24
Patentlər
İxtiralar, faydalı modellər və sənaye nümunələri nə üçün
qorunmalıdır?
Patentlər texnologiyanın bütün sahələrində elmi tədqiqatlar
və tərəqqi üçün mükafat və təşviqat vasitələri sayılır. Onlar
texniki innovasiya üçün əlverişli zəmin yaratmaqla bərabər,
texniki biliklərin inkişafına və yayılmasına da öz töhfəsini verir.
Patentlər müəssisənin innovasiya sahəsindəki qüdrətinin sübu-
tu sayılır və güclü rəqabət mövcud olan bazarlarda üstünlük
əldə etmək üçün ehtiyatla istifadə edilə bilər.
Azərbaycanda patentlər ixtiralar, sənaye nümunələri və faydalı
modellər üçün verilir.
Praktiki üstünlüklər hansılardır?
Patent onun sahibinə xüsusi icazə olmadan patentdə təsvir
edilən ixtiradan üçüncü şəxslərin kommersiya (məs. istehsal,
tətbiq, istifadə, satış, satış üçün təklif və ya idxal) məqsədi ilə
istifadə etməsinin qarşısını almaq hüququ verir. Patent sa-
hibi patenti satmaq və ya onu lisenziyalaşdırmaq yolu ilə öz
hüquqlarını digər şəxsə ötürə bilər.
İxtira nədir?
Hüquqi baxımdan ixtira texnologiyadan istifadə etməklə hər
hansı texniki problemi həll etmək üçün bir vasitədir.
Patentləşdirilə bilməyən obyektlər hansılardır?
İdeyalar, konsepsiyalar, kəşfl ər, elmi nəzəriyyələr və riyazi
həllər, bədii konstruktiv həll variantlarının nəticələri (sənaye
nümunələri), işgüzar metodlar, oyun qaydaları, lotereya
sistemləri, tədris metodları və iş planları, informasiyanın təqdim
edilməsi metodları, şərti simvollar, qrafi k cədvəllər, qaydalar,
diaqnostika prosedurları, terapiya və cərrahiyyə prosedurları
(insanlar və ya heyvanlara münasibətdə istifadə edilməsindən
asılı olmayaraq), bitki növləri, heyvan cinsləri və əsasən bitki
25
və ya heyvanları çoxaltmaq üçün istifadə edilən bioloji əsaslı
prosedurlar patentləşdirilə bilməz. Nəhayət, istifadə edilən
zaman ictimai qayda-qanuna və ya mənəviyyata zidd olan
hər hansı ixtira, misal üçün, müəyyən biotexnoloji ixtiralar
patentləşdirilə bilməz.
Estetik ixtiralar öz təyinatına görə texnoloji həll variantları
sayılmır və müəllifl ik hüquqları altında müdafi ə oluna bilər. Bu
baxımdan kompüter proqramları müəllifl ik hüquqları altında qo-
runur; belə ki, kompüter proqramına əsaslanan ixtiralar (məs.
elektron idarəetmə sükanı) patentləşdirilə bilər.
Mühafi zə üçün tələblər
İxtiraların patentləşdirilə bilməsi üçün üç tələb yerinə
yetirilməlidir:
Yenilik: İxtira yalnız o zaman yeni sayılır ki, o artıq məlum
olan texnika səviyyəsindən məlum deyil. Dünyanın istənilən
nöqtəsində, hər hansı formada ictimaiyyətin istifadəsinə verilmiş
istənilən ixtira bilikləri, patent üçün ərizə qeydə alınandan əvvəl
prototip hesab edilir. İxtiraya patent almaq üçün ərizə qeydə
alınandan əvvəl dünyanın istənilən nöqtəsində, hər hansı
formada ictimaiyyətə müyəssər olan biliklər mövcud bilgilər
məcmusu hesab edilir.
Sənayedə tətbiq edilən: İxtira sənaye baxımından tətbiq
oluna bilən, işə salınması mümkün və təkrar istehsala yararlı
olmalıdır.
İxtira səviyyəsi: İxtira müasir elm və texnikadan aşkar
şəkildə çıxarılmamalıdır. İxtiraçılıq səviyyəsinin xüsusiyyətləri
həll variantının sadə, məhsulun spesifi k özəlliklərinin
gözlənilməz olması və ya kütləvi fərziyyələrin (məs. “bu alət
müəyyən əməliyyatı yerinə yetirə bilməz”) tam əksini sübuta
yetirməsidir.
Qorunma müddəti
İxtiralar patent almaq üçün ərizə təqdim olunan tarixdən
26
başlayaraq 20 il ərzində qorunur. Qorunmanın ilkin müddəti
3 ildir, daha sonra illik xidmət haqlarını (“yenilənmə haqları”)
ödəmək lazım gələcək.
Azərbaycan Respublikasında patentin əldə olunması
üçün
qeydiyyat
Patentin qeydiyyatı üçün http://www.azstand.gov.az in-
ternet səhifəsindən anket-ərizənin nümunəsini yükləmək və
ya onu birbaşa Patent şöbəsindən əldə edərək doldurmaq
müraciət edilməlidir. Ərizəyə ixtira haqqında məlumat, ən azı
bir ədəd ixtira formulu və müvafi q təsvirlər daxil edilməlidir.
Bütün texniki sənədlər Azərbaycan dilində olmalıdır.
Ərizə Standartlaşdırma, Metrologiya, Patent üzrə Dövlət
Komitəsinə təqdim edilməlidir. Patent ərizəsi qeydə alındıqdan
sonra 12 ay ərzində rəsmi bülletendə dərc edilir və patent
verilikdən sonra sözügedən qurum tərəfi ndən təkrar dərc edilir.
Beynəlxalq qeydiyyat
Digər ölkələrdə patent əldə etmək üçün 2 yol var:
Azərbaycandakı yerli patent bürosuna idarəsinə bilavasitə
ərizə verməklə
Bilməlisiniz ki, qanunvericilik, ərizə formalları, ekspertiza
və mühafi zə sənədinin verilməsi prosedurları ölkələr arasında
fərqlidir.
Avrasiya ərizələri
Avrasiya patenti almaq üçün Patent şöbəsi vasitəsi ilə
İxtira yenidirmi və ixtiraçı öz səviyyəsini göstərirmi?
Milli patent əldə etmək üçün müraciət edildikdən sonra,
Siz öz ixtiranızın yeni və patentləşdirilməyə yararlı olmasını
müəyyən etmək üçün axtarışın aparılmasını xahiş edə
bilərsiniz. Patent axtarışları haqqında daha ətrafl ı məlumatı
http://www.azstand.gov.az internet səhifəsindən əldə etmək
mümkündür.