Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. ANAYASAL ORGANLAR
Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 108 109 Hareketi (Solidarnosc) 13 , gelecekte cumhurbaşkanlığı yapacak olan Lech Walesa ile grevlerin tüm ülkede ses getirmesini sağlamıştır. 1981 yılında ülkede uygulanan sıkıyönetim çerçevesinde Dayanışma Hareketi yasa dışı ilan edilerek grubun öncüleri hapsedilmiştir. Bir yıl sonra sıkıyönetim kaldırılmış, 1983’te de genel af ilan edilmiştir. 1988’de bir dizi yeni grevin patlak vermesinin ardından göreve gelen yeni hükümet, Sovyetler Birliği’nde Gorbaçov aracılığıyla başlatılan reformcu akımdan 14 da yararlanmış, ekonomiyi liberalleştirmeye ve muhalefetle diyalog geliştirmeye çalışmıştır. 15 Eski rejim elitleri ile muhalefet arasındaki bu diyalog 1989 yılında “yuvarlak masa görüşmeleri” ile sağlanmış, Temsilciler Meclisi için kısmi olsa da, Senato için tamamen özgür bir şekilde gerçekleştirilecek seçim kararı alınmış ve 1952 Anayasasında bir dizi değişiklik yapılmıştır. Dayanışma Hareketi’nin desteklediği hükümetin kurulmasıyla Polonya’da komünist düzen sona ermiştir. 1989 yılı itibariyle “Üçüncü Cumhuriyet” 16 dönemine giren Polonya’da özellikle siyasi ve ekonomik reformlarla eski düzenin izi silinmeye çalışılmıştır. Yuvarlak masa görüşmeleri sonrasında 1992 Küçük Anayasası -Geçiş Anayasası- kabul edilmiş, 1997 yılında da günümüze kadar sadece iki kez ikincil konularda değişikliğe uğramış halen yürürlükte olan Anayasa kabul edilmiştir. Polonya, 1991’de Avrupa Konseyi, 1996’da OECD, 1999’da NATO ve 2004’te AB üyesi olmuştur. 13 Literatürde “Dayanışma Hareketi” ve “Bağımsız Dayanışma Sendikası” birbirinin yerine kullanıl- maktadır. 14 Bu akımın en önemli bileşenleri olarak açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroyka) göste- rilebilir. 15 “Polonya’nın Tarihçesi”; W.J. Korab-Karpowicz, “Polonya’da Dayanışma ve Şiddetsiz Siyasi Mücade- le”, Polonya Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği İnternet Sitesi; “Polonya’nın Tarihçesi”.http://ankara. msz.gov.pl/tr/ikili_isbirligi/polonyann_ds_siyaseti/dayansma/, Erişim: 05.06.2013. 16 1997 Anayasası’nın önsözünde, Polonya Cumhuriyeti’nin tüm vatandaşlarının 1989 yılında yeniden kaderlerini egemen ve demokratik olarak tayin etme imkanına kavuştuklarına ve 3. Cumhuriye- te dair atıf bulunmaktadır. 1997 Anayasası için bkz. “Verfassung der Polnischen Republik”, Dünya Anayasaları (Almanca) İnternet Sitesi, http://www.verfassungen.eu/pl/, Erişim: 01.06.2013; “Ver- fassung der Polnischen Republik”, Sejm İnternet Sitesi, http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/nie- miecki/kon1.htm, Erişim: 01.06.2013; “The Constitution of The Republic of Poland”, Sejm İnternet Sitesi, http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/angielski/kon1.htm, Erişim: 01.06.2013; “Polonya Cumhuriyeti Anayasası”, Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı İnternet Sitesi, http://www.adalet. gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/pdf/12-POLONYA%20385-438.pdf, Erişim: 01.06.2013. Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 108 109 10 Nisan 2010’da, Cumhurbaşkanı Lech Kaczynski ve eşi ile beraber birçok milletvekili ve üst düzey yetkilinin bulunduğu uçağın Rusya’nın Smolensk kentinde düşmesi sonucu 96 kişinin yaşamını yitirmesi dünyada büyük yankı uyandırmıştır. 17 2015 yılında, Hukuk ve Adalet Partisi’nden cumhurbaşkanı seçilen Andrzej Duda ve milletvekili seçimleri sonrası aynı partiden Beata Szydło’nun başkanlığını yaptığı hükümet görevine devam etmektedir. 4. ANAYASAL ORGANLAR 1997 Anayasası hazırlanırken anayasa koyucunun genel anlamda şu hususları göz önünde bulundurduğu söylenebilir: Demokratik devlet olarak Polonya gelenekleri ile tutarlılığı gözetmek; 1926-1939 otoriter döneminin ve 1944-89 Sovyet etkisi altındaki dönemin olumsuz siyasi mirasını bertaraf etmek; özellikle insan ve yurttaş hakları ve özgürlükleri bağlamında Avrupa’nın demokratik ve liberal siyasi eğilimine vurgu yapmak ve 1989 sonrası politik sistemin pozitif ve negatif tecrübelerini dikkate almak. 18 Yaklaşık sekiz yıl süren yeni anayasa hazırlıkları 1997 parlamento seçimleri öncesinde nihayete erdirilebilmiştir. Yedi farklı anayasa taslağı üzerinde müzakereler yürüten anayasa komisyonunun çalışmalarında özellikle üç konu üzerindeki tartışmalar ön plana çıkmıştır. Bunlardan ilki güçlü bir başkanlık mı yoksa parlamenter sistemin mi hayata geçirileceği tartışmasıdır. Demokratik Sol İttifak ile Polonya Köylü Partisinin oluşturduğu koalisyon, önceki yıllarda yaşanan siyasi krizlerden yola çıkarak Cumhurbaşkanı Lech Walesa’nın yetkilerinin olabildiğince kısılmasını istiyordu. Fakat 1995 sonlarında Demokratik Sol İttifak lideri Aleksander Kwasniewski’nin cumhurbaşkanı seçilmesi ile birlikte koalisyon bu tutumundan vazgeçmiştir. Tartışmaların ikinci odak noktası, sosyal hakların kapsamı konusunda liberal görüşe sahip olanlar ile devletin bu konuda belirleyici rol almasını savunanlar arasında gelişmiştir. Tartışmaların en şiddetlisi ise kilisenin fonksiyonu ve dini özgürlükler üzerinde olmuştur. Burada dikkat çeken, yeni Polonya devletinin dünya 17 Uçakta 7 kişilik mürettebat ve 89 delegasyon üyesi bulunmaktaydı. 18 Piotr Winczorek, “The Polish constitutional system and the law making process,” Democracy in Po- land 1989-2009: Challenges for the future içinde, Jacek Kucharczyk ve Jaroslaw Zbieranek ed. (Varşo- va: The Institute of Public Affairs Yayını, 2010), s. 14. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|