28
deyil. Bunları mən kitabımda da yazmışam. O kitabım çıxanda bir
sıra Amaldaşlarım narazı qaldılar ki, özün haqqında bunları niyə
yazırsan? Mən də deyirdim ki, bu ömrü mən yaşamışam. Mən
papiros çəkirdim. Təxminən 18 ildir papiros çəkmiərm, spirtli içki
içmirəm. Əyləncəli oyunlara mənim heç vaxtm yoxdur, həvəsim
yoxdur. İndi mən qələm-dəftərdən, kitabdan ayrıla bilmirəm.
Səfərdən, görüşlərdən ayrıla bilmirəm. Bu aqibəti mənə Asif Ata
öyrətdi. Onun yolunda əldə elədim. İçimə girdim gördüm ki, içimdə
balacalıqlar var. Gördüm ki, bu içlə nə desəm boğazdan yuxarı
olacaq. Bu içlə mən vətəni sevə bilməyəcəm. Bu içlə mən xalqımı
sevə bilməyəcəm. Ən yaxşı halda görüntü yaradacam özüm
haqqında. Ona görə də Asif Atanın özüylədöyüş ideyasını özümə
bayraq elədim. Özümü tanıdım, öz içimdəki balaca duyğularla
döyüşdüm. Hələ də ayrı-ayrı qüsurlarım qarşıma çıxanda özümü
döyürəm. Ayrı-ayrı qüsurlarım ortaya çıxanda deyirəm ki, bu, mənə
xas deyil.
Asif Ata niyə özüylədöyüş ideyası yaratdı? Hər kəs başqası ilə
döyüşür. Hər kəs başqasını qaralayır. Başqasının haqqında ağzına
gələni deyir. Hər kəs başqasını söyür, başqasıyla cırmaqlaşır. Heç
kim özüylə döyüşmür. El arasında buna deyirlər, “heç kim ayranına
turş demir”. Amma Asif Atanın yolu dedi ki, birinci öz ayranına turş
deməsən, onda həqiqət sözünü dilinə ala bilməyəcəksən. Həqiqət
səviyyəsinə qalxa bilməyəcəksən. Mənəviyyat qüsuruyla, idrak
qüsuruyla, iradə qüsuruyla yaşamaq olmaz. İdrak qüsuruyla yaşayır
toplumumuz. Cəfəngiyyata tapınır. Cəfəngləşir. Cəhalətləşir. Amma
bir tərəfdən də tərəqqi adından danışır. Eləcə də mənəvi qüsurları.
Bizə, bir xalq olaraq, bir sıra mətbuat da, televiziya da hamısı
antixəlqi şeylər öyrədir. Heç birində milli-mənəvi dəyərə rast
gəlməzsiniz. Nə yaxşı ki, arada-bərədə sazdan-muğamdan verirlər.
Amma bu azdır. Xalqın balalarını korlayanlar,
tərbiyəsini korlayanlar
hamısı pul qazanır, xalqın varidatını yığır cibinə. Həm mənəviyyatını
uçurur, həm ləyaqətinə həqarət gətirir. Həm onun vətəninə həqarət
gətirir, həm də onun pulunu talayır. Və onlar olur xalqın başbiləni.
Bunlar hamısı Asif Atanın görümündə 60-cı illərdən (bu fəlakət)
qabarıb. Deyib və mübarizə aparıb. Təqiblərdən qorxmayıb. Diplom-
29
larını SSRİ-yə qaytardı. Ali Attestasiya Komissiyasına diplomlarını
qaytardı ki, sənin verdiyin filosofluq diplomları mənsəbpərəst,
əzbərçi ordu yaradır. Xalqına qarşı yaşayan mənəviyyatsız sürü
yaradır. İnsani və xəlqi ləyaqətimin qeydinə qalıb sizin diplom-
larınızı özünüzə qaytarıram. Qaytardı SSRİ Ali Attestasiya Komis-
siyasına. Amma bizimkilər rüşvət verir, pul verir diplom alır, sonra
da deyir ki, mən aliməm, mən professoram, mən akademikəm, sən
isə heç kimsən. Burdan yığışıb gedirlər Məkkəyə, orda həci olurlar,
gəlib burda pul qazanırlar, sənə də üstdən aşağı baxırlar: “Mən
həciyəm, sən heç kimsən”. Vətən dediyimiz məfhum, Millət
dediyimiz məfhum onun içindəki insanların qəlbində var ola bilər,
sevgisində böyüyə bilər. Əsilliyində böyüyə bilər, qeyri-əsilliyində
yox. Vətən dedyimiz məfhum Həmədandan başlayır düz Dəmirqa-
pıya (Dərbəndə) qədər. 1200 km bir coğrafiyanın içində, 410 min
kv.km-dən 69 min kv. km ərazimiz qalıb. Niyə qalıb? Çünki heç
kimin qəlbində vətən sevgisi bütövləşmədi. Xalqın ağzı bir yerə
gəlmədi. Hamını bir yerə bağlayan dəyər tanınmadı, sevilmədi.
Plüralizm nədir – Plüralizm xalqı dağıtmaq. Sənin öz fikrin var.
Olsun, əleyhinə deyiləm. Sənin öz fikrin osun. Amma fikrin olsun
da. Sən fikirlə məşğul olmursan axı. Sən düşüncəylə məşğul
olmursan axı.
Amma deyirsən ki, mənim də öz düşüncəm var. Hüquq
oyunu oynayırlar. Sən o haqqa yetməmisən axı. Sən tüfeyli bir ömür
yaşayırsan, özün də deyirsən ki, səninlə mənim haqqım, hüququm
eynidir. Sənin yaşamaq hüququnun əleyhinə deyiləm. Çörək
yeməlisən, paltar da geyməlisən. Onun əleyhinə deyiləm. Amma
xalqın meydanına çıxıb deməli deyilsən ki, mənim də öz sözüm var.
Xalq böyük məsələdir, ciddi məsələdir. Bununla, yəni fikirlə, çox az
adam məşğul olmalıdır. Özü də sağlam düçüncəli, sağlam idraklı
insanlar məşğul olmalıdır, yerdə qalanlar onları eşitməlidir. Biri bizi
rusun ayağına bağlayır, biri bizi farsın ayağına bağlayır. Biri bizi
ingilisin ayağına bağlayır. Vahid bir xətt yarada bilmirsən bu ölkədə.
Bir-birini söymək, qara piarçılıq. Xalqın içində bir balaca mütəşəkkil
qüvvəyə çevrilmək imkanı yarananda içindən min dənə hoqqa
çıxardır. Vahid ideologiya yoxdur. M.Ə.Rəsulzadə ideologiyası
dedilər. Heç kim M.Ə.Rəsulzadənin yoluyla getmir. Yoxdur elə bir