Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
138
139
görev süresi altı yıldan beş yıla düşmesine rağmen daha da güçlenmiştir.
Bu doğrultuda 1990 yılında yapılan seçimleri Dayanışma Hareketi’nin
öncü ismi Lech Walesa kazanmıştır.
Sejm, yuvarlak masa uzlaşması neticesinde, %65’inin Polonya
Birleşik İşçi Partisi ile eski koalisyon ortakları Köylü Partisi ve Demokrat
Parti üyelerine tahsis edileceği ve geriye kalan %35’inde muhalefet
adaylarının yer alacağı bir şekilde düzenlenmiştir. Sejm’in bu şekilde,
kısmen özgür seçimlerle oluşumunun aksine tekrardan kurulan Senato
için seçimler tamamen özgür olarak gerçekleştirilmiştir. 1989 yılı genel
seçimlerinde Dayanışma Hareketi, Sejm’de 161 sandalye ve 100 üyeli
Senatoda 99 sandalye alarak parlamentoda güçlü bir konuma gelmiştir.
87
Eski rejim üyelerinin Sejm’de çoğunluğu oluşturmasına karşın hükümeti
kuramaması üzerine Dayanışma Hareketi lideri Lech Walesa’nın önerisi
doğrultusunda, Cumhurbaşkanı Jaruzelski’nin de kabulü ile Dayanışma
Hareketi, Birleşik Köylü Partisi ve Demokrat Parti koalisyonu Sejm’den
güvenoyu almıştır. Böylece 45 yıllık komünist rejimin hâkimiyeti son
bulmuştur.
88
Yuvarlak masa görüşmelerinde siyasi kurumların görevlerinin
kesin çizgilerle belirlenmemiş olması siyasi krizlere yol açmıştır. 1991
seçimleri sonrası özellikle 1992’de Jan Olszewski Hükümeti döneminde
yaşanan siyasi krizler parlamentonun feshi ile sonuçlanmıştır. Bu
nedenle en azından kısmen istikrarlı bir siyasi sistem oluşturmak
amacıyla 17 Ekim 1992’de temelde Polonya’nın yasama ve yürütme
organları ile yerel idareler üzerinde kanuni değişikler yapan geçiş
anayasası (Küçük Anayasa) düzenlenmiştir.
89
1919 (1921 Anayasası
öncesi) ve 1947’de (1952 Anayasası öncesi) olduğu gibi 1992 yılında
da bir “Küçük Anayasa” kararlaştırılarak özellikle cumhurbaşkanının,
parlamentonun ve hükümetin yetkileri daha belirgin hale getirilmiştir.
Dış politikada cumhurbaşkanı, başbakan ve dışişleri bakanının işbirliğine
vurgu yapılmış ve cumhurbaşkanının, hükümetin görevden alınması
için doğrudan Sejm’e başvuru hakkı kaldırılmıştır. Hükümetin kurulma
aşamasında başbakanın, cumhurbaşkanına, tüm kabine üyeleri için
87
Zbigniew Wilkiewicz, “Polen-zehn Jahre nach der Wende,” GESW “aktuelle ostinformationen”, Sayı 1
(2000), s. 22.
88
Gönenç,
Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries, s. 129.
89
Bu düzenleme ile 1952 Anayasası ciddi şekilde değiştirilmiş olmasına karşın geçici hükümlerinde,
1952 Anayasasının yürürlükte kalan bölümleri de sayılmaktadır.