya da böyle bir yükümlülüğün ağırlaştırılması sonucunu doğurabilecek teklif ve değişiklikler kabul edilemez. ” Parlamento-hükümet ilişkilerinde önemli bir diğer nokta da, Anayasa’nın başbakana parlamentonun kabul ettiği kanunları Anayasa Konseyine götürebilme yetkisi vermesidir. Anayasa Konseyi, kanunlar yayımlanmadan öndenetim yaptığı için eğer Konsey, hükümetin başvurusunu haklı bulursa, hükümetin istemediği alanlarda yapılacak bir düzenleme hiç uygulanmadan iptal edilebilmektedir. Dolayısıyla parlamento 1946-1958 döneminde olduğu gibi hükümeti istemediği kanunları uygulamak zorunda bırakamayacaktır. 1958 Fransa Anayasası’nda, parlamento-hükümet ilişkilerinin rasyonelleştirilmiş parlamentarizm yaklaşımı çerçevesinde ele alındığı, hükümetlere istikrar kazandırmak ve hükümetlerin etkinliğini artırmak gibi iki temel amacı olduğu yukarıda belirtilmiştir. Nitekim hükümetin yasama alanındaki etkinliğini artırmak amacıyla getirilmiş olan bu düzenlemeler neticesinde Fransa’da yasaların %80’inin üzerindeki bir bölümü, hükümetin tasarılarına dayanmaktadır. Bu oran da parlamenter rejimlerdeki oranlara yakın bir rakamdır. 145 Ancak Fransa’da parlamenter sistemlerden farklı özel bir durum bulunmaktadır. Yapılan yasal düzenlemelerin % 1’inden azı meclislerdeki komisyonlara gönderilmektedir. 146 Bu da, Fransa’da hükümetlerin parlamentodan kanunların olgunlaşması aşamasında pek bir katkı beklemedikleri 145 Assamble Nationale, National Assembly in French Institutions, s. 229. 146 Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri, s. 239. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 88 89 sadece genel kurul aşamasında onay makamı olarak gördükleri şeklinde yorumlanabilir. 1958 Anayasası döneminde rasyonelleştirilmiş parlamentarizm uygulamalarının yasama organının çalışmalarına istikrar getirdiği gibi hükümetlere de istikrar getirdiği söylenebilir. Zira Dördüncü Cumhuriyet döneminde dört ay civarında olan ortalama hükümet ömrü, Beşinci Cumhuriyet döneminde üç yıla çıkmıştır. 6 . SİYASAL SİSTEM HAKKINDAKİ TARTIŞMALAR 1958 öncesinde mevcut hükümet sisteminin tıkandığı açıkça görüldüğü için Fransız siyasal hayatının en önemli tartışma konularından birisi hükümet sistemiydi. 1956 yılında birbirinden habersiz bir şekilde iki ünlü anayasa hukukçusu Fransa için, daha sonra yarı-başkanlık sistemi olarak adlandıracakları bir sistem önermiştir. 147 Bununla birlikte, Duverger, 1958 Anayasası’nı eleştirmekten de geri kalmamıştır. Anayasa’nın getirdiği sistemin sadece De Gaulle için tasarlandığı en önemli tartışma argümanlarından birisidir. Hatta Duverger, melez bir rejim dediği bu sistemin “Generalin vücudu için biçilmiş kaftan” olduğunu söylemiştir. 148 1958 Anayasası’na ilişkin en temel eleştiriler özellikle ilk yıllarında getirilmiştir. De Gaulle, ilk yıllarda geleneksel Fransız parlamenter sisteminden uzaklaşmakla eleştirilmiştir. Ancak 1958 Anayasası’nın mimarı De Gaulle, daha 1946 yılında yapmış olduğu ünlü Bayeux Söylevi’nden beri savunduğu sistemin gerçek parlamentarizm olduğunu iddia ediyordu. 149 Hatta kendisinin hem anayasa danışmanı hem de ilk başbakanı olan Michel Debre şöyle demiştir: “Biz bu anayasayla, parlamenter rejimi yeniden kurmuyoruz, onu gerçek anlamda ilk kez kuruyoruz.” 150 Sistemin zaman içinde uygulamasında ise görüldü ki, rejim De Gaulle ve Debre’nin öngördüğü gibi klasik bir parlamenter sistemden çok farklı işlemektedir. Sistemin niteliğine ilişkin tartışmalara Duverger, 1971 yılında yazdığı bir makalede “yarı-başkanlık” ifadesini kullanarak 147 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 131. 148 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 127. 149 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 129. 150 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 126. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|