gözəl olan üçün deyil, faydalı olan üçün yaşayırlar, ona görə
ki, onlar eqoistdirlər, beb ki, faydalı olan insanın özü üçün
nemətdir, gözəl olan isə heç kəsdən asılı olmayan bir nemət-
dir.35 Onlar utancaq olmaqdan daha çox həyasızdırlar, ona
görə ki, gözəl və faydalı olana eyni cür yanaşmırlar, onlar
reputasiyanı yaradan şeylərə məhəl qoymurlar. Onlar təcrü-
bəli olduqlanna görə ümidlərə qapılmırlar, çünki gündəlik
ümidlər əsasən əhəmiyyətsizdir və çox vaxt puça çıxır; onlar
həm də qorxaq olduqlarına görə belədirlər. Onlar daha çox
ümid ilə deyil, xatirələrlə yaşayırlar. Çünki onlar üçün həya-
tın qalan hissəsi qısadır, yaşadıqları hissə isə uzundur, ümid
gələcəyə, xatirələr isə keçmişə aiddir. Onların çox danışmaq-
larınm səbəbi də bundadır: onlar daim olub-keçənlər haq-
qında damşırlar, ona görə ki, xatirələrə dalarkən həzz hiss
edirlər. Onların qəzəbi alovludur, amma gücsüzdür, onlarda
ehtiraslann bəziləri yoxa çıxıb, başqaları isə öz gücünü itirib,
buna görə də onlar arzulanmağa və öz arzulanna uyğun hə-
rəkət etməyə meylli deyil, onlar ancaq mənfəətə uyğun hərə-
kət edirlər. Buna görə də, bu yaşda insanlar sakit görünürlər,
çünki, onların ehtirasları zəifləyib və mənfəətə tabe olub.
Onlar öz həyatlarmda qəlblərinin deyil, daha çox mənfəətin
hesabını rəhbər tuturlar, çünki, haqq-hesab faydalı olanı,
qəlb isə məziyyəti nəzərdə tutur. Onlar təkəbbürbri deyil,
acıqları hesabma ədalətsiz hərəkət edirbr. Qocalara da əzab
çəkmək xas olan şeydir, amma bu gənclərin çəkdiyi əzabm
səbəbinə görə deyil: gənclərdə bu insanpərvərliyə görədir,
qocalarda isə gücsüzlükdən, çünki, onlar bütün bədbəxtliklə-
rə özlərinə yaxın olan bir şey kimi baxırlar, bu isə dediyimiz
kimi, insanm əzab çəkməyini mümkün edir. Buna görə də
onlar deyingən olur, пэ zirəklik, пэ də güləyənlik etmirbr,
ona görə ki, deyingənlik gübyənliyə əksdir.
Gənclərin və qocaların xasiyyətbri belədir, hamı Öz
xasiyyətinə uyğun nitqbrə və özbri kimi yaxşı münasibət
bəslədiyinə görə, burada deyibnbrdən aydmdır ki, natiqbr
122
həm özbrinin, həm də nitqbrinin belə görünməsi üçün öz
nitqlərində nə etməlidirbr.
14. Yetkin yaşa uyğun xarakter cizgilari
Yetkin yaşlı adamlara gəldikdə isə, aydmdır ki, onlar
öz xasiyyətlərinə görə göstərilmiş iki yaş arasında olacaq və
пэ onun, nə də digərinin ifratçılığa malik olmayacaq, nə də
həddindən çox cəsurluq göstərməyəcəkbr (çünki, beb key-
fiyyət ötkəmlikdir), пэ də artıq dərəcədə qorxaqhq etməy-
əcəkbr, amma həm buna, həm də ona lazımi olduğu qədər
diqqət verəcək və hamıya пэ etibar, пэ də etibarsızhq gö-
stərmədən, ancaq həqiqətə daha çox uyğun fıkirbşərək, пэ
sırf gözəl olan üçün, пэ də sırf faydalı olan üçün deyil, həm
onun, həm də digəri üçün birlikdə yaşayaraq, пэ xəsisliyə, nə
də israfçılığa meyl etmədən lazım olan ölçünü rəhbər tu-
tacaq. Onlar həm qəzəbə, həm də arzulara eyni qaydada
münasibət göstərirbr. Onlar cəsarətbrini ağılla, ağıllarını isə
cəsarət ib birbşdirirlər. Gənclərdə və qocalarda bu key-
fıyyətbr ayrılmış şəkildə olur, çünki, gəncbr mərd və özba-
şma, qocalar isə ağıllı və qorxaq olurlar. Ümumiyyətb de-
sək, yetkin yaşda olanlar gənclərdə və qocalarda ayrı-
ayrılıqda olan bütün faydalı keyfiyyətbrə sahibdirbr, gənc-
brin və qocaların həddindən çox və ya az dərəcədə sahib
olduqları keyfiyyətlərə gəldikdə isə onlar beb keyfiyyətbrə
uyğun və orta dərəcədə sahibdirbr. Bədən öz çiçəkbnən
vaxtma otuz ib otuz beş yaş arasında, qəlb isə qırx doqquz
yaşında çatır.36
15. Nəcib mənşədən olan insanlar a xas xarakter cizgi-
ləri
Gənclik, qocalıq və yetkinlik haqqmda, bu yaşlardan
hər birinin hansı xarakterə malik olması barəsində bunlari
demək olar. Indi isə taledən (tyches) asılı olan nemətbr
123
haqqmda damşaq, belə ki, onlarm nəticəsində məlum xarak-
ter yaranır.
Mənşənin (eygeneia) nəcibliyi xarakterə elə təsir edir
ki, nəticədə bu adam çox şöhrətpərəst olur: пэуэ isə sahib
olan bütün insanlar özlərinin bu malını qənaətlə yığırlar,
mənşənin nəcibliyi isə əcdadlann şan-şərəfli vəziyyətidir.
Nəcib mənşəli insanlar hətta onların əcdadları kimi adamla
ra da həqarətlə baxırlar, ona görə ki, əcdadların əməlləri çox
uzaqda qaldığı üçün, daha şərəfli görünür və həmin əməlləri
yaxında etmişlərin yanında lovğalanmaq üçün daha çox əsas
verir. “Nəcib mənşə” adı nəslin adh-sanh olmasm, “xarakte-
гэ görə nəciblik” adı isə təbiətlə müqayisədə cırlaşmanm
getmədiyini göstərir, bu da əsasən nəcib mənşəli insanlarda
baş vermir, belə ki, adətən onlar özlüyündə xüsusi bir şeyi
təmsil etmirlər (eyteleis).
Görkəmli kişilərin nəslində bir növ torpağm yaratdığı
əsərlərdə olduğu kimi bəzən məhsul olur və əgər nəsil yaxşı-
dırsa, ondan bir müddət görkəmli kişilər çıxır, amma sonra
onlar yoxa çıxır, gözəl, istedadlı nəsillər cırlaşaraq dəlisov
xarakterlərlə nəticələnir, məsələn: Alkiviad və Böyük Dioni-
sinin nəsli kimi; Kimonun, Periklin və Sokratm37 sanballı
nəslinin xələflərində isə cırlaşmaq nəticəsində səfehlik və
keylik əmələ gəlib.
16. Variı adamlara xas olan xarakter cizgiləri.
Var-dövlət ilə bağlı xarakter gəldikdə isə onu hamı
asanhqla görə bilər: varlı adamlar təkəbbürlü və lovğa ola
raq тйэууэп mənada vardan asılı olurlar. Onlar özlərini elə
tuturlar ki, elə bil bütün nemətlərə sahibdirbr; var-dövlət
bütün qalan nemətbrin dəyərləndirilməsi üçün bir növ mey-
ardır, buna görə də, elə görünür ki, nemətlərin hamısı pul ilə
alma bibr. Onlar dəbdəbəyə və özlərini tərifbməyə meylli-
dirbr, özü də dəbdəbənin özünə görə dəbdəbəyə və öz rifahı-
m hamıya nümayiş etdirmək xatirinə meyllidirbr; onlar öz-
124
lərini öyən və pis tərbiyə görmüş olurlar, çünki, bütün adam
lar adətən nəyi sevdikbri və пэуэ təəccüb etdikbri haqqmda
daim danışırlar və buna görə də onlar, yəni varlı adamlar
fikirbşirbr ki, harm onlarm qayğılarma bənzər qayğı çəkir.
Bununla beb, onlar bu cür fikirbşməkdə haqlıdırlar, çünki,
sərvəti olan adamlara ehtiyaci olan adamlar çoxdur. Simo-
nidə “varli olmaq yaxşıdır, ya müdrik?” sualmi verən Giye-
ronun arvadma müraciətdə deyilmiş kəlam buradan yara-
mb.38 Simonid deyir: “Varli olmaq yaxşıdır, ona görə ki,
müdriklərin daim varhlarm qapısı ağzmda durduqlarını
görürük”. Varlılar həm də onunla fərqlənirlər ki, özbriııi
hökmranlıq etməyə layiq görürbr, çünki, onlann fikrincə,
insanlan hakimiyyətə layiq edən şeyə malikdirlər. Ümu-
miyyətb, var-dövbtin verdiyi xarakter düşüncəsiz və xoş-
bəxt adamın xarakteridir. Təzəcə varlanmış adamlarm xa-
rakteri çoxdan varlanmış adamlarm xarakterindən məhz
onunla fərqbnir ki, təzəcə varlanmış adamlar böyük və pis
dərəcəli nöqsanlara sahibdirbr, çünki, təzəcə varlanmış ol
maq bir növ tərbiyəsiz varli adam deməkdir. Onların torət-
dikbri ədabtsiz hərəkətbr kindən deyil, təkəbbür və öz nəf-
sinə yiyə dura bilməməkdəndir (məsəbn, adam döymək və
zinakarhq).
17. Qüdrətli (hakimiyyətdə olan), xoşbəxt (bəxti
gətirən) adamlara xas xarakter cizgiləri
Eyni surətdə aydmdır ki, hakimiyyətb əlaqədar xarak-
terin bütün əsas cizgibrini demək olar, ona görə ki, haki-
miyyət var-dövbtin sahib olduğu eyni cizgilərə, hətta daha
yaxşılarına sahibdir. Hakimiyyətə sahib olan adamlar öz
xarakterlərinə görə varlı adamlardan mərd və şöhrətpərəst-
dirbr, ona görə ki, onlar hakimiyyətdə olmalarmm nəticə-
sində yerinə yetirilməsi mümkün olan işbrə can atırlar. On
lar daha qayğıkeşdirbr, çünki hakimiyyətə aid olan hər şeyə
nəzarət edərək çox çalışıb-çabalayırlar. Onlar özbri boyük
125
Dostları ilə paylaş: |