Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.3. Parlamento-Hükümet
Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 80 81 toplamda üç kez kohabitasyon dönemi yaşanmış, üçünde de büyük siyasi krizler üretmeden süreç atlatılmıştır. 134 Kohabitasyon zamanları- nın fazla kriz üretmeden atlatılmasının iki nedeni olduğu söylenebilir. Bun- lardan birincisi, her ne ka- dar Anayasa’da net ve ya- zılı bir görev ve yetki pay- laşımı yapılmış olmasa da zaman içinde yeni siyasi teamüllerin oluşmasıdır. Bu teamüllere göre, ko- habitasyon dönemlerinde başbakan, parlamento çoğunluğuna dayanarak hükümet eder ve cumhur- başkanınınkinden farklı olan ve seçimlerde vaat ettiği programını uygula- maya koyar. Cumhurbaşkanı da hükümeti programını uygulamayabilme- si için rahat bırakır ve müdahale etmez. Bununla birlikte teamüller, çok önemli anayasal yetkilerinden feragat eden cumhurbaşkanına dış politi- ka, ulusal savunma ve yargı gibi alanları kapsayan bir özerk alan da tanı- mıştır. Cumhurbaşkanının bu alanlardaki ağırlığı kohabitasyon dönemle- rinde de devam etmektedir. Hatta başbakanlar, bu alanlardaki bakanları seçerken cumhurbaşkanının hassasiyetlerini gözetmektedirler. Kohabitasyon dönemlerinin göreceli olarak daha az siyasi krizlerle atlatılabilmesinin bir diğer sebebi olarak da kamuoyunun baskısından bahsedilebilir. Yeni seçilmiş parlamento çoğunluğuna dayanan hükümet, halk nezdinde daha taze bir meşruiyete ve desteğe sahiptir. Bu hükümet lehine bir moral gücü sağlamaktadır. Dolayısıyla cumhurbaşkanı ile hükümet arasında ortaya çıkan uyuşmazlıklarda kamuoyu baskısı çoğunlukla hükümet lehinedir. Atay’a göre; cumhurbaşkanına Anayasa tarafından tanınan müdahale yetkileri ancak vatandaşların büyük çoğunluğu tarafından benimsenecek şekilde kullanılabilir. Dolayısıyla bu yetkiler ne parlamentonun ne de hükümetin işlemlerini felce uğratması için cumhurbaşkanına imkân tanımaktadır. Örneğin cumhurbaşkanının 134 Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyete Doğru,” s. 140-141. François Mitterrand Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 82 83 bütün vali, büyükelçi, müsteşarların atanmasını veya görevden alınmasını reddetmesi mümkün değildir. Çünkü Fransızlar, Anayasa’nın 21’inci maddesinin öngördüğü düzenlemenin hükümete tanıdığı yetkinin kullanılmasının engellenmesini kabul etmez. 135 Kohabitasyon dönemlerinin bir siyasal krize yol açmamasının bir başka sebebinin de aslında parti sistemi olduğunu öne süren akademisyenler bulunmaktadır. Buna göre, parti sistemi yarı-başkanlık sistemi doğrultusunda değişim geçirerek rejime uyum sağlamış ve Dördüncü Cumhuriyet’te rastlanmayan parti içinde dayanışmaya, parti dışında uzlaşmaya dayalı siyasi kültür ve disiplinli bir parlamentoyu ortaya çıkarmıştır. 136 Kohabitasyon tecrübesinin anayasal sisteme etkisi, farklı siyasi eğilimlerden gelen yürütme içindeki iki kanadın uyumlu çalışabilmesi sonucundan ibaret değildir. Farklı partilerden hükümetlerin kendi programlarını uygulamalarına izin vermek zorunda kalan cumhurbaşkanları bunu daha sonra artık kendi partilerinden gelen hükümetler için de yapmak zorunda kalmışlardır. Dolayısıyla kohabitasyon dönemlerinden sonra, hükümetler cumhurbaşkanlarıyla aynı partiden olsalar bile artık eskisi kadar güçsüz ve etkisiz siyasal figürler olmamışlardır. 137 Bu tarihten sonraki uygulama göstermiştir ki Fransa’daki iki başlı yürütme yapısı, farklı siyasi eğilimleri krize değil işbirliğine zorlamaktadır. Birbirlerini imha etme yetkisine ya da görmezden gelme lüksüne sahip olmayan siyasi aktörler mecburen uzlaşmak ve birlikte çalışmak zorunda kalmaktadırlar. Özellikle, olgun devlet adamı kimliğiyle hareket edip hükümetle çatışmaktan kaçınan ve icraattan uzak duran cumhurbaşkanları için bu kohabitasyon tecrübeleri aslında ilginç bir sonuç da doğurmuştur. Kohabitasyon tecrübesi yaşayan her iki Fransa Cumhurbaşkanının da, halk nezdindeki itibarı artmış ve bir sonraki seçimlerini daha rahat kazanmışlardır. 138 135 Atay, “Yarı-Başkanlık Rejimi ve Özellikle Fransa Örneği,” s. 141-167. 136 Vergin, “Cumhuriyetin Yönetebilirliği İçin İktidar Yapısında Değişim: Yarı-Başkanlık Sistemleri”, s.13. 137 Roskin, Çağdaş Devlet Sistemleri, s. 126-127. 138 Bahadır Kaleağası, “Siyasal Rejimin Koordinatları”, http://kaleagasi.net/wp-content/uploa- ds/2011/03/B.Kaleagasi-GORUS-Baskanlik-Rejimi-vs.-VI.2011.pdf, Erişim: 24.01.2014, s. 74. Fransa TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 82 83 Fransa’da 1986-2002 yılları arasındaki 16 yılın dokuz yılında kohabitasyon hükümetleri ülkeyi yönetmiştir. Her ne kadar siyasi teamüllerle birçok sorun çözülmüşse de, uzun vadede krizler üretebilecek bu durumun sıklıkla yaşanmaması amacıyla, 2000 yılında yapılan bir anayasa değişikliği ile cumhurbaşkanının görev süresi yedi yıldan beş yıla indirilmiştir. Bu şekilde cumhurbaşkanının görev süresi, meclisle eşitlenerek, cumhurbaşkanının görev döneminde kendisi ile benzer siyasal eğilime sahip bir meclis çoğunluğu ile çalışma ihtimali yükseltilmiştir. Ayrıca yine aynı yıl yapılan düzenlemelerle, Millet Meclisi seçimlerinin, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin hemen ardından yapılması kuralı getirilmiştir. Böylece yürütmede ortaya çıkabilecek iki başlılık ihtimali azaltılmak istenmiştir. 5.3. Parlamento-Hükümet Duverger; 1958 Anayasası’nın cumhurbaşkanına 14, parlamentoya 9 ve hükümete ise 4 madde ayırdığını, parlamento ile hükümet ilişkilerinin ise 17 maddede düzenlendiğini, Anayasa’nın bu yapısında hükümetin bağımsız bir organ olmadığını ve parlamento ile cumhurbaşkanı arasında bir aracı işlevi üstlendiğini belirtmiştir. 139 Dolayısıyla, hükümet ile parlamento arasındaki ilişki, cumhurbaşkanı ile parlamento arasındaki ilişkiden daha yoğundur. Öncelikle belirtmekte fayda bulunmaktadır ki, Fransa’da anayasal yapı, hem parlamenter rejimin hem de başkanlık sisteminin birtakım özelliklerini taşımaktadır. Sistemin tasarımındaki melezlik hemen her aşamada kendini göstermektedir. Bu, parlamento-hükümet ilişkilerinde de böyledir. Parlamento üyeliği ile hükümet üyeliği bağdaşmaz. Bakan olan bir milletvekili ya da senatörün parlamento üyeliği düşer, yerine yedek üye göreve getirilir. Bu haliyle hükümet yapısı, parlamenter sistemlerden oldukça uzaklaşmakta başkanlık sistemine yaklaşmaktadır. Öte yandan, hükümet siyasi meşruiyetini cumhurbaşkanına değil, parlamento çoğunluğuna borçludur. Anayasa’nın 39’uncu maddesine göre, cumhurbaşkanı kanun teklifinde bulunamaz. Bu yönüyle rejim başkanlık sistemine yaklaşmaktadır. Öte yandan, başbakan yasa teklifinde bulunabilir. Daha da önemlisi, 139 Maurice Duverger, Siyasi Partiler (Ankara: Bilgi Yayınevi, 1993), s.534. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|