Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
74
75
alınmasına ilişkin olağanüstü hal ilan edilmiştir. 14 Kasım 2015 tarihinde 
Bakanlar Kurulu tarafından terörle mücadele kapsamında bazı tedbirler 
alınması  için  ilan  edilen  olağanüstü  hal  toplamda  dört  kez  uzatılmıştır 
ve tekrar bir uzatma olmaması halinde 15 Temmuz 2017 tarihine kadar 
yürürlükte kalacaktır. 
120
Cumhurbaşkanının  parlamentoya  karşı  elindeki  bir  diğer  önemli 
araç da, kanunları  geri  gönderme  yetkisidir.  Fransa  Cumhurbaşkanı, 
uygulamada bu yetkisini neredeyse hiç kullanmamaktadır.
121
Cumhurbaşkanının parlamentoya karşı elindeki önemli diğer araçları 
da, Anayasa Konseyine başvurma, kanunları yayımlama, Meclisi olağanüstü 
toplantıya çağırma, parlamentonun her iki kanadına mesaj gönderebilme 
yetkileri
 olarak sayılabilir.
5.2. Devlet Başkanı-Hükümet
122
Anayasa’da yürütmenin iki kanadı arasında yetki paylaşımı çok açık 
bir  şekilde  tanımlanmamıştır.  Örneğin  ülkenin  siyasetini  belirleme  ve 
yürütme yetkisi hükümete aittir. Hükümeti yönetme yetkisi başbakana 
aittir  ve  hükümete  ait  bütün  yetkiler  bakanlar  kuruluna  tanınmış 
durumdadır. Öte yandan bakanlar kurulunun başı ise cumhurbaşkanıdır. 
Böyle  bir  yetki  paylaşımında  çatışma  olması  muhtemeldir.  Dolayısıyla 
yetki  paylaşımını  anlamak  için  uygulamaya  bakmak  daha  faydalı 
olacaktır.  Bu  da  cumhurbaşkanı  ile  hükümet  arasında  her  zaman  aynı 
yetki  paylaşımının  olmayacağı  anlamına  gelmektedir.  Zira  yürütmenin 
iki  kanadı  her  zaman  aynı  siyasi  eğilimden  olmayabilmektedir.  Bu 
yüzden  siyasi  konjonktüre  göre  yürütme  içindeki  ağırlık  merkezi 
değişebilmektedir.  Cumhurbaşkanı  ile  parlamento  aynı  siyasal  eğilime 
sahipse, cumhurbaşkanı parlamentoyu arkasına alabildiği için başbakana 
karşı  daha  güçlü  bir  konumda  bulunmaktadır.  Cumhurbaşkanı  ile 
parlamentonun farklı siyasal eğilime sahip olması durumunda başbakan 
parlamento çoğunluğundan geldiği ve parlamentonun desteğini alabildiği 
120
  Oytan, “Fransa’da Anayasa Konseyinin Kuruluşu, Görevleri ve İşleyişi Konusunda Bir İnceleme”, 
s. 92-93.
121 
Türköne, Siyaset, s. 167. 
122 
Haluk Alkan, “Yarı-Başkanlık Sisteminde Yürütmenin Yapısı: Fransa Örneği”, Sivil Dayanışma Platformu 
İnternet  Sitesi,  http://www.sivildayanismaplatformu.org/haber_detay.asp?haberID=211#_ftn5, 
Erişim: 20.01.2017. 

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
76
77
için devlet başkanının siyasal gücü azalmakta ve sistem parlamentarizme 
doğru kaymaktadır.
123
1958 Anayasası’na göre yürütme yetkisi cumhurbaşkanı ve bakanlar 
kurulu arasında paylaştırıldığından yürütme organı iki başlıdır. Bakanlar 
kurulunun  sorumluluğu  yalnızca  parlamentoya  karşıdır.  Yürütmenin 
iki  kanadının  da  birbirini  engelleyecek  yetkileri  bulunmaktadır, 
bununla birlikte ikisi de birbirini ortadan kaldırabilecek yetkilere sahip 
değildir.  Yani  parlamento  çoğunluğunun  desteğini  alan  hükümetin, 
cumhurbaşkanını görevden alabilmek gibi bir yetkisi bulunmamaktadır. 
Öte  yandan  doğrudan  halk  desteğine  sahip  olan  cumhurbaşkanının  da 
hükümeti azletme yetkisi bulunmamaktadır. 
Cumhurbaşkanıyla hükümet arasında bir çatışma olması durumunda, 
iki  ihtimal  söz  konusudur.  Birinci  ihtimalde,  eğer  cumhurbaşkanı  ile 
başbakan  aynı  partidense  ve  meclis  çoğunluğu  cumhurbaşkanından 
yana ise, cumhurbaşkanı,  başbakanın  istifasını isteyebilir. Bu durumda 
başbakanlar  genellikle  istifa  eder;  zira  Meclis  çoğunluğunu  arkasına 
alan  cumhurbaşkanının  başbakanı  güvensizlik  oyuyla  düşürmesi  de 
mümkündür. Nitekim hem halk nezdinde hem de Meclis nazarında oldukça 
güçlü bir desteğe sahip bulunan De Gaulle, 1962’de Başbakan Debre’yi ve 
1968’de de Başbakan Georges Pompidou’yu istifaya zorlayarak görevden 
almıştır.
124
Cumhurbaşkanının yapabileceği tek şey Ulusal Meclisi feshetmek ve 
seçimle oluşan yeni Meclisin farklı bir çoğunluk kompozisyonuyla tecelli 
etmesini  beklemektir.  Böylece  Meclis,  güvensizlik  oyuyla  hükümeti 
düşürebilecektir.
125
Bu  iki  başlılığa  ek  olarak  yürütme  içindeki  iş  bölümü  de  Anayasa 
tarafından  net  bir  şekilde  belirlenmemiştir.  Karşı  imza  kuralı  gereği, 
Anayasa’da  cumhurbaşkanının  tek  başına  kullanabileceği  bazı  yetkiler 
hariç tüm yürütme kanadı işlemleri hem cumhurbaşkanı tarafından hem 
de  ilgili  bakanlar  kurulu  üyeleri  (başbakan  ve/veya  bakan)  tarafından 
imzalanmak  zorundadır.  Bu  anayasal  yapı,  başlangıçta,  sistemin 
yumuşak karnı olmakla eleştirilmiş ve özellikle farklı siyasi eğilimlerden 
123 
Örgün, Dar Gelen Gömlek: Başkanlık Sistemi, s. 99-100.
124
 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 123.
125 
Arslan, Demokratik Yönetim Sistemleri, s. 263.

---

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
76
77
gelen  iki  başlı  yürütmenin  sürekli  krizler  üreteceği  şeklinde  tahminler 
yapılmıştır.
126
Cumhurbaşkanının  diğer  devlet  organları  üzerindeki  konumunu 
Anayasa’nın  5’inci  maddesi  şöyle  ifade  etmiştir:  “Cumhurbaşkanı 
Anayasaya saygı duyulmasını gözetir. Hakemlik yetkisine dayanarak, kamu 
güçlerinin  düzenli  çalışmasını  sağladığı  gibi  devletin  devamlılığını  temin 
eder. Ulusal bağımsızlığın, ülkenin bütünlüğünün ve antlaşmalara saygının 
garantörüdür.” 
Başbakan  ise  parlamento  çoğunluğundan  aldığı  güven  ve  destekle 
hükümetin  fiilen  başıdır.  Ayrıca,  Anayasa’nın  20’nci  maddesinde 
hükümetin ulusal politikayı belirleyeceği ve yürüteceği, 21’nci maddesinde 
de başbakanın hükümetin faaliyetlerini yöneteceği belirtilmektedir. 
Bakanlar kurulunun gündemini saptaması ve başkanlığını yapmasının 
dışında  günlük  politikada  cumhurbaşkanı,  hükümetin  çalışmasını 
kilitleyebilecek  veto  gücünde  yetkilere  sahiptir.  Bu  yetkiler  aşağıdaki 
şekilde sıralanabilir: 
•  Yetki yasasına dayanılarak hükümet tarafından hazırlanan KHK’ler 
ve  diğer  düzenleyici  işlemler  ancak  cumhurbaşkanı  imzaladıktan 
sonra  geçerlik  kazanabilmektedir.  Dolayısıyla  cumhurbaşkanının 
KHK’leri  imzalamayı  reddetmesi  birçok  konuda  hükümeti  zor 
durumda  bırakabilir.  Nitekim  ilk  kohabitasyon  döneminde,  1986 
yılında François Mitterrand özelleştirme, seçim reformu ve çalışma 
saatlerinin düzenlenmesine ilişkin KHK’leri imzalamamıştır. 
•  Bakanlar  kurulu  kararları  da  KHK’lere  benzer  bir  şekilde 
cumhurbaşkanının 
imzasıyla 
geçerlik 
kazanmaktadır. 
Cumhurbaşkanının  bakanlar  kurulu  kararlarını  imzalamayı 
reddetmesi hükümeti kilitleyebilmektedir. 
•  Üst  düzey  kamu  görevlilerinin  atanması  ve  görevden  alınması 
ile  ilgili  kararnamelerde  cumhurbaşkanının  imzası  zorunludur. 
Cumhurbaşkanı  kamu  görevlilerinin  ve  kamu  işletmelerinin 
yöneticilerinin  atanması  ve  görevden  alınması  kararlarını 
imzalamayabilir. 
•  Hükümet  girişimiyle  başlatılmış  her  iki  meclisin  kabul  ettiği 
anayasa  değişikliği  önerileri  sadece  cumhurbaşkanı  tarafından 
referanduma  sunulabilir.  Yani  Fransa’da  anayasa  değişiklikleri 
126 
Eldem, “Anayasalarımızda Siyasi Rejim Arayışı ve Yarı-Başkanlık Çözümü”, s. 28.

---