Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.3. Aleksander Kwasniewski Dönemi (1995-2005)
Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 146 147 Walesa düzenlemeyi veto etmiş ve parlamento bu vetoyu aşabilmesi için gerekli üçte iki çoğunluğu sağlayamamıştır. 109 Cumhurbaşkanının yeni yıla girerken bütçe konusundaki tutumu ve Başbakan Pawlak’a dair olumsuz bakış açısı Demokratik Sol İttifak’ın ilgisini çekmiş ve bu durum hükümete karşı daha eleştirel olduklarını göstermeye başlamalarına neden olmuştur. Cumhurbaşkanı ile temaslar gerçekleştiren İttifak, Pawlak Hükümetine karşı kurucu güvensizlik oyunu hayata geçirmiştir. Yeni başbakan olarak Sejm Başkanı Josef Oleksy, Demokratik Sol İttifak’tan seçilmiştir. 110 Anayasa’dan kaynaklanan yetkisi dolayısıyla Cumhurbaşkanlığı döneminde 24 kez veto hakkını kullanan Walesa ayrıca sekiz kez de kanuni düzenlemenin anayasaya uygunluğu açısından incelenmesi üzere Anayasa Mahkemesine başvuruda bulunmuş, fakat çoğunda hayal kırıklığına uğramıştır. 111 Anayasa Hukuku Profesörü ve Polonya Anayasa Mahkemesi Üyesi Leszek Lech Garlicki’ye göre, Cumhurbaşkanı Walesa görevi boyunca, anayasa teamüllerinden yola çıkarak ve anayasayı çiğnemeden özellikle güvenlik ve savunma alanlarında mutlak bir kontrol sağlamıştır. Bu dönemde yaşanan olaylar nedeniyle yeni anayasa yazımında cumhurbaşkanının yetkileri daha dar tutulmaya çalışılmıştır. 112 Görüldüğü gibi, cumhurbaşkanının, özellikle yürütmeye dair atamalarda ve yasama sürecinde müdahaleci bir tutum sergilemesi koalisyon hükümetleri ve parlamento ile çeşitli anlaşmazlıkların ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. Bunun yanı sıra, hükümetlerin ve parlamentonun zayıflığı Walesa döneminde yaşanan çatışmaların diğer bir nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. 113 5.3. Aleksander Kwasniewski Dönemi (1995-2005) 1995’te cumhurbaşkanlığı seçimlerinden galip çıkan Demokratik Sol İttifak adayı Aleksander Kwasniewski, seçim kampanyalarında Walesa’nın 109 De Raadt, “Contested Constitutions: Constitutional Design, Conflict, and Change in Post-Communist East Central Europe”, s. 98-99. 110 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 138. 111 Elgie, Semi-Presidentialism: Sub-Types and Democratic Performance, s. 163; Margit Tavits, Presidents with Prime Ministers: Do Direct Elections Matter? (New York: Oxford Üniversitesi Yayını, 2008), s. 98. 112 Garlicki, “The Presidency in the New Polish Constitution”. 113 Tavits, Presidents with Prime Ministers, s. 99. Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 146 147 Aleksander Kwasniewski yetkilerini sonuna kadar kullanma ve çekişme durumunun aksine, Polonya ulusunun geleceği için çekişmelerden öte işbirliğinin gerekliliğine ve cumhurbaşkanının partiler üstü konumuna vurgu yapmıştır. Walesa’nın cumhurbaşkanlığı döneminde parti liderliği ve Anayasa Komisyonu Başkanlığı görevini yürüten Kwasniewski, cumhurbaşkanının yetkilerinin geniş yorumlanmasından ziyade sınırlı olması gerektiği düşüncesindeydi. Diğer taraftan, Cumhurbaşkanı özellikle dış politikada AB, Rusya ve NATO gibi kuruluşlarla aktif bir politika geliştirmiştir. 114 Cumhurbaşkanı Kwasniewski, göreve gelişinden itibaren ilk iki yılda kendi partisinin öncü oldu- ğu Koalisyon Hükümeti karşısın- da daha çok pasif bir rol üstlene- rek sembolik bir cumhurbaşkanı izlenimi verdi. 115 Bu dönemde hiç veto yetkisini kullanmayan Cum- hurbaşkanı, sadece iki kanunu Anayasa Mahkemesine gönder- miştir. Ayrıca, Hükümetin, tüm idari ve bakanlık atamalarına karşıt bir tutum sergilememiştir. 116 Bu dö- nemde, Cumhurbaşkanı, Kabine ve parlamento işbirliği çok üst düzeyde gerçekleşmiştir. 117 1997 seçimleri sonrası başbakan olarak Hıristiyan De- mokrat ve muhafazakâr bir çizgide bulunan Dayanışma Seçim Hareketi (AWS) lideri Jery Buzek’i atadı ve Buzek, Özgürlük Birliği (UW) ile koa- lisyon kurdu. Böylece Polonya siyasetinde yeni bir kohabitasyon dönemi daha başlamış oldu. 118 Bu dönemde Cumhurbaşkanı, kendisine tanınan veto hakkını Buzek Hükümetine karşı sık sık kullanmıştır. 119 Kwasniewski, I. ve II. Buzek Hükümetleriyle (1997-2001) ve 2001 yılında iktidarı devralan Leszek Miller -Demokratik Sol İttifak- 114 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 139. 115 Tavits, Presidents with Prime Ministers, s. 93. 116 Tavits, Presidents with Prime Ministers, s. 101. 117 Wiatr, “President in the Polish Parliamentary Democracy”, s. 94. 118 Tavits, Presidents with Prime Ministers, s. 139-140. Polonya’da yaşanan kohabitasyon dönemlerine dair bilgiler için bkz. EK 4. 119 Kwasniewski-Buzek kohabitasyonunun yaşandığı 1997-2001 döneminde veto edilen 24 kanunun 17’sinin hayata geçirilemediği ve bunların çoğunun önemli konularda olduğu düşünüldüğünde veto hakkının ne kadar etkili olduğu anlaşılabilir. McMenamin, “Semi-Presidentialism and Democratisa- tion in Poland”, s. 16. Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 148 149 liderliğindeki koalisyon hükümetleriyle açık bir şekilde çekişme içerisinde görünmese bile bu dönemde yürütme içerisinde gerilimli dönemler de olmuştur. 120 Buna örnek olarak 1998 Şubat ayında asker sevk etme konusunda yaşanan anlaşmazlık gösterilebilir. Irak’a asker sevki konusunda Hükümet, Anayasa’nın 134’üncü maddesinde silahlı kuvvetler başkomutanı olarak gösterilen cumhurbaşkanına danışmadan karar aldı. Cumhurbaşkanı ve hükümet, bu konuda yetkinin kendilerinde olmasını öngören kanun teklifi sunmuşlar; uzlaşılan düzenlemeye göre, asker sevk etme hususu, hükümetin önerisi ile başbakanın karşı-imzasını gerektiren cumhurbaşkanı kararı olarak düzenlenmiştir. 121 Bu dönemde Cumhurbaşkanının, veto yetkisini kullanmadan önce veto yetkisini kullanabileceğini ima etmesine –tehdit olarak da düşünülebilir- ilginç bir örnek yerel yönetimlerin sayısının azaltılmasına dair idari-mülki reformda ortaya çıkmıştır. 1998’de tasarı hazırlandığında, Cumhurbaşkanı ve kendisinin geldiği parti Demokratik Sol İttifak herhangi bir itirazda bulunmamış olsa da, 1999 yılında, yeni düzenlemeyle yüksek oy aldığı illerin birleştirildiğini farketmiştir. Bunun sonucunda, Cumhurbaşkanı ve Demokratik Sol İttifak illerin sayısının 12’ye düşürülmesi noktasında itirazlarını dile getirmiş, il sayısının 17’ye yükseltilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Cumhurbaşkanı, düzenlemenin, il sayısının 12’ye indirildiği şekliyle önüne gelmesi durumunda veto edeceği tehdidinde bulunmuştur. Daha sonra, Koalisyon Hükümeti ve Demokratik Sol İttifak arasında uzlaşmaya varılarak il sayısı 15 olarak belirlenmiştir. Böylece, cumhurbaşkanı vetosu ve dolayısıyla da reformun sekteye uğraması engellenmiştir. 122 İlginç bir gelişme de 1999 yılının sonlarında muhalefet partilerinin vergi reformuyla ilgili hükümet tasarısını engellemek için çeşitli değişiklik önergeleri vererek yasal düzenlemenin onaylanmasını geciktirmelerinde yaşanmıştır. Koalisyon Hükümeti de bu engellemenin önüne geçmek için Maliye Komisyonunda kendi önergesi aleyhine oy kullanmıştır. Böylece tasarı üzerindeki değişiklik önergelerinin görüşülmesi durmuştur. Fakat 120 Sedelius, The Tug-of-War between Presidents and Prime Ministers, s. 140. 121 De Raadt, “Contested Constitutions: Constitutional Design, Conflict, and Change in Post-Communist East Central Europe”, s. 194. 122 Tavits, Presidents with Prime Ministers, s. 103. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|