Polonya
TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı
136
137
önemli adımlar olarak bu dönemde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca
1989 seçimleri öncesi Seçim Kanunu’nun değiştirilmesi, 1946’da
kaldırılan Senatonun ikinci meclis olarak yeniden ihdası, sendika
çoğulculuğunun getirilmesi, liberalleştirilen dernekler hukuku, 1989
yılı sonlarında anayasadan tek partinin (PZPR) önderlik pozisyonunun
kaldırılması ve Anayasa’da “
Polonya Halk Cumhuriyeti”nden “
Polonya
Cumhuriyeti
”ne dönüşümün gerçekleştirilmesi diğer önemli gelişmelerdir.
Demokratikleşme sürecinin ilk basamağını oluşturan bu dönem, doktrinde
yarı-başkanlık sisteminin bir alt türü olarak bilinen
başkanlı-parlamenter
sistem
olarak nitelendirilmektedir.
84
İlk cumhurbaşkanı, yuvarlak masa uzlaşması doğrultusunda Sejm
ve yeni kurulan Senato tarafından onaylanarak görev başına gelen eski
Komünist Parti şefi Wojciech Jaruzelski’dir. Yuvarlak masa görüşmeleri
sonrası Ulusal Meclis tarafından cumhurbaşkanı seçilen Jaruzelski,
sistem dönüşümünü olabildiğince sorunsuz şekilde gerçekleştirebilmek
için partiler üstü konumunun ve tüm Polonya’nın cumhurbaşkanı olmak
istediğinin altını çizmiştir. Jaruzelski, yetkilerini sonuna kadar kullanmak
yerine inisiyatifi daha çok Parlamento ve hükümete bırakmıştır. Jaruzelski,
anayasa ile kendisine tanınan veto hakkını sadece bir kez yabancılara
arazi satışını düzenleyen Kanunda kullanmış ve daha sonra söz konusu
Kanun yeniden düzenlenmiştir.
85
İç siyasetteki tartışmalardan uzak duran Jaruzelski 1990’da
görevinden ayrılmış ve Polonya’da cumhurbaşkanı halk tarafından
seçilmeye başlanmıştır.
86
Üstteki bölümlerde bahsettiğimiz üzere klasik
parlamenter sistemlerdeki cumhurbaşkanının yetkilerine nazaran daha
geniş yetkilerle donatılmış makamın halk tarafından belirlenmesi ile
hükümet sistemi olarak yarı-başkanlık sistemi yerleşmiştir.
Jaruzelski’nin parlamento tarafından seçilerek iş başına gelmesine
karşın, 1990 yılında yapılan anayasal değişiklikle cumhurbaşkanının halk
tarafından seçilmesi öngörülmüştür. Böylece cumhurbaşkanlığı makamı,
84
Ziemer, “Das Verfassungssystem”; Julian Pfäfflin, “Das Präsidentenamt im Polnischen Regierungs-
system,” GESW “aktuelle ostinformationen”, Sayı 1 (2005), s. 42-45; Dieter Bingen, “Vorreiter des
Umbruchs im Ostblock”, Almanya Siyasi Eğitim Federal Merkezi İnternet Sitesi, (11.08.2009), http://
www.bpb.de/internationales/europa/polen/40660/vorreiter-des-umbruchs-im-ostblock?p=all,
Erişim: 06.06.2013.
85
Ziemer,
Das politische System Polens, s. 110-111.
86
Ziemer,
Das politische System Polens, s. 122; Garlicki, “The Presidency in the New Polish Constituti-
on”.