Arı-başkanlık sistemi, gerek terminoloji gerekse ülkelerin sınıflandırılması bakımından
Yüklə 0,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 138 139 görev süresi altı yıldan beş yıla düşmesine rağmen daha da güçlenmiştir. Bu doğrultuda 1990 yılında yapılan seçimleri Dayanışma Hareketi’nin öncü ismi Lech Walesa kazanmıştır. Sejm, yuvarlak masa uzlaşması neticesinde, %65’inin Polonya Birleşik İşçi Partisi ile eski koalisyon ortakları Köylü Partisi ve Demokrat Parti üyelerine tahsis edileceği ve geriye kalan %35’inde muhalefet adaylarının yer alacağı bir şekilde düzenlenmiştir. Sejm’in bu şekilde, kısmen özgür seçimlerle oluşumunun aksine tekrardan kurulan Senato için seçimler tamamen özgür olarak gerçekleştirilmiştir. 1989 yılı genel seçimlerinde Dayanışma Hareketi, Sejm’de 161 sandalye ve 100 üyeli Senatoda 99 sandalye alarak parlamentoda güçlü bir konuma gelmiştir. 87 Eski rejim üyelerinin Sejm’de çoğunluğu oluşturmasına karşın hükümeti kuramaması üzerine Dayanışma Hareketi lideri Lech Walesa’nın önerisi doğrultusunda, Cumhurbaşkanı Jaruzelski’nin de kabulü ile Dayanışma Hareketi, Birleşik Köylü Partisi ve Demokrat Parti koalisyonu Sejm’den güvenoyu almıştır. Böylece 45 yıllık komünist rejimin hâkimiyeti son bulmuştur. 88 Yuvarlak masa görüşmelerinde siyasi kurumların görevlerinin kesin çizgilerle belirlenmemiş olması siyasi krizlere yol açmıştır. 1991 seçimleri sonrası özellikle 1992’de Jan Olszewski Hükümeti döneminde yaşanan siyasi krizler parlamentonun feshi ile sonuçlanmıştır. Bu nedenle en azından kısmen istikrarlı bir siyasi sistem oluşturmak amacıyla 17 Ekim 1992’de temelde Polonya’nın yasama ve yürütme organları ile yerel idareler üzerinde kanuni değişikler yapan geçiş anayasası (Küçük Anayasa) düzenlenmiştir. 89 1919 (1921 Anayasası öncesi) ve 1947’de (1952 Anayasası öncesi) olduğu gibi 1992 yılında da bir “Küçük Anayasa” kararlaştırılarak özellikle cumhurbaşkanının, parlamentonun ve hükümetin yetkileri daha belirgin hale getirilmiştir. Dış politikada cumhurbaşkanı, başbakan ve dışişleri bakanının işbirliğine vurgu yapılmış ve cumhurbaşkanının, hükümetin görevden alınması için doğrudan Sejm’e başvuru hakkı kaldırılmıştır. Hükümetin kurulma aşamasında başbakanın, cumhurbaşkanına, tüm kabine üyeleri için 87 Zbigniew Wilkiewicz, “Polen-zehn Jahre nach der Wende,” GESW “aktuelle ostinformationen”, Sayı 1 (2000), s. 22. 88 Gönenç, Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries, s. 129. 89 Bu düzenleme ile 1952 Anayasası ciddi şekilde değiştirilmiş olmasına karşın geçici hükümlerinde, 1952 Anayasasının yürürlükte kalan bölümleri de sayılmaktadır. Polonya TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı 138 139 değil, sadece içişleri, dışişleri ve savunma bakanları ile ilgili danışması öngörülmüştür. Artık cumhurbaşkanı, egemenliğin korunması, güvenlik ve uluslararası ortaklıklar alanında cumhurbaşkanının görevlerini yerine getiremeyecek şekilde kanuni düzenlemeler yapması durumunda veya ulusal plan geçirilemediği takdirde Sejm’i feshedememektedir. Ama tüm bu düzenlemeler hükümetin pozisyonunda istenen güçlenmeyi sağlamamıştır. 90 Doğu Bloku’nun ayrışmasından sonra anayasal dönüşümün ikinci basamağı olan bu dönemde cumhurbaşkanının, başbakanı ve bakanları atamasında benzer yetkilere sahip olduğu görülmektedir. Başbakanı atamada cumhurbaşkanı ve Sejm arası bir denge aranmakla birlikte son karar makamı daha önceki düzenlemede olduğu gibi cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı tarafından önerilen başbakanı Sejm’in salt çoğunlukla reddetmesi durumunda Sejm, kendi adayını sunmak zorundadır. Sejm kendi adayını sunamadığı takdirde cumhurbaşkanı tekrar kendi adayını ve adayın oluşturduğu bakanlar kurulunu Sejm’e sunar. Bu sefer Sejm’de güvenoyu için basit çoğunluk yeterlidir. Yine güvenoyu sağlanamazsa Sejm kendi başbakan adayını çıkarır. Bu durumda hükümetin kurulabilmesi için basit çoğunluk yeterlidir. Sejm bu sefer de onay vermezse cumhurbaşkanı derhal Sejm’i feshedebilir ya da Sejm’in güvenoyunu gerektirmeyen bir başbakanı göreve atar. Altı ay içerisinde hükümet güvenoyu alamazsa artık cumhurbaşkanının Sejm’i feshetmekten başka seçeneği kalmamaktadır. 91 Sejm’in, hükümeti görevden almak için ise iki seçeneği bulunmaktadır: Güvensizlik oyu ve kurucu güvensizlik oyu. Hükümet görevde iken her zaman gerçekleştirilebilecek güvensizlik oylaması sonrasında cumhurbaşkanı ya hükümetin istifasını kabul eder ve hükümetin kurulması süreci baştan başlar ya da Sejm’i fesheder. Kurucu güvensizlik oylamasında ise Sejm, hükümeti düşürürken aynı zamanda yeni başbakan adayını da sunmaktadır. Eskiden olduğu gibi cumhurbaşkanı, devletin en yüksek temsilcisi olarak anayasanın, devletin egemenliğinin ve güvenliğinin koruyucusudur. Cumhurbaşkanının veto hakkı aynen korunmaktadır. Cumhurbaşkanının üst düzey yetkilileri atamasının kapsamı daraltılmıştır. Artık hükümet, önem verdiği kanunları ivedi kabul ederek kanun yapım sürecini kısaltabilmektedir. 92 90 Ziemer, “Das Verfassungssystem”. 91 “Kleine Verfassung”, Dünya Anayasaları (Almanca) İnternet Sitesi, http://www.verfassungen.eu/pl/ verf92-i.htm, Erişim: 15.08.2014. 92 McMenamin, “Semi-Presidentialism and Democratisation in Poland”, s. 6-7. Yüklə 0,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|