Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
118
119
başkanı,  Senato  onayı  ile  Sejm  tarafından  atanabilir  ve  Ulusal  Radyo-
Televizyon Yayın Kurulu ve Para Politikası Kurulu üyeleri Sejm, Senato ve 
cumhurbaşkanı tarafından atanır. 
Ulusal  parlamentoların  topluluk  hukuku  yasama  sürecinde  elini 
güçlendiren  Lizbon  Antlaşması  ile  Senato,  yerindelik  ilkesine  aykırı 
bulduğu hususları AB organlarına iletebilmektedir. Senatonun yürütme 
üzerinde ise bir denetim yetkisi bulunmamaktadır.
43
Şimdiye  kadar  gerçekleşmemiş  olsa  da  cumhurbaşkanının  görevden 
uzaklaştırılabilmesi için Sejm ve Senatonun bir araya gelerek oluşturduğu 
Ulusal  Meclisin  en  az  140  üyesinin  vereceği  önerge  ve  sonrasında 
üye  tamsayısının  üçte  iki  çoğunluğu  ile  alacağı  kararla  Yüce  Divana 
gönderebilmesi  koşulu  Senatonun  bazı  hassas  konularda  etkin  bir  rol 
alabileceğinin de göstergesidir.
1997 Anayasası’na göre belli hallerde geçici olarak cumhurbaşkanlığına 
vekalet  eden  Sejm  başkanının  yokluğunda  bu  görevi  Senato  başkanı 
üstlenir.
4.1.3. Kanun Yapım Süreci 
Kanun  tekliflerini
44
  milletvekilleri  (komisyonlar  ve  en  az  15  üyenin 
imzasının bulunduğu gruplar
), Senato (komisyonlar veya en az 10 senatör 
aracılığı ile
), cumhurbaşkanı ve hükümet verebilir. Bu hak ayrıca, en az 100 
bin seçmenin ortak teklifi -halk girişimi- olarak da kullanılabilmektedir 
(Any. m. 118).
45
 
Sejm’in  üç  defa  görüşmesinin  akabinde  üye  tamsayısının  en  az 
yarısının  hazır  bulunduğu  bir  oturumda,  Anayasa  başka  bir  çoğunluk 
öngörmezse, basit çoğunlukla onaylanan düzenleme Senatoya gönderilir. 
Senato 30 gün içerisinde teklife bir cevap vermezse düzenleme Sejm’den 
geçmiş haliyle kabul edilmiş sayılır.
 
Senato, kanun teklifini doğrudan geri 
gönderir ya da değiştirirse Sejm, üye tamsayısının en az yarısının hazır 
bulunduğu bir oturumda salt çoğunlukla düzenlemeyi kendi kabul ettiği 
haliyle geçirebilir. Sejm, bu çoğunluğa ulaşamazsa düzenleme Senatoda 
43
  “About The Upper House”, Polonya Senatosu İnternet Sitesi, http://www.senat.gov.pl/en/about-the-
upper-house/, Erişim: 08.06.2013; Ziemer, “Das Zweikammer-Parlament: Sejm und Senat”.
44
  Çalışmada kanun önerileri için genel anlamda “kanun teklifi”, hükümetin kanun önerileri ile ilgili 
yerlerde ise “kanun tasarısı” kullanılmaktadır.
45
  Anayasayı değiştiren kanunlar ve bütçe kanunu halk girişimine konu olamamaktadır.

---

Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
118
119
değiştirilen  hali  ile  kabul  edilir.  Bu  şekilde  her  iki  Meclisten  de  geçen 
teklif,  cumhurbaşkanına  sunulur.  Cumhurbaşkanı  önüne  gelen  kanuni 
düzenlemeyi 21 gün içerisinde
46
 imzalayarak Resmi Gazete’ye (Dziennik 
Ustaw
)  gönderir.  Resmi  Gazete’de  yayımlanması  ile  kanun  yürürlüğe 
girmiş olur (Any. m. 119-122).
Cumhurbaşkanı kanunu imzalamayarak tekrar görüşülmesi için Sejm’e 
gönderebilir  (veto  hakkı).  Sejm,  üye  tamsayısının  en  az  yarısının  hazır 
bulunduğu  bir  oturumda  beşte  üç  oy  çoğunluğu  ile  bu  vetoyu  aşabilir. 
Bu çoğunluğa ulaşılamadığı takdirde ise kanun teklifi düşmüş olur. Diğer 
taraftan, Sejm tarafından beşte üç çoğunlukla aşılan veto sonucu önüne 
gelen kanuni düzenlemeyi cumhurbaşkanı imzalamak zorundadır ve artık 
cumhurbaşkanının  düzenlemeyi  Anayasa  Mahkemesine  götürme  hakkı 
bulunmamaktadır. Cumhurbaşkanı ilk kez önüne gelen kanuni düzenlemeyi 
doğrudan veto etmek yerine Anayasa Mahkemesine kanuni düzenlemenin 
anayasaya  uygunluğu  hakkında  başvuruda  bulunabilir.  Bundan  sonra 
cumhurbaşkanı  artık  veto  hakkını  kullanamaz.  Anayasa  Mahkemesi 
düzenlemenin anayasaya uygunluğunu teyit ederse cumhurbaşkanı artık 
kanunu  imzalamak  zorunda  kalır.  Mahkeme,  düzenlemenin  tamamının 
anayasaya  uygun  olmadığına  kanaat  getirirse  cumhurbaşkanı  kanunu 
imzalamayı  reddeder.  Anayasa  Mahkemesi  düzenlemeyi  kısmi  olarak 
anayasaya aykırı bulursa cumhurbaşkanı, Sejm başkanının görüşünü de 
aldıktan sonra kısmi olarak düzenlemeyi imzalayabilir ya da anayasayla 
bağdaşmayan  kısımların  tekrar  ele  alınması  için  tamamını  Sejm’e  geri 
gönderebilir. Bu son durumda Sejm ve Senato tarafından anayasaya uygun 
hale getirilen düzenleme cumhurbaşkanına imzalanması için gönderilir 
(Any. m. 122).
Anayasa’ya  göre  bakanlar  kurulu;  vergi  kanun  tasarıları, 
cumhurbaşkanlığı, Sejm, Senato, yerel seçimler, kamu kurumlarının yapı 
ve yetkilerini düzenleyen kanun tasarıları ile kod kanun tasarıları hariç 
olmak üzere bir tasarıyı ivedi olarak sınıflandırabilir. Bu durumda kanun 
tasarısının Senatoda görüşülme süresi 14 gündür ve cumhurbaşkanının 
da  önüne  gelen  metni  yedi  gün  içinde  imzalaması  gerekmektedir  (m. 
123).
47
46
  Bu süre bütçe kanunlarında ve ivedi kanunlarda yedi gündür.
47
  Ziemer, “Das Zweikammer-Parlament: Sejm und Senat”; “Legislative process”, Sejm İnternet Sitesi, 
http://opis.sejm.gov.pl/en/procesustawodawczy.php, Erişim: 08.06.2013.

---

Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
120
121
4.1.4. Anayasanın Değiştirilmesi
1997 Anayasasına göre tüm anayasa maddeleri Parlamento tarafından 
değiştirilebilir;  dolayısıyla  değiştirilemez  madde  bulunmamaktadır. 
Anayasanın  12.  Bölümünde  yer  alan  anayasa  değişiklikleri  ile  ilgili 
hükümlere  göre  anayasa  değişikliği  teklifi  Sejm  veya  Senato  üye 
tamsayısının en az beşte biri veya cumhurbaşkanı tarafından verilebilir. 
Sejm’e  gelen  öneri,  milletvekili  üye  tamsayısının  en  az  yarısının  hazır 
bulunduğu  bir  oturumda  en  az  üçte  iki  oy  çoğunluğuyla  ve  Senato 
tamsayısının en az yarısının hazır bulunduğu bir oturumda salt çoğunlukla 
kabul edilebilir. Anayasanın 1, 2 ve 12’nci bölümlerinde
48
 yapılacak bir 
anayasa  değişikliği  önerisi  halk  oylamasını  zorunlu  kılmaktadır.
49
  Bu 
süreçlerin gerçekleşmesinin ardından cumhurbaşkanına sunulan kanun 
21  gün  içerisinde  imzalanarak  yayımlanmak  üzere  Resmi  Gazete’ye 
gönderilir (m. 235).
Anayasa  şimdiye  kadar  yalnızca  iki  kez  değişikliğe  uğramış  olup  bu 
değişiklikler sırasıyla, belirtilen şartlar halinde suçluların geri verilmesine 
dair 2006 tarihli (değişik 55. m.) ve kamu suçu işledikleri yönünde yargı 
kararı bulunanların seçilme hakkından mahrum kalacaklarına dair 2009 
tarihli (99. m.’ye eklenen üçüncü fıkra) değişikliklerdir.
 50
4.2. Yürütme
4.2.1. Cumhurbaşkanı
Cumhurbaşkanlığı  makamı  Polonya  siyasi  hayatına  1921  Anayasası 
ile  girmiş  ve  1935  Anayasası’nda  da  korunmuştur.  1921  anayasal 
düzenlemesinde  parlamento  ve  hükümet  karşısında  zayıf  yetkilerle 
donatılan makam, 1935 Anayasası ile daha güçlü bir konuma gelmiştir. 
İkinci Dünya Savaşı sonrasında tek parti rejimi altında Rusya güdümünde 
siyasi  hayatı  şekillenen  Polonya’da  cumhurbaşkanlığı  önemsiz  bir 
48
  1. Bölüm, Cumhuriyet; 2. Bölüm, kişilerin ve vatandaşların özgürlükleri, hakları ve ödevleri ile ilgili 
genel ilkeler ve 12. bölüm, Anayasa’nın değiştirilmesi ile ilgilidir.
49
  Diğer kanun teklif ve tasarıları gibi işlem gören anayasa değişikliği önerilerinin görüşülmesinde di-
ğer önerilerden farklı süreler öngörülmüştür. Buna göre önerinin Sejm’de ilk görüşmesi 30 günden 
önce gerçekleşemez. Senatoda ise görüşme süresi 60 gün olarak sınırlandırılmıştır. Anayasa’nın 1, 
2 ve 12. bölümlerine ilişkin bir anayasa değişikliği önerisi, Sejm’de ilk görüşme sonrası en erken 60 
gün sonrasında kabul edilebilir (Any. m. 235).
50
  Ziemer, Das politische System Polens, s. 28.

---