Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 144 145 sergilememiştir. Artık çoğunluğu oluşturan hükümetin düşük düzeyde de olsa cumhurbaşkanının da desteğiyle yürütme içinde etkin bir rol alması beklenebilirdi. Fakat güç dengeleri cumhurbaşkanından yana olmakla birlikte Cumhurbaşkanı, Başbakan Pawlak ile aktif bir mücadele içinde olmuştur. Hassas parti sisteminin yanı sıra koalisyon içi anlaşmazlıklar ve Walesa’nın anayasadan kaynaklanan yetkilerini sonuna kadar kullanma isteği bu mücadeleyi tetikleyen unsurlar olmuştur. Cumhurbaşkanı, kanun önerisinde bulunma, kanunları veto etme ve Anayasa Mahkemesine gönderme yetkisini devamlı olarak kullanmıştır. 104 Pawlak Hükümeti ile görünür şekilde anlaşmazlıklar 1994’te çıkmıştır. Bu anlaşmazlıklardan bazıları anayasal krize yol açma potansiyeli taşımaktaydı. Bu duruma ilk örnek, Ulusal Radyo-Televizyon Yayın Kurulunun oluşumu üzerinde meydana gelen tartışmadır. 6 Mayıs 1994’te Walesa, Kurul Başkanı Marek Markiewicz’i bir kararname ile görevinden aldı. Parlamento, Kurulun hukuki düzenlemesine göre cumhurbaşkanının, Kurul başkanını atayabileceği ama görevden alamayacağı şeklinde bir görüş bildirdi. Cumhurbaşkanı ise atayabilen kişinin görevden alabileceği yönündeki ısrarını sürdürdü. Çeşitli gruplar Kurulun yapısı gereği siyasi bağımsızlığının garanti altına alınması ve siyasi kontrolü ile medyanın kötüye kullanımının önlenmesi gerektiğinden bahisle bu görüşü reddettiler. Mesele nihayetinde Anayasa Mahkemesine kadar gitti ve Mahkeme, hukuk devleti ilkesi gereğince bir devlet organının kendisine açıkça verilmiş olmayan bir yetkiyi kullanamayacağından hareketle Cumhurbaşkanının aleyhinde bir karar ortaya koydu. 105 Cumhurbaşkanı ile hükümet arasında yaşanan diğer bir gerilim, 1994 sonbaharında Cumhurbaşkanının Ceza Kanununda değişiklik öngören kanunu veto etmesi ile ortaya çıkmıştır. Kanun, Polonya’nın kısıtlı kürtaj düzenlemesini genişletiyordu. Walesa, Sejm’in vetoyu aşması durumunda bile kanunu imzalamayacağını belirtti. Küçük Anayasa’nın 18’inci maddesi de her kanuni düzenleme için cumhurbaşkanının imzasını şart koşuyordu. Cumhurbaşkanı kanunu imzalamasaydı parlamentonun, cumhurbaşkanını görevden uzaklaştırma dışında bir inisiyatifi kalmıyordu. Parlamento, 104 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 136. 105 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 137; Elgie, Semi-Presidentialism: Sub-Types and Democratic Performance , s. 164; Mustafa Erdoğan, “Anayasa Mahkemeleri Önemli mi- dir? Orta Avrupa’da Anayasa Yargısı ve Demokrasinin Pekişmesi,” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakül- tesi Dergisi , Cilt 54, Sayı 3 (2005), s. 13. Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 144 145 daha önce görülmemiş bir şekilde, cumhurbaşkanının kanunları ihlal etmekten kaçınması gerektiğini ifade etti ve bu durum cumhurbaşkanını görevden alma tehdidi olarak algılandı. Sejm’in bu vetoyu aşamaması ile olay siyasi krize dönüşmemiştir. 106 Aralık 1994’te Walesa, Pawlak Hükümetine karşı daha saldırgan bir tutum takınmıştır. Bu defa söz konusu olan mesele Hükümetin ekonomi politikası ve devlet bütçesi idi. Cumhurbaşkanı, birçok kanuni düzenlemeyi -Vergi Kanunu ve Kamu Maaşlarına İlişkin Kanun gibi- Anayasa Mahkemesine taşıdı. Cumhurbaşkanı, bütçeyi imzalamayabileceğinin ve beraberinde Sejm’i feshedebileceğinin sinyalini verdi. Küçük Anayasa’ya göre Cumhurbaşkanı bütçeyi 30 gün içinde imzalamalı ya da reddetmeliydi. Bu 30 güne ek olarak iki ay içerisinde hükümet, parlamentodan bütçe kanununu geçiremezse cumhurbaşkanının, parlamentoyu fesih hakkı vardı. Böyle bir siyasi sıkıntıya düşmemek için parlamento, Küçük Anayasa’da ivedi olarak değişikliğe giderek Sejm fesholursa yeni Parlamento bir araya gelene kadar parlamentonun görevine devam edeceği hususunda uzlaştı. Böylece yasama süreci devam edebilecekti. 107 Walesa son görev yılında da sürekli olarak hükümet ve parlamento ile çatışma halinde olmaya devam etti. Şubat 1995’te, parlamento başkanı ve siyasi parti başkanları ile bir araya gelen Walesa, Pawlak Hükümetini yetersizlikle, parti ayrımcılığı yapmakla ve reformları yavaşlatmakla suçlamıştır. Yeni bir hükümete ve başbakana ihtiyaç olduğu hususunda ısrar etmiştir. Sejm cevaben cumhurbaşkanını görevden alma sürecini başlatabileceğini belirtmiştir. 108 Cumhurbaşkanı Walesa’nın savunma politikasında etkin konumunu zayıflatmamak için Ağustos 1995’te kullandığı veto yetkisi son önemli hamlesiydi. Parlamentonun kabul ettiği kanun, genelkurmay başkanının doğrudan savunma bakanına rapor vermesini öngörmekteydi. Bu durum, genelkurmay başkanının sadece bakanlar kuruluna tabi kılınması ve cumhurbaşkanının, savaş hali hariç olmak üzere, silahlı kuvvetlerin yüksek rütbelileri ile doğrudan bağlantısının kesilmesi anlamına gelmekteydi. 106 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 137; Elgie, Semi-Presidentialism: Sub-Types and Democratic Performance , s. 164. 107 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 137-138. 108 Gönenç, Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries, s. 132. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|