Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari

Tadqiqotning metodologik asoslari va metodlari
. O‘zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasi, O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, “Kadrlar
tayyorlash Milliy dasturi”, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining maktabgacha
ta’limni isloh qilish yuzasidan farmon, Qaror va farmoyishlari, pedagog, psixolog,
metodist olimlarning pedagogik qarashlari tadqiqotimizning metodologik asoslari
sanaladi.
Tadqiqotda mavzuga oid adabiyotlar tahlili, so‘rovnoma, tizimli va qiyosiy tahlil,
pedagogik eksperiment, ilg‘or tajribalarni, maktabgacha ta’lim hujjatlarinio‘rganish,
tahlil qilish, kuzatish, suhbat, matematik-statistik tahlil usul(metod)laridan foydalanildi.
Tadqiqotning tarkibiy tuzilishi
. Ish kirish, 3 bob, xulosa va adabiyotlar ro‘yxatidan
tashkil topgan.
I bob.

---

Maktabgacha ta’lim muassasalari tarbiyalanuvchilarida matematik
tasavvurlarni shakllantirishning nazariy asoslari
1.1.
Maktabgacha ta’lim muassasalari bolalarida Davlat talablari asosida
matematik tasavvurlarni shakllantirish metodik muammo sifatida.
O‘zbekiston Respublikasida xalq ta’limi tizimida maktabgacha ta’lim eng
asosiy tizim hisoblanadi. Ushbu soha uzluksiz ta’lim tizimining birlamchi bo‘g‘ini
hisoblanib, u har tomonlama sog‘lom va barkamol bola shaxsini tarbiyalash va
maktabga tayyorlashda g‘oyat muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqillik yillarida
respublikada ta’lim-tarbiya tizimi va barkamol avlodni tarbiyalash davlat siyosatining
asosiy ustuvor yo‘nalishlari darajasiga ko‘tarildi. Biroq o‘tkazilgan tahlillar
maktabgacha ta’lim sohasida olib borilayotgan ishlarning samarasi va natijasi yetarli
darajada emasligini ko‘rsatmoqda. 
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevning
Maktabgacha ta’lim tizimini tubdan isloh qilish yuzasidan qabul qilingan qaror va
farmoyishlari bugungi kunda maktabgacha ta’lim dasturlari va o‘quv-tarbiyaviy
rejalariga qo‘yilgan davlat talablarini takomillashtirish, maktabgacha ta’limga
qamrab olinayotgan bolalarni maktab ta’limiga to‘laqonli ravishda tayyorlab berish
ishlarini o‘z ichiga oladi. Bu qarorlar ichida “2017-2021 yillarda maktabgacha ta’lim
tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-2707-sonli qaror
dastur sifatida faoliyat boshladi. Bolalarni maktabgacha ta’limga qamrab olish
ko‘rsatkichini qo‘tarish, mavjud muammolarni amaliy bartaraf etish maqsadida dastur
asosida keng ko‘lamli kompleks tadbirlarni amalga oshirish ko‘zda tutilgan:
-
bolalarning har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlanishi
uchun ilg‘or xorijiy tajribalarni inobatga olgan holda zarur shart-sharoitlar yaratish;
-
maktabgacha ta’lim muassasalari uchun pedagog kadrlarni tayyorlash va malakasini
oshirish o‘quv reja va dasturlarini zamonaviy pedagogik texnologiya va metodlarni
inobatga olgan holda takomillashtirish;
-
2200 ta 
maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy-texnika bazasini
mustahkamlash, jumladan qishloq aholi punktlarida yangi maktabgacha ta’lim
muassasalarini qurish, ularni zamonaviy talablarga javob beradigan inventar,
uskunalar, o‘quv-metodik qo‘llanmalar, multimedia resurslari bilan ta’minlash.
Qaror bilan belgilangan kompleks tadbirlarning amalga oshirilishi natijasida
quyidagilarga erishilishi kutilmoqda:
-
yuqori sifatli maktabgacha ta’limni ta’minlash, bolalarni sifatli maktabga
tayyorlashni tubdan yaxshilash, ta’lim-tarbiya jarayoniga muqobil dasturlarni joriy
etishga;
-
bolalarni maktabga tayyorlashning muqobil shakli bo‘lgan 6100 ta qisqa muddatli
guruhlar tashkil etishga;

---

-
3−
6 yoshdagi maktabgacha ta’lim muassasalariga qamrab olinmagan bolalarni
ularning ota-onalarini metodik qo‘llanmalar bilan ta’minlash orqali maktab ta’limiga
tayyorlashni tashkil etishga;
-
maktabgacha ta’lim muassasalari tarmog‘ini 50 ta yangi qurilish hamda mavjud
muassasalarning 1167 tasini rekonstruksiya qilish va 
983 tasini mukammal
ta’mirlash orqali kengaytirishga;
-
qishloq joylardagi maktabgacha ta’lim muassasalarida ota-onalar badal to‘lovini 30
foizgacha kamaytirishga;
-
bolalarning maktabgacha ta’limga qamrovini 1,5 barobarga oshirishga.
Dasturning samarali amalga oshirilishi unda ko‘zda tutilgan ko‘rsatkichlar ijrosining
borishini tizimli monitoring qilib borish orqali davlat organlarining doimiy nazoratida
bo‘ladi.
Qarorning amalga oshirilishi davlat siyosatining asosiy ustuvor
yo‘nalishlaridan biri sifatida respublikaning uzluksiz ta’lim tizimini yanada isloh
qilish borasidagi rivojlanish yo‘lining uzviy va bosqichma-bosqichligini ta’minlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining 2018 yil 18 iyundagi
1-mh sonli “Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalar rivojlanishiga qo‘yiladigan davlat
talablari” hamda “Ilk qadam” maktabgacha ta’lim muassasasining Davlat o‘quv
dasturiga asosan, quyidagi vazifalar belgilandi:
-
maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi, ta’lim-tarbiyasi mazmuni va sifatiga
qo‘yiladigan talablarni belgilash;
-
milliy, umuminsoniy va ma’naviy qadriyatlar asosida bolalarga ta’lim-tarbiya berish,
rivojlantirishning samarali shakllari va usullarini joriy etish;
-
ta’lim-tarbiya jarayoniga pedagogik vazamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish;
- kadrlarni maqsadli va sifatli tayyorlash uchun ta’lim, fan va ishlab chiqarishning
samarali integratsiyasini ta’minlash.
Davlat talablari quyidagi tamoyillar asosida tatbiq etiladi:
-
bolaning noyobligi;
-
«Men» konsepsiyasi va shaxsiy ta’limini yaratishda bolaning faol roli;
-
Bolaning huquqlarini himoya qilish va ta’minlashning muhimligi;
-
bola ta’limi va rivojlanishida kattalarning asosiy roli;
-
bolalar rivojlanishida individual farqlanishlar mavjudligi sababli, har bir bolaga
moslashuvchan bo‘lib, individual variativlik asosida yondashish.
Davlat talablarining maqsadi — mamlakatda o‘tkazilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy
islohotlarni, xorijiy mamlakatlar ilg‘or tajribasi hamda ilm-fan yutuqlari va

---

zamonaviy informatsion kommunikativ texnologiyalarni inobatga olgan holda
maktabgacha ta’lim tizimida ma’nan mukammal va intellektual rivojlangan shaxsni
tarbiyalashdir.
Davlat talablari tug‘ilgandan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarning beshta asosiy
rivojlanish sohalariga bo‘lingan. Har bir rivojlanish sohasi o‘z o‘rnida kichik
sohalarga bo‘lingan bo‘lib, ular har bir yosh guruhiga mos bir nechta talablardan
(kutilayotgan rivojlanish ko‘rsatkichlaridan) iborat.
Davlat talablari bolaning quyidagi rivojlanish sohalari bo‘yicha belgilanadi:
-
jismoniy rivojlanish va sog‘lom turmush tarzining shakllanishi;
-
ijtimoiy-hissiy rivojlanish;
-
nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari;
-
bilish jarayonini rivojlanishi;
-
ijodiy rivojlanish.
«Bilish jarayonining rivojlanishi» sohasi quyidagi kichik sohalarga bo‘linadi:
-
intellektual-anglash malakalari;
-
elementar matematik malakalar;
-
tadqiqiy-bilish va samarali refleksiv faoliyat.
Maktabgacha yoshdagi (6-7 yoshli) bolaning umumiy muhim kompetensiyalari
quyidagilarni tashkil etadi: