Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından

Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
112
113
Sejm  için  seçme  yaşının  18,  seçilme  yaşının  21  olduğu  Polonya’da 
seçimlere katılım zorunlu değildir; seçime ilişkin kurallar ve yöntemler 
ile seçim kampanyalarının finansmanı gibi ayrıntılı hususlar ilgili seçim 
mevzuatında düzenlenmiştir (Any. m. 62, 99).
1997 Anayasasında nispi seçim sistemi aynen korunmaktadır (m. 96). 
Verilen oyların sandalyelere dağıtımında nispi seçim sisteminin bir türü 
olan uyarlanmış Saint-Lague metodu kullanılmakta olup, her bir parti için 
%5 olan seçim barajı, parti ittifakları için %8 olarak belirlenmiştir. Baraj, 
ulusal  azınlıklar  için  uygulanmamakta;  bu  doğrultuda  Alman  azınlığı
28
 
Sejm’de temsil imkanı bulmaktadır.
29
Seçimlerin yönetimi ve denetimi ile ilgili olarak üç basamaklı bir yapı 
bulunmaktadır: En üstte denetleyici ve idari otorite olarak Ulusal Seçim 
Dairesi bulunmakta, altında bölge düzeyinde seçimlerden sorumlu bölge 
ofisleri  ve  en  alt  düzeyde  de  yerel  seçim  ofisleri  bulunmaktadır.  Sejm 
seçim sonuçları Ulusal Seçim Dairesi tarafından açıklanmakta ve Resmi 
Gazetede yayımlanmaktadır. Seçimlerin geçerliliği ve seçime dair ihtilaflar 
dolayısıyla yetkili merci Yargıtaydır (The Supreme Court).
30
 
Sejm’in Görev ve Yetkileri
Sejm’in  temel  görevi,  kendi  görev  alanını  düzenleyen  Anayasa  ve 
içtüzük doğrultusunda kanun yapmaktır.
31
 Kanun yapımı, vatandaşların 
hak  ve  özgürlükleri,  devletin  önemli  kurumlarının  teşkilatları  ve 
faaliyetleri, devlet bütçesi ve ceza hukukuna dair düzenlemeler gibi geniş 
bir yelpazeyi içermektedir. 
28
  Ulusal ve etnik azınlıkların belli hakları Anayasa’nın 35. maddesi ile garanti altına alınmış 
olup, ayrıca 2005 yılında kabul edilen Bölgesel Dil, Ulusal ve Etnik Azınlıklar Kanunu özellikle 
dil ve kültürel alanda ilgili azınlıkların haklarının korunması anlamında önem taşımaktadır. 
İlgili Kanun içerisinde Beyaz Ruslar, Çekler, Litvanyalılar, Almanlar, Ermeniler, Ruslar, Slovak-
lar, Ukraynalılar ve Yahudiler ulusal azınlık olarak öngörülmüştür. (“The Regional Language, 
National and Ethnic Minorities Act”, Amerikan İngilizcesi Vakfı İnternet Sitesi, http://www.
usefoundation.org/view/479, Erişim: 15.08.2014; “Deutsche Minderheit”, Almanya Varşova 
Büyükelçiliği  İnternet  Sitesi,  (Şubat  2014),  http://www.polen.diplo.de/Vertretung/polen/
de/11-kultur-dt-minderheit/07-dt-minderheit/0-dt-minderheit.html, Erişim: 15.08.2014.
29
  Werner T. Bauer, “Wahlsysteme in den Mitgliedstaaten der Europäischen Union”; Avusturya Siyasi 
Danışma ve Gelişim Düşünce Kuruluşu İnternet Sitesi, (Temmuz 2013), http://www.politikbera-
tung.or.at/uploads/media/Wahlsysteme-in-den-Mitgliedstaaten-der-europaeischen-Union_03.pdf, 
Erişim: 07.06.2013, s 50; “Sejm: Electoral System”, Parlamentolar Arası Birlik (IPU) İnternet Sitesi, 
http://www.ipu.org/parline-e/reports/2255_B.htm, Erişim: 07.06.2013.
30
  “Deputies”, Sejm İnternet Sitesi, http://opis.sejm.gov.pl/en/posel.php, Erişim: 08.06.2013.
31
  Sejm’in 1989-2012 yılları arasındaki yasama faaliyetlerine dair bilgiler için bkz. EK 1.

---

Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 
114
115
Sejm’in ikinci önemli faaliyeti olarak denetim karşımıza çıkmaktadır. 
Denetim araçlarının başında sözlü ve yazılı sorular ile 15 milletvekilinin 
güncel  sorunlar  ile  ilgili  olarak  Sejm  oturumunda  bakanlar  kurulu 
üyelerine  yönelttikleri  sorular  gelmektedir  (Any.  m.  115).  Bunlardan 
başka,  komisyonları  bir  nebze  güçlü  kılan  yetkilerden  birisi  olarak 
“Desiderata”  adlı  uygulama  gösterilebilir.  Belli  durumlar  halinde  istek/
talep anlamına gelen bu yetki ile komisyonlar, bakanlar kurulundan ya 
da bir bakandan, Yüksek Denetleme Kurulu başkanından ve Ulusal Banka 
başkanından isteklerde bulunabilir. Bilgi talep edilen kişi ya da kurumun 
hukuki  yükümlülüğü  olmamakla  beraber,  30  gün  içerisinde  görüş 
bildirilmelidir.
32
 
Yukarıda bahsedilen denetim araçları doğrultusunda alınan kararlar 
yasal olarak bağlayıcı olmamakla birlikte, ileride bir bakanın güvensizlik 
oyu  ile  düşürülmesine  sebebiyet  verebilmektedir.  Bakanların,  en  az  69 
Sejm üyesinin vereceği önerge ve üye tamsayısının çoğunluğunun kararı ile 
görevden azledilebilmesi süreci (Any. m. 159) sık sık işletilmesine karşın 
şimdiye  kadar  hiçbir  bakan  bu  doğrultuda  düşürülememiştir.  Ayrıca, 
güçlü denetim mekanizmalarından birisi olarak soruşturma komisyonları 
gösterilebilir (Any. m. 111). Yıl sonu bütçe görüşmeleri sonucu bütçeye 
onay verip vermemek de önemli denetim araçlarından birisidir.
33
Sejm’in  üçüncü  önemli  faaliyeti,  çeşitli  kamu  kurumlarına  yaptığı 
atamalardır
. Bunlar arasında bazıları şu şekildedir: Sejm, Senatonun onayı 
ile  Yüksek  Denetleme  Kurulu  başkanını  (Any.  m.  205),  Vatandaş  Hakları 
komiserini (Any. m. 209), Kişisel Verilerin Korunması genel müfettişini ve 
Ulusal Radyo-Televizyon Yayın Kurulunun beş üyesini (Any. m. 214) atar.
34
 
Sejm; cumhurbaşkanının teklifi ile Polonya Ulusal Bankası başkanını (Any. 
m. 227/3); Para Politikası Konseyi üyelerinin bir kısmını (Any. m. 227/5);
35
 
dokuz  yıl  görev  süreleri  olan  Anayasa  Mahkemesi  (The  Constitutional 
Tribunal
) üyelerinin tamamını -15 üye- (Any. m. 194) ve Yüce Divan (The 
Tribunal of State
) başkanı hariç üyelerini mevcut yasama dönemi için (Any. 
32
  “Functions of the Sejm”, Sejm İnternet Sitesi, http://opis.sejm.gov.pl/en/funkcjesejmu.php, Erişim: 
08.06.2013.
33
  “Functions of the Sejm”; Klaus Ziemer, “Das Zweikammer-Parlament: Sejm und Senat”, Almanya Siya-
si Eğitim Federal Merkezi İnternet Sitesi, (13.07.2009), http://www.bpb.de/internationales/euro-
pa/polen/40676/parlament, Erişim: 06.06.2013.
34
  Kurulun diğer üyelerini Senato ve cumhurbaşkanı atar (Any. m. 214).
35
  Polonya Ulusal Bankası başkanının başkanlık ettiği Konseyin diğer üyelerini Senato ve cumhurbaş-
kanı atar (Any. m. 227/5).

---