Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
114
115
m. 199) seçer.
36
Ulusal Yargı Konseyine
37
de milletvekilleri arasından dört
üye seçerek gönderir (Any. m. 187).
Sejm’in Organları
Anayasa, Sejm’in iç yapılanması ve çalışma usulü gibi birtakım
düzenlemelerin kendisinin kabul edeceği bir içtüzükle belirleneceğini
ifade etmektedir (m. 112). Günümüze kadar sayısız değişikliğe uğrayan
1992 tarihli Sejm İçtüzüğü’ne göre, Sejm’in organları olarak meclis
başkanı, başkanlık divanı, danışma meclisi ve komisyonlar öngörülmüştür.
Meclis başkanı, yeni seçilen Sejm’de en az 15 üyenin önerisi ile
üyelerinin en az yarısının hazır bulunduğu oturumda salt çoğunlukla
seçilir. Meclis başkanının, Sejm’i dışarıda temsil etme ve Sejm’in işleyişine
ve organizasyonuna dair görev ve yetkileri temel olarak Anayasa’nın
110’uncu maddesi ile içtüzük ve diğer mevzuatla düzenlenmiştir. Meclis
başkanı ve başkanvekillerinden müteşekkil başkanlık divanının, meclisin
faaliyetleri ile ilgili olarak haftalık oturumları planlama, komisyonlar
36
“Functions of the Sejm”.
37
Konseyin bileşimi şu şekildedir: 1.Yargıtay birinci başkanı, Adalet bakanı, Danıştay başkanı, cumhur-
başkanınca atanan bir kişi, 2. Yargıtay, genel, idari ve askeri mahkemeler arasından seçilen 15 hâkim,
3. Sejm tarafından milletvekilleri arasından seçilen 4 üye ve Senato tarafından senatörler arasından
seçilen 2 üye (Any. m. 187).
Temsilciler Meclisi (Sejm)
Genel Kurulu
Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
116
117
arası işbirliğini sağlama ve faaliyetlerin eşgüdümü gibi çeşitli görevleri
bulunmaktadır. Divanın en önemli görevlerinden birisi, Sejm İçtüzüğü’nü
yorumlama (İçtüzük ve Milletvekili İşleri Komisyonuna danıştıktan sonra)
ve böylece bağlayıcı yorum/karar ortaya koymaktır. Danışma Meclisi,
bağlayıcı olmayan tavsiye kararları alan bir organ olarak Parlamentonun
çalışmalarına dair özellikle genel kurul çalışma programının taslağını
oluşturma, Sejm oturumlarının gündem taslağını oluşturma ile
Sejm faaliyetleri ve iş akışı konusunda siyasi parti grupları arasında
eşgüdüm sağlama gibi bazı görevler üstlenmiştir. Üyeleri arasında Sejm
başkanı, başkanvekilleri, siyasi parti grup başkanı veya başkanvekilleri
bulunmaktadır.
38
Komisyonlar ağırlıklı olarak yasama sürecinde genel kurulda
tartışmaya açılacak konuların önceden müzakere edildiği yardımcı
organlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca Sejm’in denetim faaliyeti
ile bağlantılı olarak komisyonlar, çeşitli kamu kurumlarının, yerel
yönetimlerin ve diğer kamu kuruluşlarının kanunları ve parlamento
kararlarını uygulamasına ilişkin denetimde de bulunur. Daimi
komisyonlar usul gereği bakanlık teşkilatlarına göre düzenlenir ve her
yasama döneminde sayıları değişir. Komisyon üyeleri yasama döneminin
başında belirlenmekte olup her komisyonun üye sayısı 20 ilâ 42 arasında
değişmektedir. Uygulamada, komisyon üyelerinin belirlenmesinde
siyasi parti gruplarının parlamentoda temsil oranları dikkate alınır.
39
Komisyonlar daha etkin çalışabilmek için alt komisyonlar kurabilir
ve görüşlerini almak üzere ilgili konuda uzmanları komisyona davet
edebilir. Ayrıca her yasama döneminde daimi komisyonlar dışında belli
görevleri yerine getirmek üzere olağanüstü komisyonlar ve soruşturma
komisyonları da kurulabilmektedir.
40
4.1.2. Senato
Yasama erki, Sejm ile birlikte Senato tarafından kullanılmaktadır (Any.
m. 10/2 ve 95/1). 100 senatörün tamamı dört yıllığına, doğrudan ve
gizli seçimlerle dar bölge seçim usulüne göre seçilirler. Senato üyeliğine
seçilebilmek için en az 30 yaşında olmak gereklidir. Yasama dönemi Sejm’e
38
“Sejm bodies”, Sejm İnternet Sitesi, http://opis.sejm.gov.pl/en/organysejmu.php, Erişim:
08.06.2013.
39
Üç komisyonun kendilerine dair düzenlemeleri olup üye sayıları da buna göre değişmektedir: İstih-
barat Komisyonunun 9, AB İşleri Komisyonunun 45, Milletvekili Etik Komisyonunun 6 üyesi bulun-
maktadır. (Ziemer,
Das politische System Polens, s. 43).
40
Ziemer, “Das Zweikammer-Parlament: Sejm und Senat”; “Sejm bodies”.
Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
116
117
paralel düzenlenmiştir. Böylece Sejm’in erken seçime gitmesi Senatonun
da otomatik olarak yeniden seçilmesini gerekli kılmaktadır. Senatonun
iç yapılanması (başkan, başkanlık divanı, danışma meclisi, siyasi parti
grupları, komisyonlar vs.) Sejm’e uygun olarak düzenlenmiştir.
41
Senatonun önemli yetkilerinin başında kanun teklifi verme yetkisi
gelmektedir. İkinci önemli görevi ise Sejm’den gelen kanun teklif ve
tasarılarını normal hallerde 30 gün, ivedi kanun olması durumunda ise 14
gün içerisinde inceleyerek Sejm’e tekrar göndermektir. Senato bir kanuni
düzenlemeyi
kabul edebilir, değiştirebilir ya da reddedebilir.
42
Senato, cumhurbaşkanına devlet için özel önem taşıyan konuları
ülke genelinde halkoylamasına götürebilmesi için yetki verebilmektedir.
Ayrıca, bazı ulusal kurumlara üye seçebilmekte/atayabilmekte ve
bunları görevden alabilmektedir. Bunlardan bazıları şöyledir: Ulusal
Yargı Konseyi’ne kendi üyeleri arasından iki kişi seçer ve bu kişileri
görevden alır; Vatandaş Hakları komiseri ve Yüksek Denetleme Kurulu
41
Ziemer, “Das Zweikammer-Parlament: Sejm und Senat”.
42
Halkın iradesini yansıtması açısından özellikle 1989 seçimlerinde önemli bir yeri bulunan Senato-
nun 1992 Küçük Anayasasına kadar geri gönderdiği kanunlar Sejm tarafından ancak üçte iki gibi
yüksek bir çoğunlukla reddedilebilirken, artık salt çoğunlukla reddedilebilmektedir. (Ziemer, “Das
Zweikammer-Parlament: Sejm und Senat”; “Der Senat im System der Verfassung”, Polonya
Senatosu
İnternet Sitesi, http://ww2.senat.pl/k7eng/historia/n/n02senatwsystemie.pdf,
Erişim: 08.06.2013, s. 2).
Senato Genel Kurulu