Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Fransa
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
98
99
Oktay,  Cemil.  “Çoğunlukçu  Kurumsallaşmış  Yarı-Başkanlık  Rejimi: 
Fransa.”Karşılaştırmalı  Siyasal  Sistemler  içinde,  Ersin  Kalaycıoğlu  ve  Deniz 
Kağnıcıoğlu ed., Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012, s. 67-96.
Ortaylı,  İlber.  “Fransa’nın  Beşinci  Cumhuriyet  Anayasası”,  Milliyet  Gazetesi,  
http://www.milliyet.com.tr/fransa-nin-besinci-cumhuriyet-anayasasi/ilber-
ortayli/pazar/yazardetay/07.10.2012/1607869/default.htm,  
 
Erişim: 16.01.2014. 
OSCE. “France Presidential Election” (Mart 2012), http://www.osce.org/odihr/
elections/89000?download=true, Erişim: 25.01.2014.
OSCE. “Republic of France: Parliamentary Elections Mission Report” (22 Mayıs 
2012), http://www.osce.org/odihr/elections/90763?download=true, Erişim: 
24.01.2014. 
Oytan, Muammer. “Fransa’da Anayasa Konseyinin Kuruluşu, Görevleri Ve İşleyişi 
Konusunda Bir İnceleme.” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 13, Sayı 13, (Eylül 1980). 
s.25-38.
Oytan,  Muammer.  “Fransa’da  Yürütme  Organının  Yetkileri  ve  Güçlü  Olma 
Nedenleri.” Amme İdaresi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1 (Mart 1982). s. 83-104. 
Örgün,  Faruk.  Dar  Gelen  Gömlek:  Başkanlık  Sistemi.  İstanbul:  Bilge  Yayıncılık, 
1999.
Özbudun, Ergun ve Levent Köker. BDT Ülkelerinde Demokrasiye Geçiş ve Anayasa 
Yapımı.
 Ankara: Türk Demokrasi Vakfı Yayınları, 1993.
Özbudun, Ergun. Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2004.
Rogoff,  Martin.  “Fifty  Years  Of  Constitutional  Evolution  In  France:  The  2008 
Amendments And Beyond.”, The Financial Crisis Of 2008: French And American 
Responses 
içinde,  Martin  Rogoff  ed.  http://papers.ssrn.com/sol3/Delivery.
cfm/SSRN_ID2013401code625254.pdf?abstractid=1793210&mirid=1, 
Erişim: 15.01.2014.
Roskin, Michael G. Çağdaş Devlet Sistemleri. Ankara: Adres Yayınları, Mart 2011.
Sartori,  Giovanni.  Karşılaştırmalı  Anayasa  Mühendisliği.  Çev.:  Ergun  Özbudun, 
Ankara: Yetkin Yayınları, 1997.

---

TBMM Araştırma Merkezi 
100
Schain, Martin A. “Politics in France.”, Comparative Politics Today: A World View 
içinde, G. Bingham Powell, Jr., Russell J. Dalton ve Kaare Strom ed., Pearson 
Longman, 2004.
Şaylan,  Gencay.  Çağdaş  Siyasal  Sistemler.  Ankara:  TODAİE  Yayınları,  1981.  
Transparency  International.  “Corruption  Perceptions  Index  2013”,  
http://www.transparency.org/cpi2013/results, Erişim: 21.01.2014. 
Türköne, Mümtaz’er. Siyaset. Ankara: Lotus Yayınları, 2007. 
Vergin, Nur. “Cumhuriyetin Yönetebilirliği İçin İktidar Yapısında Değişim: Yarı-
Başkanlık Sistemi.” Türkiye Günlüğü, Sayı 41 (1996).
Vergin, Nur. “Genel Oy Kapsamında Cumhurbaşkanı.” Türkiye Günlüğü, Sayı 16 
(1991).
Yavuz, K. Haluk. Türkiye’de Siyasal Sistem Arayışı ve Yürütmenin Güçlendirilmesi. 
Ankara: Seçkin Yayınları, 2000.
Yazıcı, Serap. Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme. 
İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.

---

polon
ya

---

---

1989 SONRASI DOĞU BLOKU ÜLKELERİNDE 
DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ: POLONYA CUMHURİYETİ’NDE 
YARI-BAŞKANLIK SİSTEMİNİN DÖNÜŞÜMÜ
Kadir Candan*
1. GİRİŞ
O
rta ve Doğu Avrupa’da, 1989’da sosyalist rejimin çözülmesi, birçok 
ülkenin siyasi, ekonomik ve sosyal dönüşüm içine girmesine neden 
olmuştur. Köklü bir geçmişe ve Avrupa’nın ilk yazılı anayasasına 
sahip olan Polonya, tarihinde birçok ülkenin baskısına ve hegemonyasına 
maruz  kalmış,  en  son  Sovyetler  Birliği’nin  çözülmesi  ile  beraber  yeni 
bir  döneme  girmiştir.  Demokratik  hukuk  devletinin  ve  serbest  piyasa 
ekonomisinin inşası için çeşitli reformlar gerçekleştiren Polonya, NATO 
ve AB gibi uluslararası kuruluşlara da üye olarak yeni dünya düzeninde 
yerini almıştır. 
Polonya’da  yeni  düzenin  inşasında  anayasal  kurumların  özellikle 
yetki  ve  görev  anlamında  değişikliğe  uğraması  20.  yüzyılın  ikinci 
yarısında tartışılmaya başlanan bir hükümet modeli olarak yarı-başkanlık 
sisteminin varlığını gözler önüne sermiştir. 
En genel tabirle Polonya’nın yarı-başkanlık sistemi olarak değerlendi-
rilmesinin nedeni, belli bir süreliğine halk tarafından seçilen cumhurbaş-
kanı ve yasama organına karşı birlikte sorumlu olan başbakan ve kabi-
nenin varlığıdır.
1
 Polonya’da siyasi sistemin çeşitli anayasal değişiklikler 
sebebiyle farklılaşması yarı-başkanlık sistemi içerisindeki konumunu da 
etkilemiştir. 
* 
Yasama Uzmanı, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Bölümü, e-posta: [e-mail]
1
  Robert Elgie, “Definitions of regime types”, (08.10.2010), http://www.semipresidentialism.com/?-
cat=121, Erişim: 02.06.2013.

---

Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
104
105
Çalışma,  Polonya  Cumhuriyeti  hakkında  genel  bilgiler  ve  siyasi 
tarihi hakkında özet bilgilerin yer aldığı bir bölüm ile başlamakta olup, 
günümüze  kadar  sadece  iki  değişiklik  gören  1997  Anayasasında  öne 
çıkan bazı hususlar ile devam etmektedir. Daha sonra, Anayasa sistematiği 
doğrultusunda  Temsilciler  Meclisi  (Sejm)  ve  Senato,  cumhurbaşkanı 
ve  hükümet  hakkında  genel  bilgiler  verilmektedir.  Erkler  ayrımının 
anayasal bir ilke olduğu Polonya siyasi sisteminde dönüşüm sonrası yetki 
değişimlerinden  de  gerekli  görülen  yerlerde  bahsedilecektir.  Çalışma 
temelde  yasama-yürütme  ilişkilerine  odaklanmasına  karşın,  bu  ilişkide 
doğrudan yer bulan Anayasa Mahkemesi ve Yüce Divan da yargı başlığı 
altında ayrıca incelenmektedir.
Çalışmanın  bir  diğer  bölümünü,  yürütme  erkini  oluşturan 
cumhurbaşkanı ve hükümet ile yasama erkini oluşturan parlamento arası 
ilişkiler  oluşturmaktadır.  Bu  bölümde  ilk  başta,  1997  Anayasası  öncesi 
siyasi dönüşümün önemli basamakları olarak karşımıza çıkan ve erkler 
arası  ilişkileri  doğrudan  etkileyen  1989  Yuvarlak  Masa  Görüşmeleri 
ve  1992  Küçük  Anayasasına  değinilecektir.  Daha  sonra,  erkler  arası 
ilişkiler incelenirken yarı-başkanlık sisteminin doğası gereği görülebilen 
kohabitasyon (birlikte yaşama) dönemlerinde öne çıkan siyasi çatışmalara 
ağırlık verilecektir. Metot açısından bu bölümde, Polonya siyasi sisteminde 
çatışmaların  başat  aktörü  olarak  karşımıza  çıkan  cumhurbaşkanları 
itibariyle kronolojik bir sıra izlenecektir. 
Polonya’nın  siyasi  sistemine  ilişkin  bazı  akademisyenlerin  görüşleri 
ve  Polonya  siyasi  sisteminin  değiştirilmesine  yönelik  farklı  çevrelerin 
görüşleri ise çalışma kapsamında ayrı bir başlık altında incelenmiştir.
2. POLONYA CUMHURİYETİ HAKKINDA GENEL BİLGİ
Orta  Avrupa’da  yer  alan  Polonya;  Almanya,  Beyaz  Rusya,  Çek 
Cumhuriyeti, Litvanya, Rusya, Slovakya ve Ukrayna ile sınır komşusudur.
2
 
Polonya’nın  başkenti  Varşova’dır.  Ülkenin  diğer  önemli  şehirleri; 
Krakow, Wroclaw, Poznan, Gdansk ve Szczecin’dir.
3
 
2
  “The World Factbook: Poland”, CIA İnternet Sitesi, https://www.cia.gov/library/publications/
the-world-factbook/geos/pl.html, Erişim: 10.11.2016.
3
  “Polish  cities”,  Polonya  Resmi  Tanıtım  İnternet  Sitesi,  http://en.poland.gov.pl/Polish,cities,9097.
html, Erişim: 15.02.2014.

---