114
n
iV
P
N
h
i
i
2
[
Vt]. (17.7)
Əgər (17.7) düsturunda
i
P MPa,
h
V litr, dövrlər sayı isə
dəq
-1
ilə verilərsə onda indikator gücü
kVt ilə alınar:
30
n
iV
P
N
h
i
i
[
kVt]. (17.8)
Dördtaktlı mühərriklər üçün:
120
n
iV
P
N
h
i
i
[
kVt] (17.9)
İkitaktlı mühərriklər üçün:
60
n
iV
P
N
h
i
i
[
kVt]
(17.10)
Bir silindr üçün indikator gücü:
30
n
V
P
N
h
i
i
[
kVt]
(17.11)
YOXLAMA SUALLAR
1. Mühərrikin orta indikator təzyiqi qrafiki üsulla necə təyin edilir?
2. Qığılcımla alışdırmalı və dizel mühərriklərinin nəzəri orta indikator təzyiqi analitik üsulla
necə təyin edilir?
3. Mühərrikin indikator gücü nəyə deyilir və necə təyin edilir?
115
Mühazirə 18
Mühərrikin indikator f.i.ə. və xüsusi indikator yanacaq sərfi.
Mühərrikin effektiv parametrləri. Mühərrikin mexaniki itkilərinin orta təzyiqi və gücü.
18.1. İndikator f.i.ə. və xüsusi indikator yanacaq sərfi.
İndikator f.i.ə. (
i
) mühərrikin həqiqi siklinin təkmillilik səviyyəsini göstərən parametr olub,
mühərrikdə yandırılan yanacağın enerjisindən indikator işi almaq üçün nə dərəcədə istifadə
olunduğunu göstərir və indikator işinə ekvivalent olan istiliyin yandırılan yanacağın verdiyi istiliyə
nisbəti kimi tapılır:
u
i
i
H
L
, (18.1)
burada:
i
L – indikator işinə ekvivalent
olan istilik
kq
MC
,
H
u
– yanacağın aşağı yanma istiliyidir
kq
MC
.
Göründüyü kimi, indikator f.i.ə. həqiqi sikldə bütün istilik itkilərini nəzərə alır.
Maye yanacaqla işləyən nəqliyyat mühərrikləri üçün:
,
)
(
0
0
v
u
i
i
k
H
l
P
(18.2)
burada:
P
i
—
MPa,
0
l —
yanacaq
.
kq
hava
.
kq
,
H
u
—
yanacaq
.
kq
MC
,
к
—
3
m
kq
ilə ifadə edilir.
Qaz yanacağı ilə işləyən mühərriklər üçün:
v
u
i
k
i
i
H
P
T
M
0(k)
)
(
0
6
10
2
.
371
, (18.3)
burada:
1
М —
yanacaq
.
mol
hava
.
mol
,
k
T —
K,
i
P —
MPa,
u
H
—
3
m
MC
,
k
—
3
m
kq
ilə ifadə edilir.
Müasir DYM-də
i
aşağıdakı hədlərdə dəyişir.
- qığılcımla alışdırmalı
mühərriklər üçün
35
.
0
26
.
0
i
;
- dizel mühərriklər üçün
50
.
0
40
.
0
i
.
Xüsusi indikator yanacaq sərfi (
i
g ) mühərrikin vahid zamanda vahid güc almaq üçün sərf
etdiyi yanacaq miqdarı olub onun qənaətliliyini xarakterizə edir.
i
g -si kiçik olan mühərrik daha
qənaətli hesab olunur.
Maye yanacaqla işləyən mühərriklərdə xüsusi indikator yanacaq sərfi isə aşağıdakı kimi təyin
edilir:
u
i
i
H
g
3600
saat
kVt
qr
(18.4)
və yaxud
0
)
(
0
3600
l
P
g
i
v
k
i
saat
kVt
qr
. (18.5)
Qaz yancağı ilə işləyən mühərriklərdə
xüsusi istilik sərfindən istifadə edilir ki, bu da vahid
zamanda vahid güc almaq üçün sərf olunan istilik miqdarıdır.
Xüsusi indikator istilik sərfi aşağıdakı düsturla hesablanır: