kiyada dünyaya gəlen»; Hekataya müraciət: «Qızılsaç Hekata,
Zevsin qızı», «Gecə, torpaqdan sonra, sulan ve okeam da giz-
lətdi».
9
51. Tarixçi Herodot (e.e.V esr) toniyada Halikamass şe-
herinde boya-başa çatmış («Tarix», c.l, I), sonradan Italiyanın
cənubuna, Furiyaya köçmüşdür.
52. Bu, Sofoklun «Meleaqr» faciəsindən bir parçadır:
Bu torpaq - Kalidondur
Pelon ölkəsinin.
«Pelon ölkəsinin» sözleri sonrakı setre aiddir. Şerin bu
cürə qurulması ele bir tesew ür yaradır ki, guya Kalidon Pelo-
ponnesde (cenubi Yunanıstanda) yerleşir; eslinde isə bu Eto-
liya (şimali-qərbi Yunamstan) torpağıdır.
53. Xiosslu Demokrit - musiqiçidir. Görünür ki, burada
söhbet e.e. V-ci esrde yaşamış difiramblar jannnda işlemiş şair
Böyük Melanippidden gedir.
Birinci setir - Hesiodun «İşler ve günlər» eserindəndir.
tknci - bu setrin işlenmesidir: «Pis meslehetin acısım daha çox
meslehetçinin özü çəkir».
54. Bu sözlərle orator tsokrat öz «Panegirik» («Tərif-
ləme») eserini başlamışdır. Sonrakı misallar da hemin nitq-
dendir.
55. İsokrat, IV, 35.
56. Yene orada, 41.
57. Yene orada, 48.
58. Yene orada, 72.
59. Yene orada, 89.
60. Yene orada, 105.
61. Yene orada, 149.
62. Yene orada, 181.
63. Yene orada, 186.
64. Pifolay V9 Likofron - Fer şeherinin tiram Aleksandrin
arvadımn qardaşlandır. E.e. 335-ci ilde onlar Feri ele keçirer-
ken, Aleksandn qetlə yetirmişdiler. Makedoniyalı Filipp onlan
buradan sıxışdınb çıxarandan sonra, ew eller düşmençilik
254
münasibetlerinde olduğu Afinaya hediyyəler gönderib, kömek
dilədilər.
65. Aristofan, namelum komediyadan bir parça.
66. «İliada», IX.
Sonrakı misallar Aristotelin özüne aiddir; bu ritorik fiqur-
lar geniş yayılmışdır.
67. Teodekt «Ritorika»mn müellifı olmuşdur, burada о,
Aristotelin ritorik senet haqqmda esas müddealan bir qeder de
inkişaf etdirdi.
68. Epixarm, 10 hisse 147.
69. «Odisseya», XIV, 214.
10
70. Bax.: «Ritorika», 1П, 4.
71. Isokrat, V, 73.
72. Bax.: qeyd 45, kitab I.
73. Leptin - Afina siyasetçisi, Demosfenin miiasiri. Xalq
meclisine teklif etmişdir ki, dövlet vergilerinden azadolmada
güzeştleri mehdudlaşdırmaq lazımdır; bu teklife qarşı e.e. 356-
cı ilde Demosfen öz «Leptine qarşı» nitqinde çıxış etmişdir.
Leptin Afina ve Spartanı Elladanın gözü adlandmr, gös-
terir ki, afinalılar gerek fivanlılar terefinden meğlubiyyete
uğradılmış spartalılara kömeklik göstersinler. Lakedemoniyalı-
lann Afmada sefirliyi haqqmda bax.: Ksenofont. Yunan tarixi.
VI, 5.
74. Keflsodot, orator (e.e. IV-cü esrin ortalan), serkerde
Xarete qarşı çıxış etmişdir; sonuncunu tamahkar adam kimi
tamyırdılar. Olinf şeherine, Makedoniyalı Filippe qarşı gönde-
rilmiş Xaret öz ordusu ile zeif müqavimet göstermiş ve şeheri
xilas ede bilmemişdi.
75. Burada Demosfen nezerde tutulur; o, vaxtile serkerde
Miltiad (e.e.V-ci esr) heç ne gözlemeden Kserkse qarşı çıxış
etdiyi kimi, Evbenin xilasma çıxış etmeye çağınrdı.
76. Parala - Suni burununda lövber salan Afina gemisi.
Sefırlikler, müqeddes ibadetler üçün istifade edilirmiş, bir de
müharibe vaxtı donanma başçısmın qaldığı yeri idi.
255
Sest - Frankiyada, Abidosla üzbəüz yerleşen Hellespont
boğazının ən dar yerinde şehər ve liman.
Pirey - Afma yaxmlığmda şehər ve liman.
Metaforanın menası ondadır ki, Sestin istehkamlannın
möhkemliyinden merkəzi Yunanıstana düşmen gemilerinin
keçib-keçmemesi asılı idi.
77. Attikamn yaxınlığında yerleşen Egina adası, güclü
donanmasına görə Afina ilə reqabet apanrdı. E.e.457-ci ile qe-
dər Afmaya vergi ödeyirdi; burada qala divarlan uçurdulmuş,
429-cu ilde şeher sakinləri başqa yerlere köçürülmüşdür.
78. Mirokl — Attıkalı orator (e.ə.IV-cü esr) Makedoniya
partiyasımn əleyhdan.
79. Anaksandrid - orta dövr komediyasının dramaturqu
(e.ə.IV-cü əsrin birinin yansı).
80. Söhbet cinayetkarlann cezalandırma alətinden gedir;
burada baş, el, ayaq üçiin xüsusi deşikler var idi.
81 .Poliyevkt - Afina oratoru ve siyasətçisi, Demosfenin
dostu, Makedoniya partiyasının eleyhdan.
Sinoplu Diogen - meşhur kinik-filosof (e.ə. V-IV-cı esr
ler), öz hazırcavabhğı ile özüne şöhret tapmışdır.
Fiditiya ve ya sissitiya - spartalılar və kritlilərde ümumi
qonaqhq, süfre.
Esion - Attika oratoru, Demofsenin müasiri.
82. LisL Korinfin mühafizesinde helak olmuş Afınahlar
şərefine qəbirüstü nitq. II, 60. Hellespontda Afina donanması-
шп mehv olması nezerde tutulur. Aristotel sehven Salamin
adını çəkir.
83. Likeleont - Afınalı orator, İsokratın şagirdi. Bize
onun yalnız bir nitqi melumdur - «Xabrinm müdafıesi nami-
nə».
Xabri - Afina serkerdesi, Egin yaxınhğmda öyüşlerdə
spartalılar üzərinde qəlebe çalnuşdır. Onu, Fivanın Orona ve-
rilmesində günahlandırsalar da, sonradan sehvini başa düşdü-
ler. Xios yaxınlığmda müttefiqlərlə birgə apanlan döyüşlərde
qehremancasına həlak olmuşdur.
256
Xabıi həykəlinde diz üstə tesvir edilib; deyirlər ki, e,
öz ordusuna düşmeni diz üstə qarşılamaq emrini vermişdir. Bu,
bir növ heykelin yalvancı ifadesine işaredir.
84. İsokrat, IV, 150.
85. Yene orada, 172.
86. Yene orada, 180.
11
87. Skoliya, yeni süfrə başmda oxunan mahıudan sözlər.
Müellif - Keoslu Simoniddir.
88. Isokrat, IV, 10.
89. Evripid. Avliddə İtlgeniya, 80.
Müasir tarcümede ise belə səlenir: «Onda yımanlar, nizö-
lerini göyde süretle silkeləyerok...»
90. «Odisseva», XI, 598.
91. «lliada»' XIII, 587, IV, 126, XI, 574, XV, 542.
92. Odissey («Odisseya», XI, 593-600), Aiddə Eolun oğ'ı
Sizifi görür; sonuncu, ceza olaraq, döne-döne, fäydasız bir ış
görür, daşı dağa yuvarladır.
93. «Iliada», XIII, 797-799.
94. Bax.: «Ritorika», III, 10
95. Arxit (e.e.V-IV-cı esrler) -• Tarent şehermden (cem. •
bi Italiya) pifaqorçu-filosof, Filolayın şagirdi, Platon an dostu.
96. Krematra - tavandan asılmış qutu, yunan teatrsvıda
aksessuar kimi (sehne dekoratiyası) istifade ediİirdi.. Eax.: me-
selən, Aristofan. Buludiar.
97. fsokrat, V, 40.
98. Bax.: qeyd 58, II-ci kitab.
99. Bax.: qeyd 105, II-ci kitab.
100. Bu hisse başqa heç bir yçrde qeydə alınmayıb.
101. Nikon - yeni komediya dövrünün dramaturqu, «K.i-
fared» komediyasmm müellifı; bu güne geiib çıxan kiçik Ьд
parçası var.
102. Sözlerin oxşarhğından istifade olunur: «thratto» -
«heyecanlandmram», «Thrattä» - «frakiyalı qadın».
103. Sözlerin oxşarlığından istifadə olımur: «pcrsai» -
«mehv etmek» ve «Perses» - «fars».
257
104. Sözlərin oxşarlığından istifadə olunur: omonimler
«axchS» - «ewəli» ve «rehberlik».
105. İsokrat, V, 61, VIII, 101.
106. Burada «anaschetos» sözü («dözümsuz») qadrn adı
«Anasxet» kimi işledilir.
107. Namelum müellifm komediyasmdan bir parça.
108. Koskun əsərinden bir parça.
109. Bax.: «Ritorika», III, 6 (eweli).
110. Bax.: ycne orada (axın).
«Truba lirasız çalınan melodiyadır». Bax - hem de Herak-
litin lira ve kamamn harmoniyası haqqmda fikirlerine.
Forminqa -simli musiqi aleti.
111. Nikerat - meşhur Afina serkerdesi Nikinin oğlu.
«İliada» və «Odisseya»mn oxunuşıında. Prati adlı rapsodla (şer
oxuyan) yanşa girmişdir. Nikerat Otuz tiran oliqarxiyası zama-
m edam edilmişdir (Ksenofont. Yunan tarixi. II, 3).
112. Namelum müellifin komediyasmdan bir parça.
113. Yeneorada.
114. Krit ve Rodos arasmda yerleşen Karpat adasma
dovşanlar gətirildi; bunlar, artaraq, kend teserrüfatma xeyli ze-
rər vurdular.
115. Bu - yunan rehberlerin sefirliyinin xeyrine deyilen
Axillin sözleridir.
116. Xeremon haqqmda bax.: qeyd 110, kitab II.
Loqoqraflar - erken yunan tarixçileri, eksəriyyəti İoniya
menşeli idiler. Onlar qedim tayfalar ve qehremanlar, şeherle-
rin salınması, onlann yaşayışı, mebedler ve qurban vermelər
haqqında revayetleri qəleme alırdılar.
Xios adasmda Likim ni - xor mahmlanm yaradan şair; bu
mahmlann bir neçə parçası bu giine gelib çıxmışdır.
117. FUemon - meşhur aktyor (e.e.IV-cü esr).
Anaksandridin komediyası haqqmda bax.: Ateneyde
(XIV, 614 s.).
118. Amplifikasfya - ritorik fiqur (metnin mürəkkebleş-
dirilmesi).
119. «İliada», II, 671-673.
258
120. Skiaqrafiya - məkan genişliyi təsəwürü yaratmaq
meqsedi daşıyan resm.
13
121. Bax.:qeyd21.
14
122. Yelenanm şerefme nitqinde İsokrat sofıstleri, onla
nn mübahise etmek (yeni evristikam) formasım pisleyir.
123. Qorgi, B, 7.
124. İsokrat, IV, 1.
125. Bax.: qeyd 83, kitab II.
126. Xeril - epik şair (e.e.V-ci esr), yunanlılarla farslann
mübarizesini vesf etmişdir. İlk defe olaraq tarixi mövzulara
miiraciet etmişdir; mifoloji süjetler hele ki enenevi poeziyanm
mezmununa aid idi.
127. Timofeyin difirambmdan bir parça; bize gelib çıx-
mayıb.
128. «tliada».
129. «Odisseya».
130. Bax.: Xeril,hisse 1.
131. Sofokl. Edin çar, 774.
132. Keos adasından Prodik (e.e. təqriben 470-ci iller) -
sofist; esasen exlaqi meseleleri tehlil edirdi. O, dilin sinoni-
miyasını öyrenirdi, yeni sözün ehemiyyetini yüksek qiymet-
lendiren sofistleden biri idi.
Burada, yalnız ödeniş haqqını hamıdan çox veren şagird-
lere öyredilen ideyalar nezerde tutulur.
133. Sofokl. Antiqona, 223.
134. Evripid. Tavridde Ifigeniya, 1162.
135. Bax.: «Ritorika», II, 1.
136. «Odisseya», VI, 327.
137. Platon. Meneksen, 235 d.
138. Qorgi, B10.
15
139. Navsikrat - orator, İsokratm şagirdi (e.e.IV-cü esr).
140. Ola bilsin ki, burada Sofokla qarşı öz oğlu tere-
finden ireli sürülən ağıldan kem olması ittihamı nezerde tutu-
259
!аг. Buna cavab olaraq, Sofokl hakimler qarşısında «Kolonda
Edip» esərini oxumuşdur.
141. Burada söhbet Evripidin afrnalı Gigidenonta qarşı
nitqiuden gedir; sonuncu onu Allahsızlıqda günahlandırdı. An-
tidosis - herfi menada «mübadile» demekdir; burada «evəz-
çıxma, təhqirin əvəzi» menasında işiədilir.
142. Dionisin şerefine yanş; burada - dramaturqların te-
atr yanşlan.
143. Sofoklun namelum «Tevkr» faciesi.
Tevkr - yunan qehrəmanı Telamon ve Gesionanın (Troya
çan Laomedontun qızı, onu Telamon Troyanı mühasireden
qurtardığına göre herbi qanimet kimi qazanmışdı) oğlu.
144. «fiiada», (X). Diomed Odissey ile birlikde troyalıla-
nn düşerqəsine keşfiyyata gedir.
16
145. Axill - Homerin «lliada» eserinin qehremanı -
enun şöhreti Afinada Otuz tiran başçısı Kritinin şöhretine qarşı
qoyulur.
146. Herodot (II. 30) - illerle qamizonda qalıb evezlen-
meyen və axırda Efıopiya terefme keçen Misir esgerlerinden
danışır.
Misir çan, onlan dile tutaraq deyende ki, arvad - uşaqlan
niye atırsımz, bele cavab aldt: yeni arvad-uşağın olması onların
özünden asıldır.
147. Odissey («Odissey», ХХП1, 310-341) qısa şekilde
çar Alkinoyun meclisinde Penelopaya öz hekayetini danışır;
«Odisseyada» bu hekayet dörd boyu ehate edir.
Ne Faill adı, ne de ki poema daha heç bir yerde qeyde
alınmamışdır.
Kiklik adını, e.e. VII-VI-cı esrlerde mifoloji mövzulara,
daireye («kikl») daxil olan Troya müharibesi haqqmda poema-
lara verilmişdi.
«Oyney» - Evripidin bızə melum clmayan faciəsi.
148. Sofokl. Antiqona.
260
149. Esxin - Sokratm şagirdi Lisaninin oğlu, bir müddet
Sirakuzlarda, tiranlar Böyük Dionisi ve Kiçik Dionisi dövründə
yaşamışdır.
Kratil - Afinalı fılosof, Hepaklitin davamçısı. Platon ona
«Kratil» dialoqunu hesr etmişdir.
150. «Odisseya», XIX, 361.
151. Karkin (dramaturq) ve onun ailesi haqqmda bax.:
qeyd 104, kitab II.
152. Hemon - Sofoklun «Antiqona» faciesinin qehrema-
m.
153. «Odisseya», IV, 204.
154. Epimenid - yanefsenevi Krit müdriki, e.e.596-ci
ilde Afinada taun epidnemiyasindan sonra temizlik işleri apar-
mışdır.
155. Isokrat, IV, 110-114.
156. Qorgi, В 17.
157. Eak - yunan qehremanı, Zevs ve Eginanın oğlu,
Telamonun atasi.
158. Bax.: «Ritorika», II, 23.
159. Bax.: yene orada, 25.
160. Bax.: qeyd 41, kitab I.
161. Evripid. Troyali qadmlar, 969.
162. tsokrat, V, 4-7, XV, 132-139,141-145.
163. Görünür ki, söhbet Likamb ve onun qizi Neobuladin
(ailesini yamblarda gülünc şekilde tesvir eden Arxiloxun keç-
miş adaxlısı) gedir.
164. Arxilox, hisse 25.
Giges - yanefsanevi, olduqca dövletli Lidiya çan. Onun haq
qmda bax.: Herodot (I, 8-15), Platon «Dövlet» (X, a 2b).
165. Sofokl. Aiitiqona, 688-696.
166. Bax.: «Ritorika», II, 21.
18
167. Lamport - orakullann (falçılann) tefsirçisi.
Demetra ilahesi şerefme Elevsin ibadetleri nezerde tutu-
lur.
168. Bax.: Platon. Sokratm apologiyasi.
261
L ilet- Sokratm ittihamçılarmdan biri.
169. «Topika», VIII, 4.
170. Pisandr - 400-ler oliqarxiya Şurasının rəhberlərin-
den bin (e.e. 41l-ci il). Sofokl Afrna qanunvericiliyinm yeni-
den baxümasına celb edilmişdir,
171. Eforlar - Spartada ali vezifeli şexsler, onlar çar ha-
kimiyyetine nezaret edirdiler.
172. Bax.: «Ritorika», I, II
173. Qorgi, B, 12.
174. Bax.: qeyd 76. kitab I.
175. «Nikomax etikası», IV, 13: «rişxendli о adamdır ki,
şərəfli emellerdən uzaqlaşır, ya da ki bunlarm ehemiyyetini
həçe endirir».
Yen© orada (IV, 14): «təlxökler-gülüşün quludur, gözel
sözə göre onlann nə özüne, ne de ki başqalanna yazığı gəl-
mir».
19
176. Bax.: «Ritorika», 1,9.
177. Bax.: «Ritorika», It, 19.
178. Bax.: Yene orada, I-II.
262
MÜND0RİCAT
Birinci kitab................. ............................................................ 3
İkinci kitab.............................................................................. 82
Üçüncü kitab......................................................................... 163
Qeydlər................................................................................. 217
263
Kağız formatı 50 x 72. Fiziki ç.v 16,5
Tiraj: 100. Sifariş № 12.
Kitab «Turan Nəşrlər evi» mətbəəsinə təqdim olunmuş
hazır diapozitivlərdən çap edilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |