diyyətlərle dolu məntiqinə yaxmlaşdmr. Aristotel toplar haq
qmda telimi esil dialektika ve ritorika adlandınr.
Üçüncü kitab
1
1.Bax.: Ritorika, 1,2.
2.Bax.: Ritorika, II, 22.
3.Qlavkonun (Homerin təfsirçisinin) adını hem Platon,
hem de Aristotel («Poetika» əserinde) çekir (25-ci fesil).
4.
Ritorikada üslub haqqmda daha etraflı bax.: «Antiçnıe
teorii əzıka i stilə». Pod red. O.Freydenberq. M.*L., 1936.
5.Xalkedonlu Frasimax, ritor ve sofıst, Platonun «Döv-
let» dialoqunun iştirakçılanndan biri.
0 , ters ve özüne güvenən adam idi, eyni zamanda onu
«aydın, ince, hazırcavab zeka»sma göre, «istediyini, ister qısa,
isterse de etraflı danışmağı bacardığxna» göre yüksek qiymet-
lendirirdiler, Frasimax ömrünü intihar etmekle bitirdi.
6.
Qorgi Siciliyanm Lemontin şeherinden meşhur ritor
(e.e,483-375-ci iller), sofıstikanm esasını yaradanlardan biri;
427-ci ilden Afmada yaşamışdır Bax.: Platonun «Qorgi» dialo-
qunu.
7. Tetrametr - dördbölgülü xorey; yamb - ikibölgülü
teqti, qısa ve uzun hecalardan ibaretdir. Facienin dialoqlan
adeten yamb vezi ile yazılırdı. Bezi, çox tesirli yerleri tetra
metr eaasında yazırdılar (meselen, Evripid, «Vakx qadınlan»
eseri).
Heksametr - altıbölgülü daktildir; burada daktil teqtileri-
ni spondey ve qxsaldılrmş son bölgüsü ile evezlenmesi imkanı
da var idi. Yunan şeri uzun ve qısa hecalann proporsional
evezlenmesi üzerinde qurulurdu; burada üç esas ritmik forma
fərqlendirilirdi: beraber (burada teqtilerin uzun hissesi qısa
hissesine beraberdir), ikiqat formalar (uzun hissesinin uzun-
luğu qısadan iki defe artıqdır), 1,5 formalar (uzun teqtiler qısa-
lardan 1,5 defe böyükdür).
8. Burada «Poetika» nezerde tutulur.
250
9. Feodor ıneşhur facie aktyonı; onun Attikada Kefıs
sahillerinde yerleşdirilmesi haqqmda Pavsani yazmışdır.
10. Aristotel, Homerin eposu ile yanaşt böyük yunan dra-
maturğu Evripidin yaradıcıhğına tez-tez müraciet edir, özü de
neinki öz nezeriyyeleri, poetika ve ritorikasmm, hem de siya-
set, etika, heyvanlar alemi haqqmda teliminə aid ideyalannm
tesdiqi üçün istifade edirdi.
11. Bax.: «Poetika», fesil 21.
12. Bax.: «Ritorika», III, 3 ve 7.
13. Aristotelin təlimine görə metafora haqqında bax.:
Taxo-Qodi A.A. Antiçnıe istoki tradiüionnoqo predstav-
leniə о metafore.// «Inozemna filoloqiə». 9, Lğviv, 1966.
14. Bax.: «Poetika», fesil 21,22.
15.Kalli - Hipponikin oğlu, dövletü, zadegan A final; >
Demetranın Elevsin rituallannm iştirakçısı, dadux, yeni meşel-
çi fexri adımn daşıyıcısı. Bax.: Ksenofont. Yunan tarixi. VI, 3,
4.
Frigiya ilahesi, AUahlann böyük anası Kibelanm kahin-
leri cuşa gelerek, öziinü kişilikden mehrum edirdiler. Bele*
likle, tfikrat, Kalliyde kişiliyin olmadığına işare vurur.
16.
Dionisi yaltaqlan - Sirakuza tiranı Böyük Dionisinin
ətrafındakı ressamlar.
17. Yunan dilinde «poridzö» - «çatdırıram», «poristds»
ise - «vergi yığan» demekdir.
18. Evripidin «Telef» adlı namelum facieden bir parça.
19. Dionisi - e.e. V esrin Attikalı orator, Afmalılara mis
pulu kesmeyi meslehet vermişdi.
Kalliopa - muza, bacılan kimi, «gözelses», Zevsin qızı,
epik poeziyanın himayeçisi.
20. Bu qeribe setirin müellifı şaire Kleobulinanm olduğu
ehtimal olunur.
Plutarx («Yeddi müdrik meclisi», X) Evmetida ve ya
Kleobulinanm adını çekir.
IX.Likimni - yunan ritoru Qorginin şagirdi (e.e. V-ci
esr).
251
22. Herakleyah Brison - sofıst və riyaziyyatçı, dairənin
kvadraturasmı tapmağa çauşırdı (Aristotel. İkinci analitika, I,
9).
23. Bu sözler, atası Aqamemnonun qisasım anası Klimet-
nestradan alaraq, onu öldürən Oresti xarakterizə edir.
24. Keosslu Simonid, bölme 19.
25. Aristofanm bu komediyası bize melum deyil.
3
26. Likofron - sofıst, Aristotel bunun admı defelerle çe-
kir (məselən, bax,: Аристотель. «Политика», III, 5,11).
27. Skiron -Meqara ve Attika arasında sərhədde seyahet-
çileri öldürən əfsanevi quldur. Afina qehrəmam Tesey terefin-
den öldürülmüşdür.
28. Difiramb - ilk ew el Dionisi allahın şerefine himn,
sonradan müeyyen yüksek mövzuya yazılmış tənteneli neğme.
29. Qorgi, A, 23. Afma çan Pandionun qızı Filomela -
bülbülə, onun bacısı Prokla ise qaranquşa dönderildi; sebeb -
müdafıe olunaraq, müeyyen şexsin qetle yetirilməsidir (Ovi-
diy. Metamorfozalar. VI, 244-674).
4
30. Androtion - Afma oratoru ve siyasi xadimi (e.e. IV
esr), Isokratm şagirdi, Demosfenin müasiri.
İdriyey - Kariya hökmdan, Hekatomnun oğlu, meşhur çar
Mavsolun qardaşı.
31. Adlan çekilen şexsler bize melum deyil.
32. Platon «Dövlet», V.
33. Platon «Dövlət», VI.
34. Fukidid, Afınalılann Periklin rehberliyi altmda Sa-
mosda mövcud aristokratiyanın yerine demokratik quruluşun
yaradılması haqqında söhbət edir.
35. Bu müqayise Periklin adına yazılır.
36. Bax.: Demosfenin nitqlerinden parçalara.
37. Demokrat - attikalı orator ve siyasi xadim, Demosfe
nin müasiri ve teəssübü (IV-cii esr).
38. Antisfen - filosof (e.e. V-IV əsrlər), kiniklər mekte-
binin banisi, Sokratın şagirdlerinden biri.
252
39. Fial - dibl geniş pialə.
Ares - Afmanın əksi olaraq nizamsız ve qəddarlıqla apa-
nlan müharibe Allahı.
5
40. Herodot Lidiya çan Krez haqqında damşır ki, o, fars-
lara herbi yürüş keçirmezden ew əl Delfadan ikimənalı xəber
almış, onu öz xeyrine yozmuş, lakin Kir terefmden darmadağın
edilmiş ve bununla öz böyük çarlığına son qoymuşdur.
41. Meşhur loniya fılosofu ve dialektiki Heraklitin əsər-
ləri (e.ə.VI esr) çoxlu metaforlar ve işarəlerlə zengin idi, buna
görə də onun özünə «qaranlıqh» deyirdiler.
6
42. Namelum dramaturğun esərinden bir ifade.
43. Evripid. «Tavridde Ifigeniya».
44. Kolofonlu Antimax - epik şair ve qrammatika bilicisi
(e.e. V-IV-cı esrler), «Fivanda» eserinin müellifı, Platonun
yaşlı müasiri ve dostu.
Tevmessa - Beotiyada (orta Yunamstan) dağ.
Bax.: Kolofonlu Antimax, hisse 2.
7
45. Klefont - Attilta oratoru ve siyasetçisi; bax.: kitab I,
qeyd 98.
46. Platonun «Fedra» eseri nezerde tutulur, Sokratin nit-
qi.
8
47. Aristotel «Poetika» eserinde ölçünü yalnız şer jannna
aid edir, baxmayaraq ki, ritmik ölçüler ve deyişmeler incese-
netin bir çox sahelerine ve ümumiyyetle tebiete xasdir. Mese-
len, Arxilox öz şeyrlerinde «insan heyatınm ritminden» yazır.
Ritm sözünün özü ewelden hereketin xüsusi formasını, axma-
smin xüsusi növünü bildirdi.
48. Peon haqqmda bax.: qeyd 7.
49. Ritmin xarakteri haqqmda bax.: yene orada.
50. Bu misralar qabaqlar Keosslu Simonide aid edilirdi,
lakin hal-hazirda bunlan Delfi himnlerinin parçası olduğu he
sab olunur. Meselen, Apollona müraciet: «Demosda ve ya Li-
253
Dostları ilə paylaş: |