Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
98
99
Oktay, Cemil. “Çoğunlukçu Kurumsallaşmış Yarı-Başkanlık Rejimi:
Fransa.” Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler içinde, Ersin Kalaycıoğlu ve Deniz
Kağnıcıoğlu ed., Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012, s. 67-96.
Ortaylı, İlber. “Fransa’nın Beşinci Cumhuriyet Anayasası”, Milliyet Gazetesi,
http://www.milliyet.com.tr/fransa-nin-besinci-cumhuriyet-anayasasi/ilber-
ortayli/pazar/yazardetay/07.10.2012/1607869/default.htm,
Erişim: 16.01.2014.
OSCE. “France Presidential Election” (Mart 2012), http://www.osce.org/odihr/
elections/89000?download=true, Erişim: 25.01.2014.
OSCE. “Republic of France: Parliamentary Elections Mission Report” (22 Mayıs
2012), http://www.osce.org/odihr/elections/90763?download=true, Erişim:
24.01.2014.
Oytan, Muammer. “Fransa’da Anayasa Konseyinin Kuruluşu, Görevleri Ve İşleyişi
Konusunda Bir İnceleme.” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 13, Sayı 13, (Eylül 1980).
s.25-38.
Oytan, Muammer. “Fransa’da Yürütme Organının Yetkileri ve Güçlü Olma
Nedenleri.” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1 (Mart 1982). s. 83-104.
Örgün, Faruk. Dar Gelen Gömlek: Başkanlık Sistemi. İstanbul: Bilge Yayıncılık,
1999.
Özbudun, Ergun ve Levent Köker. BDT Ülkelerinde Demokrasiye Geçiş ve Anayasa
Yapımı.
Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları, 1993.
Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2004.
Rogoff, Martin. “Fifty Years Of Constitutional Evolution In France: The 2008
Amendments And Beyond.”, The Financial Crisis Of 2008: French And American
Responses
içinde, Martin Rogoff ed. http://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.
cfm/SSRN_ID2013401code625254.pdf?abstractid=1793210&mirid=1,
Erişim: 15.01.2014.
Roskin, Michael G. Çağdaş Devlet Sistemleri. Ankara: Adres Yayınları, Mart 2011.
Sartori, Giovanni. Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği. Çev.: Ergun Özbudun,
Ankara: Yetkin Yayınları, 1997.
TBMM Araştırma Merkezi
100
Schain, Martin A. “Politics in France.”, Comparative Politics Today: A World View
içinde , G. Bingham Powell, Jr., Russell J. Dalton ve Kaare Strom ed., Pearson
Longman, 2004.
Şaylan, Gencay. Çağdaş Siyasal Sistemler. Ankara: TODAİE Yayınları, 1981.
Transparency International. “Corruption Perceptions Index 2013”,
http://www.transparency.org/cpi2013/results, Erişim: 21.01.2014.
Türköne, Mümtaz’er. Siyaset. Ankara: Lotus Yayınları, 2007.
Vergin, Nur. “Cumhuriyetin Yönetebilirliği İçin İktidar Yapısında Değişim: Yarı-
Başkanlık Sistemi.” Türkiye Günlüğü, Sayı 41 (1996).
Vergin, Nur. “Genel Oy Kapsamında Cumhurbaşkanı.” Türkiye Günlüğü, Sayı 16
(1991).
Yavuz, K. Haluk. Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi.
Ankara: Seçkin Yayınları, 2000.
Yazıcı, Serap. Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme.
İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
polon
ya
1989 SONRASI DOĞU BLOKU ÜLKELERİNDE
DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ: POLONYA CUMHURİYETİ’NDE
YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİNİN DÖNÜŞÜMÜ
Kadir Candan*
1. GİRİŞ
O
rta ve Doğu Avrupa’da, 1989’da sosyalist rejimin çözülmesi, birçok
ülkenin siyasi, ekonomik ve sosyal dönüşüm içine girmesine neden
olmuştur. Köklü bir geçmişe ve Avrupa’nın ilk yazılı anayasasına
sahip olan Polonya, tarihinde birçok ülkenin baskısına ve hegemonyasına
maruz kalmış, en son Sovyetler Birliği’nin çözülmesi ile beraber yeni
bir döneme girmiştir. Demokratik hukuk devletinin ve serbest piyasa
ekonomisinin inşası için çeşitli reformlar gerçekleştiren Polonya, NATO
ve AB gibi uluslararası kuruluşlara da üye olarak yeni dünya düzeninde
yerini almıştır.
Polonya’da yeni düzenin inşasında anayasal kurumların özellikle
yetki ve görev anlamında değişikliğe uğraması 20. yüzyılın ikinci
yarısında tartışılmaya başlanan bir hükümet modeli olarak yarı-başkanlık
sisteminin varlığını gözler önüne sermiştir.
En genel tabirle Polonya’nın yarı-başkanlık sistemi olarak değerlendi-
rilmesinin nedeni, belli bir süreliğine halk tarafından seçilen cumhurbaş-
kanı ve yasama organına karşı birlikte sorumlu olan başbakan ve kabi-
nenin varlığıdır.
1
Polonya’da siyasi sistemin çeşitli anayasal değişiklikler
sebebiyle farklılaşması yarı-başkanlık sistemi içerisindeki konumunu da
etkilemiştir.
*
Yasama Uzmanı, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Bölümü, e-posta: kadir.candan@tbmm.gov.tr
1
Robert Elgie, “Definitions of regime types”, (08.10.2010), http://www.semipresidentialism.com/?-
cat=121, Erişim: 02.06.2013.
Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
104
105
Çalışma, Polonya Cumhuriyeti hakkında genel bilgiler ve siyasi
tarihi hakkında özet bilgilerin yer aldığı bir bölüm ile başlamakta olup,
günümüze kadar sadece iki değişiklik gören 1997 Anayasasında öne
çıkan bazı hususlar ile devam etmektedir. Daha sonra, Anayasa sistematiği
doğrultusunda Temsilciler Meclisi (Sejm) ve Senato, cumhurbaşkanı
ve hükümet hakkında genel bilgiler verilmektedir. Erkler ayrımının
anayasal bir ilke olduğu Polonya siyasi sisteminde dönüşüm sonrası yetki
değişimlerinden de gerekli görülen yerlerde bahsedilecektir. Çalışma
temelde yasama-yürütme ilişkilerine odaklanmasına karşın, bu ilişkide
doğrudan yer bulan Anayasa Mahkemesi ve Yüce Divan da yargı başlığı
altında ayrıca incelenmektedir.
Çalışmanın bir diğer bölümünü, yürütme erkini oluşturan
cumhurbaşkanı ve hükümet ile yasama erkini oluşturan parlamento arası
ilişkiler oluşturmaktadır. Bu bölümde ilk başta, 1997 Anayasası öncesi
siyasi dönüşümün önemli basamakları olarak karşımıza çıkan ve erkler
arası ilişkileri doğrudan etkileyen 1989 Yuvarlak Masa Görüşmeleri
ve 1992 Küçük Anayasasına değinilecektir. Daha sonra, erkler arası
ilişkiler incelenirken yarı-başkanlık sisteminin doğası gereği görülebilen
kohabitasyon (birlikte yaşama) dönemlerinde öne çıkan siyasi çatışmalara
ağırlık verilecektir. Metot açısından bu bölümde, Polonya siyasi sisteminde
çatışmaların başat aktörü olarak karşımıza çıkan cumhurbaşkanları
itibariyle kronolojik bir sıra izlenecektir.
Polonya’nın siyasi sistemine ilişkin bazı akademisyenlerin görüşleri
ve Polonya siyasi sisteminin değiştirilmesine yönelik farklı çevrelerin
görüşleri ise çalışma kapsamında ayrı bir başlık altında incelenmiştir.
2. POLONYA CUMHURİYETİ HAKKINDA GENEL BİLGİ
Orta Avrupa’da yer alan Polonya; Almanya, Beyaz Rusya, Çek
Cumhuriyeti, Litvanya, Rusya, Slovakya ve Ukrayna ile sınır komşusudur.
2
Polonya’nın başkenti Varşova’dır. Ülkenin diğer önemli şehirleri;
Krakow, Wroclaw, Poznan, Gdansk ve Szczecin’dir.
3
2
“The World Factbook: Poland”, CIA İnternet Sitesi, https://www.cia.gov/library/publications/
the-world-factbook/geos/pl.html, Erişim: 10.11.2016.
3
“Polish cities”, Polonya Resmi Tanıtım İnternet Sitesi, http://en.poland.gov.pl/Polish,cities,9097.
html, Erişim: 15.02.2014.
Dostları ilə paylaş: |