Aydın Talıbzadə
Yüklə 3,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÜSYAN VƏ CƏZA: FİKİR “KƏNDİRBAZI”NIN AQİBƏTİ (esxatoloji ovqat)
- “İnsan uçurum üzərindən çəkilmiş burazdır.”
- “Uçurum: qaranlıq, çıxılmaz yolum, Uçurum: uçurum həp sağım, solum. Uçurum: duyduğum həgigət, xəyal
- Uçurum: dənizlər,dağlar, ormanlar. Uçurum: üfüqlər, əngin fəzalar.
- Uçurum: uçurum süzgün baxışlar, Uçurum: bu çirkin, bu alçaq həyat, Uçurum: uçurum bütün
143
papaqları əməllicə qarışdırır və məsələni predmetiv olaraq təsəvvür edə bilmir. On birincisi: papaq (və ya baş sarğısı) heç cür “kəpənək”liyini aşkar edib əbcədə gəlmir. Əbcəd isə 100 Rəhim kimisinin söylədiyindən min
qat mötəbərdir. “Kəpənək geydiyimə kimsələr eyb eyləməsin”. Papaq da eyib sayılarmı? Və ya Rəhimin dediyi papaq-kəpənək nə tövr olub ki, ona eyb eləyiblər. On ikincisi: nə vaxtdan papaq (baş sarğısı) zindana bənzədilir? Papaq nə zindan kimi ağır olur, nə də adamın türməsi olur. “Kəpənək” hürufi şairinin poeziyasında onun fəlsəfəsinin paradiqmasıdır və xirqəni, paltarı (onun təsadüfən dağ kəndində tapıb geydiyi yapıncını bildirir) eyhamlaşdırır. Əgər hürufilər öz papaqlarına “KƏPƏNƏK” deyirdilərsə və onun simvolik mənalarını bilirdilərsə, Nəsimi kəpənəkdə yenidən nəyi tapırdı ki?..
12 Mənazil – verilmiş ədədin 28-ə bölünməsindən qalan qalıq. Bürcət – verilmiş ədədin 12-yə bölünməsindən qalan qalıq. Səyyarat – verilmiş ədədin 7-yə bölünməsindən qalan qalıq. Çaharat – verilmiş ədədin 4-ə bölünməsindən qalan qalıq. 13 Şimmel A. Mir islamskoqo mistisizma. - M.: Alateya, Eniqma, 1999. - s.66.
P.S. Mənim bu məqaləmdən sonra bəzi tədqiqatçılar dəridən-qabıqdan çıxa-çıxa sübut eləməyə çalışdılar ki, Nəsiminin dərisi,
ümumiyyətlə, heç
soyulmayıb. Digərlərisə “soyulmağın” bir
rəmz olduğunu isbata yetirmək cəhdində bulundular. Dedilər ki, soyulmaqla bağlı Nəsimi şeirlərinin əksəriyyəti ona yox, müridlərinə aiddir. Gəlin, araşdıraq. Mən hər iki variantı qəbul eləyirəm. “Mümkündür”, - söyləyirəm. Lakin və bir də lakin... Nəsiminin dərisinin soyulması faktını tarix yox, bütün Şərq dünyası olmuş bir hadisə kimi yaddaşlarda, pritçalarda qoruyub saxlayıb, yaşadıb. Və bunun özündən böyük fakt
ola bilməz.
Yəni Ortaçağ
müsəlman 144
mədəniyyətində bu fakt insanlara o qədər güclü təsir edib ki, onlar bu müdhiş olayı 6 əsr ərzində unuda bilməyiblər. Əgər bu mövzuya Nəsimidən əlavə onun davamçıları da müraciət ediblərsə, bu şairin dərisinin soyulmasının tarixi gerçəkliyindən xəbər verir.
Digər tərəfdən ərəb tarixçilərindən düz üçü bu məsələ ilə bağlı sultan fərmanlarının olduğunu, Nəsiminin bir neçə müddət zindanda saxlanıldığını söyləyirlər. Görünür ki, Nəsimi dərisinin soyulacağını gözləyə-gözləyə elə o cür şeirlər yazıb. Bunu ki heç kim inkar etməyəcək. Yəni yormayın özünüzü, cənablar!Hər şey sadədən də sadədir! 2000-2008-ci illər
145
ÜSYAN VƏ CƏZA: FİKİR “KƏNDİRBAZI”NIN AQİBƏTİ (esxatoloji ovqat)
“İnsan uçurum üzərindən çəkilmiş burazdır.” Fridrix Nitşe
“Uçurum: qaranlıq, çıxılmaz yolum,
Hüseyn Cavid
uzun müddətdir ki, Azərbaycan mədəniyyətində kulturoloji mifin, filoloji əfsanənin “Cavid əfəndi” kimi tanıtdırdığı bir yazar, onun dramaturgiyası, bu dramaturgiyanın bədii məkanında müəllifin məskunlaşdırdığı personajlar, qurduğu ünsiyyət şəbəkəsi məndən ötrü bir sirr, müəmma olaraq qalır. Bu sirr də, bu müəmma da, valllah, “calibi-heyrət”. Çünki Cavid mətnlərini oxuyan, ya da ki dinləyən insan həməncə “ovsunlanır”: belə deyək də, sözün mənasına, səslənməsinə, pafosuna, cümlənin təlqin enerjisinə “uyur”. Əgər mənim Azərbaycan ədəbiyyatı tarixindən Cavid əfəndinin şəxsiyyətilə ilişkili məlumatım olmasaydı, bəlkə də şübhələnərdim ki, bu mətnləri hansısa bir dərviş yazıb, özü də avazla oxunmaq üçün yazıb, sanki opera üçün yazıb. Son dərəcə
Yüklə 3,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|