6.1 Bir martali bloknot (One time pad) tushunchasi Bir martali bloknot (one time pad) yoki Vernam shifri nomi bilan tanilgan
kriptotizim bardoshli shifrlash algoritmi hisoblanib, tarixda turli vaqtlarda va
joylarda foydalanilgan bo‗lsada, ko‗p hollarda amalga oshirishning imkoniyati
mavjud emas. Bir martali deb atalishiga asosiy sabab, undagi kalitning bloknotning)
bir marta foydalanilishi bo‗lib, shunning uchun uni aksariyat hollarda amalga
oshirishning imkoni mavjud bo‗lmaydi.
Ushbu shifrlash algoritmini tushuntirish uchun keling 8 ta belgidan iborat
bo‗lgan alfavit olingan bo‗lsin. Olingan alfavit va unga mos bo‗lgan binar qiymatlar
quyidagi jadvalda keltirilgan. Shuni esda saqlash kerakki, alifbo va unga mos
bo‗lgan bit qiymatlari barcha uchun ochiq va sir saqlanmaydi (ASCII jadvali kabi).
Biror qonuniy foydalanuvchi A bir martali bloknotdan foydalangan holda
―HEILHITLER‖ matnini shifrlab, o‗z sherigi B tomonga yuborsin. Ushbi ochiq matn
binar qiymatda quyidagicha:
H
E
I
L
H
I
T
L
E
R
001
000
010
100
001
010
111
100
000
101
Bir martali bloknot usulida shifrlash uchun ochiq matn uzunligiga teng bo‗lgan
tasodifiy tanlangan kalit zarur bo‗ladi. Ochiq matnga kalitni XOR amalida qo‗shish
orqali shifrmatn hosil qilinadi (M – ochiq matn, K – kalit, C – shifrmatn deb
belgilansa): ...................... XOR amali
binar amal hisoblanib, quyida keltirilgan:
43
Yuqoridagi jadvaldan
tenglik o‗rinligi bilish qiyin emas va
shuning uchun bir martali parolda deshifrlash uchun shifrmatnga kalitni XOR
amalida qo‗shishning o‗zi yetarli hisoblanadi.
Shifrlash
Deshifrlash
