Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı

rəftara məruz qalmama hüququnun pozulduğunu aşkar etdi.
165
Misal: D.G. İrlandıyaya və Bouamar Belçikaya qarşı işlərində (4.5-ci
Fəsildə müzakirə edilib), ərizəçilər yerli məmurlar tərəfindən həbs ol-
unublar.
166
Burada AİHM azadlıq hüququnun pozuntusunu müəyyən
etsə də, ayrı-seçkiliyin olmadığını da qeyd etmişdi, belə ki, fərqli rəftar
azyaşlıları müdafiə etmək məqsədini daşıyırdı.
Əsas məqamlar
•  Üçüncü  Dövlətin  Vətəndaşı  Direktivinə  əsasən  uzun  müddətli  rezident
sayılan şəxslərə də Aİ-nin ayrı-seçkilik əleyhinə olan Direktivində göstərilən
bərabər rəftar  tətbiq edilir. 
• Üçüncü dövlət vətəndaşlarının uzun müddətli rezident statusu olmadığı hal-
larda isə onlar ayrı-seçkilik əleyhinə olan direktivlərin təmin etdiyi qoru-
madan məhdud şəkildə istifadə edirlər: 
• iş şəraitində və ya peşə təlimlərinə çıxış sahəsində cinsi oriyentasiya,
yaş, əllillik, dini  baxış və ya etiqadları zəminində ayrı-seçkilikdən müdafiə
olunmaq üçün. Lakin onlar işlə təmin olunma üzrə bərabər imkanlardan
yararlanmırlar; 
• Mal və Xidmətlər üzrə Gender Direktivi və Gender Bərabərliyi Direktivinə
(Recas)  əsasən  üçüncü  dövlət  vətəndaşları  məşğulluq  və  mal  və
xidmətlərə çatımlılıq sahəsində cinsi zəmində ayrı-seçkilikdən müdafiə
edilirlər. 
• Aİ-nin ayrı-seçkilik əleyhinə olan direktivi ilə təmin edilən müdafiənin fərqli
əhatə dairəsi var: 
•  irq  və  etnik  məsələlər  üzrə  geniş  müdafiə  mövcuddur,  bu  özündə
məşğulluğa, sosial rifaha, mal və xidmətlərə çatımlılıqda müdafiəni ehtiva
edir; 
• məşğulluğa, sosial təminata (bu sosial rifahdan daha dar mənanı ehtiva
edir) və mal və xidmətlərə çatımlılıqda cinsi ayrı-seçkilik qadağan edilib; 
97
Avropa ayrı-seçkilik əleyhinə hüququnun əhatə dairəsi
_____________________________________
165. AİHM, Opuz Türkiyəyə qarşı (Opuz  v. Turkey) (No. 33401/02), 9 iyun 2009.
166. AİHM, D.G. İrlandiyaya qarşı (D.G. v. Ireland) (No. 39474/98), 16 may 2002; AİHM, Bouamar
Belçikaya qarşı (Bouamar v. Belgium) (No. 9106/80), 29 fevral 1988

---

• cinsi oriyentasiya, əlillik, din və etiqad, yaş məsələləri hazırda yalnız
məşğulluğa çatımlılıq kontekstində müdafiə olunan sahələrdir. 
•  AİHK-in  müdafiə  əsasları  siyahısı  tükənməzdir.  Hərkəs  AİHK-nın
müddəalarına  əsasən  yerli  məmurlar,  məhkəmə  və AİHM  qarşısında  iş
qaldıra bilər. 
• AİHM  ayrı-seçkilik  üzrə  şikayətlə  üzləşdikdə  onu  birbaşa  maddi  hüquq
norması və ya 14-cü Maddə ilə əlaqədar şəkildə araşdırır. 
• Yalnız 14-cü Maddə əsasında şikayət vermək mümkün deyil, o başqa maddi
hüquq pozuntusu ilə birgə baxılır. Ərizəçinin şikayət etdiyi hüquq pozuntusu
ilə əlaqədar maddə üzrə anlayışa geniş yanaşması yetərlidir. 
• AİHK-in 12-ci Protokolu ayrı-seçkiliyə məruz qalmama ilə bağlı müstəqil
hüquq yaradır. Bu yerli hüquqda yaradılan və ya təcrübədən yararlanan hər
hansı bir hüquqa oradakı anlayış 14-cü Maddədə göstərilən “ayrı-seçkilik”
ilə uyğun gəldiyi zaman tətbiq edilir. 
• AƏM, Aİ hüququ çərçivəsində şəxslərə hüquqlardan tam və hərtərəfli yarar-
lanmaq  imkanı  vermək  üçün  əhatə  dairəsində  olan  sahələri  olduqca
genişləndirib. 
• AİHK-in  əhatə  dairəsi  həm  maddi  hüquqlar  baxımından,  həm  də  14-cü
Maddənin tətbiqi üçün tövsif edilməsi baxımından Aİ direktivlərindən daha
genişdir.
• Şəxsi həyat və ailə hüququ kimi elə xüsusi sahələr var ki, siyasi iştirak və
cinayət hüququ məsələləri ilə bağlı sahələr Aİ-nin  ayrı-seçkilik əleyhinə
direktivlərinin əhatə dairəsindən kənarda qalır (buna görə də Fundamental
Hüquqlar Xartiyasından kənarda qalır). 
•  Buna  görə  də  ayrı-seçkiliyin  qurbanı  olmuş  şəxslər  məkəmə  prosesini
başlamazdan  əvvəl  düşünüb  bunu  direktivlər  və  ya  AİHK-nin  əhatə
dairəsi kontekstində edəcəklərinə qərar verməldirlər.
98
Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququ üzrə Məlumat kitabı

---

Sonrakı Oxu üçün
Bell, ‘Beyond European Labour Law? Reflections on the EU Racial Equal-
ity Directive’, 8 European Law Journal (2002) 384.
Boccadoro, ‘Housing Rights and Racial Discrimination’, in European Net-
work of Legal Experts on the Non-Discrimination Field, 8 European Anti-
Discrimination  Law Review ( July 2009) 21).
Brosius- Gersdor f, ‘Ungleichbehandlung  von Imam-Ehe  und Zivilehe  bei
der Gewährung von Sozialversicherungsleistungen in der Türkei aus völk-
errechtlicher Sicht: der Fall Şerife Yiğit vor dem Europäischen Gerichtshof
für Menschenrechte’, Europäische Grundrechte-Zeitschrift (2009).
Cousins, ‘The European Convention on Human Rights and Social Security
law’, 10.1 Human Rights Law Review (2010)191).
Edel, The prohibition of discrimination under the European Convention on
Human Rights, Human Rights Files, No. 22,2010.)
Nottingham, Russell Press, 2004), Əlavə 5.c. (Equinet, Combating Dis-
crimination in Goods and Services (Equinet, 2004). 
ERRC/Interights/MPG Strategic Litigation of Race Discrimination in Eu-
rope: from Principles to Practice (Nottingham, Russell Press, 2004), Annex
5.c.)
Kapuy, ‘Social Security and the European Convention on Human Rights:
How an Odd Couple has Become Presentable’, 9.3 European Journal of
Social Security (2007) 221.
Sánchez-Rodas Navarro, ‘El Tribunal Europeo de Derechos Humanos y la
pensión de viudedad en caso de unión celebrada conforme al rito gitano’,
Aranzadi Social (2009) 18.
99
Avropa ayrı-seçkilik əleyhinə hüququnun əhatə dairəsi

---