Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ki̇fayət Ağayeva 212
- Dinin gender aspektləri
- ABŞ-da gender m əsələləri 213
- ABŞ-da din və gender tarixi perspektivdən
- Ki̇fayət Ağayeva 214
Ki̇fayət Ağayeva 212 yişikliklər etmək istəyənlər arasında gərginlik hələ də səngimək bilmir. Elə bu səbəbdən də ilahiyyatda, dini qaydalarda islahat et- məyə cəhd edənlər cəmiyyətdə çox ciddi müqavimətlə üzləşirlər. Dinin gender aspektləri. Genderşünaslıq elminə qədər din bir çox elmlərin tədqiqat predmeti olsa da, bu yeni elm sahəsi dinə tam başqa bir rakusdan, dinin gender fərqlərinə görə insan- lara münasibəti baxımından yanaşır. Dinin qadınlara olan müna- sibəti bir növ cəmiyyətdəki sosial iyerarxiyaya təkan verir. Belə bir fikir formalaşmışdır: “Din qadınları sevmir, göründüyü kimi, burada qadınlar üçün nəzərdə tutulan qaydalar daha sərtdir”. Elə bil ölkələrin mənsub olduğu bütün maddi-mənəvi resurs- lar insanlara qadın və kişi olduqlarını nəzərə alıb, genderinə görə bölünüb paylanmışdır və sözsüz ki, bu zaman çox şey kişilərə verilmiş, qadınlara isə kişilər istədikləri qədər pay vermişlər. İstər qadın, istər gender, istərsə də din kateqoriyaları çox bö- yük bir sahəni əhatə etdiyi üçün son zamanlar bu məsələlər təd- qiqatçıların diqqət mərkəzindən yayınmır. Əslində, din insanlar üçün nədir? Sadə dillə ifadə etsək, din mənəvi və əxlaqi dəyərləri özündə ehtiva edən mədəni sistemlərin, yəni inam sistemi və dün- yagörüşü toplusunun yaratdığı simvollardır. Burada müzakirəyə çıxarılacaq məsələlərdən bir çox elmlər- də (sosiologiya, fəlsəfə, psixologiya və s.) bəhs olunur. Düzdür, bu mövzu müxtəlif ölkələrin, müxtəlif mədəniyyətlərin prizma- sından müxtəlif üsullarla interpretasiya olunur və hər dəfə də si- tuasiyaya uyğun olaraq yeni məsələlər gündəmə gətirilir. Dinin gender aspektindən tədqiqi nisbətən yeni, amma kifayət qədər maraq kəsb edən bir sahə olduğundan anlamanın, düşüncənin, fəaliyyətin yeni bir üsulu kimi təqdim olunur. Uzun illər ABŞ-da ilahiyyat elmində, dində gender məsələləri alimlər, tədqiqatçılar üçün demək olar ki, mövcud olmamışdır, olubsa da, kişi tərəfkeş- liyi ilə müşayiət olunmuşdur. Genderşünaslıq dinə öz rakusundan nəzər salır, çünki dində də qadın və kişi münasibətlərindən bəhs olunur, qadınlıq və kişi- ABŞ-da gender m əsələləri 213 lik statuslarına fərqli baxışlar təqdim olunur. Dini qurumlar güc resurslarının bölünməsində genderlər arasında diskriminasiyaya göz yumurlar və bu fərqli yanaşma, sosial iyerarxiya kişilərin xeyrinə olur. Hər bir sahədə eqalitarlığı, gender bərabərliyini əlində əsas tutan feminist alimlərin bu sahəyə də baxışları kifayət qədər fərq- lidir. Bəzən dini kitablarda yazılanları yetərli qədər kişi tərəfkeş- liyi ilə müşayiət edən qeyri-feminist tədqiqatçı alimlər bu idea- yaları yanlış şəkildə insanlara təqdim etmişlər, yəni düzgün şərh etməmişlər. Feminist alimlər bütün ilahiyyatçıları obyektivliyə çağırır və dində bəhs olunan bir çox məsələlərə yenidən ədalətli şəkildə nəzər salmağı tövsiyə edirlər. ABŞ-da din və gender tarixi perspektivdən. ABŞ Konstitu- siyasının elə birinci düzəlişində dinin dövlətdən ayrı olduğu qeyd olunur. Bu düzəlişdə dövlətin din tərəfindən idarə olunmasına qadağan qoyulur. Heç kəsə sirr deyildir ki, mövcud dinlərin hər birində kişilərin qadınlardan üstün olması fikri dəstəklənir. ABŞ- da da dinə nəzər salanda məlum olur ki, din qadınlara ana və hə- yat yoldaşı xaricində bir önəm verməmişdir. XIX əsrdə qadınlar dini məktəblərdə təhsil alırdılar, kilsədə və digər dini qurumlarda işləyən ərlərinə pulsuz yardım edirdilər. Çox az sayda qadın belə məkanlarda rəsmi şəkildə çalışa bilirdilər. Düzdür, Amerika höküməti ölkədə rəsmən dini statistika aparmır, lakin aparılan sorğulara görə, ABŞ-da 83 % əhali özünü xristian hesab edir. 13 % əhali heç bir dinə mənsub olmadığı- nı qeyd edir, 4 % əhali digər dinlərə mənsub olduğunu söyləyir (Rosemary Skinner Keller and Eds., 2006). ABŞ-da bütün önəmli sferalarda gender konflikti olduğu kimi, dini sferada da bu mövcuddur. General Social Survey təşki- latı tərəfindən aparılan sorğuların nəticələrinə görə, Amerika qa- dınların 60 %-i, kişilərin isə 47 %-i həyatlarında dinin çox önəm- li yer tutduğunu söyləyirlər. Demək olar ki, dini inanclara sahib olan insanların əksəriyyəti dini ayinləri yerinə yetirmək üçün Ki̇fayət Ağayeva 214 ölkənin dini məkanlarına gedirlər, lakin qadınlar bunu kişilərdən daha səliqəli şəkildə yerinə yetirirlər. General Social Survey təşkilatının apardığı sorğulara görə, son illərdə qadınlar arasında dini ayinləri yerinə yetirmək üçün dini məkanlara gedənlərin sayında azalma müşahidə olunur. Bu- nun da başlıca səbəbi qadınların əksəriyyətinin ödənişli iş yerlə- rində çalışmalarıdır. XIX əsrdə “ailə həyatı kultu” çox güclü idi və ailəsinə qayğı göstərən və mükəmməl analıq missiyasını yerinə ye- tirənlər əsl qadın hesab olunurdular. İdeal və əsl qadın evi hə- yat yoldaşı və uşaqları üçün müqəddəs məkana çevirirdi. Xris- tian evləri Tanrının icazə verdiyi qaydalara uyğun olmalıdır, xristian qadın analığın ən uca zirvəsində duran şəxs olmalıdır. Dini qurumlarda xidmət edən kişilərin həyat yoldaşları hər sahə- də (kilsələrdə dərs deməklə, xəstələrin evinə baş çəkməklə, xey- riyyəçiliklə, kilsənin təşkil etdiyi proqramları yerinə yetirməklə və s.) onlara yardım edirdilər. 1810-cu ildə Andover İlahiyyat Seminariyasında (Andover Theological Seminary) xarici işlər üzrə Amerika şurası adlı təşkilata xeyriyyəçilik missiyasını hə- yata keçirməyi həvalə edirlər. Daha sonralar protestant seksiya öz missioner təşkilatlarını təsis edir və təşkilat üzvlərini yardım məqsədilə Cənub-Şərqi Avropaya və Asiyaya göndərirlər. Bu təş- kilatda missionerlərin arasında çoxsaylı subay və çox az sayda evli qadınlar var idi. Bəzi kişi missionerlərinə yol yoldaşlıq edən həyat yoldaşları hətta bu məşəqqətli səfərlərdə ölürdülər. Onla- rın adlarını əbədiləşdirməkdən, digərlərinə örnək olmaqdan ötrü bu qadınların haqqında xatirələr yazılır. Meta Lander də Henrita Hamlin adlı belə bir qadın haqqında yazır. O xatirələrində yazir ki, ərinə yardım məqsədilə onunla bərabər Türkiyəyə gedir: “O, ilk Amerika missioner bacısı haqqında çap etdirdiyi bioqrafiyada bu qadının etdiyi fədakarlıqdan bəhs edir və onu Amerika qadın- larına örnək göstərir” (Meta Lander, 1854:13). Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|